کاهش نرخ بهره

درست همانند سلطانی که هر چند وقت از املاک دورافتاده خود بازدید می‌کند، شورای حاکم بانک ‌مرکزی اروپا هم سالی دوبار از منزل خود در فرانکفورت خارج می‌شود. این بار در براتسیلاوا پایتخت اسلواکی بود که شورا تصمیم گرفت نرخ اصلی بهره را از 75/0 به 5/0 برساند. از ماه جولای تاکنون این کاهش برای اولین‌بار صورت می‌گیرد. این اقدام بسیار ناچیز است اما می‌تواند اقتصاد رو به زوال منطقه یورو را اندکی تکان دهد. این تصمیم هنگامی اتخاذ می‌شود که نشانه‌های تازه‌ای از ضعف اقتصادی در منطقه یورو به چشم می‌خورد. منطقه‌ای که از اواخر سال 2011 دچار رکود شده است. آمار هفته گذشته نشان داد نرخ بیکاری در ماه مارس به رکورد جدید 1/12 درصد رسیده است. این رقم کلی تفاوت‌های فاحش بین نرخ بیکاری در کشورهای شمال اروپا و اقتصادهای بحران‌زده جنوب این قاره را پنهان می‌کند. نرخ بیکاری در آلمان در 4/5 درصد باقی مانده در حالی که در اسپانیا این نرخ بالاتر رفته و به 26 درصد رسیده است. امیدها برای بهبود اوضاع در نیمه اول سال 2013 تاکنون به تاخیر افتاده است. نتایج تحقیق موسسه مارکیت نشان می‌دهد اوضاع در ماه آوریل وخامت بیشتری داشته است. شاخص خرید مدیران (PMI) این منطقه در ماه آوریل 7/46 بود که پایین‌ترین حد در چهار ماه گذشته بوده است. اگر این شاخص از 50 کمتر شود نشان‌دهنده انقباض اقتصاد است. حتی آلمان که قدرت بزرگ اقتصادی اروپاست با شاخص 1/48 به نقطه ضعیف خود رسیده است.

اکنون که تورم نیز رو به کاهش گذاشته و از 7/1 درصد در ماه مارس به 2/1 درصد -کمترین میزان در سه سال گذشته- در آوریل رسیده است بانک‌ مرکزی اروپا برای تسهیل سیاست‌ها آزادی بیشتری دارد. اما همه در اتخاذ این تصمیم هم‌عقیده نبودند هرچند که ماریو دراگی رئیس بانک ‌مرکزی از توافق همگانی در شورا سخن راند. او همچنین برداشت خودش از «هدایت آینده»، سیاست مورد علاقه مارک کارنی رئیس آینده بانک انگلستان را بیان کرد و گفت بانک‌ها حداقل تا جولای 2014 قادر خواهند بود تا پول نامحدودی از منابع بانک‌ مرکزی اروپا را به شکل وام در اختیار متقاضیان قرار دهند.

بانک ‌مرکزی در نرخ پول روزانه‌ای که بانک‌ها در سپرده‌های تسهیلاتی خود می‌گذارند تغییری نداد. این نرخ از ماه جولای معادل صفر بوده و به عنوان نرخ کف بازار پول استفاده شده است. نرخ بازار اندکی از آن بالاتر است. اما آقای دراگی با اظهارنظر خود مبنی بر منفی کردن این نرخ آشوبی در بانک‌ها ایجاد کرد. این صحبت بدان معناست که بانک‌ها مجبور خواهند شد برای نگهداری سپرده تسهیلات خود هزینه‌ای بپردازند. البته در موارد مشابه گذشته او نشان داد که از عواقب چنین اقدامی آگاه است اما گفت که بانک‌ مرکزی اروپا قادر خواهد بود با مشکلات مقابله کند و در صورت لزوم دست به اقدام بزند.

پس از هر کدام از دو جلسه گذشته آقای دراگی گفته بود شورا تفکری «360 درجه‌ای» درباره حل بحران تامین اعتبار برای بنگاه‌های کوچک کشورهای جنوب اروپا دارد. این اظهارنظر او آرامش فوری ایجاد نمی‌کند. بانک‌ مرکزی اروپا با موسسات اروپایی دیگر مانند کمیسیون اروپا و بانک سرمایه‌گذاری درباره اقدامات مربوط به توسعه بازار اوراق بهادار وام‌های شرکتی مشورت می‌کند. آقای دراگی تاکید کرد بانک ‌مرکزی اروپا هنوز در مراحل اولیه این تصمیم‌گیری قرار دارد. دلیل اصلی مشکلات اعتباری در جنوب اروپا تجزیه مالی منطقه یورو از زمان شروع بحران در سه سال پیش است. آقای دراگی می‌پذیرد که از زمان تعهد او برای حفظ یورو «به هر قیمتی» در 9 ماه گذشته وضعیت تامین مالی اقتصاد روندی رو به بهبود داشته است اما همزمان عقیده دارد که اقدامات بیشتری لازم است تا نظام مالی تک‌پولی وارد اتحادی مجدد شود. او امیدهای خود را به سیاستمدارانی گره زده است که باید گام‌های موثرتری به سوی تشکیل اتحادیه بانکی بردارند. و یا شاید منطقی‌تر آن باشد که بانک ‌مرکزی اروپا رهبران این قاره را تحت فشار بگذارد تا به تعهدات خود عمل کنند.