آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها

قرار است آخرین راه آب‌رسانی به شهری هشت میلیون و 245 هزار نفری به نام تهران باشد. شاید وقتی گزارش‌های هشداردهنده‌ای از خشک شدن آب پشت سدهای لار و لتیان در رسانه‌ها و از قول مسوولان وزارت نیرو منتشر شد؛ هیچ‌کس گمان نمی‌کرد که بحران آنقدر عمیق باشد که سد نیمه‌کاره «ماملو» در جنوب شرقی تهران، برای زنده نگه‌داشتن آخرین امیدها، به بهره‌برداری کامل برسد. حتی اگر خیلی‌ها بگویند که راه‌اندازی این سد به طور شتاب‌زده زیان‌هایی دارد و احتمال هدر‌رفت آب را افزایش می‌دهد. اما به هر حال مناطق شرقی و مرکزی تهران، تشنه است و برای تامین آب، چاره‌ای جز اضافه شدن مخازن آبی سد «ماملو» نیست. سد ماملو در منطقه‌ای به شدت حفاظت‌شده و مجاور تاسیسات «پارچین» احداث شده است. در شمال آن، منطقه حفاظت‌شده «خجیر» قرار دارد و در جنوب به شهرستان پاکدشت می‌رسد. گرچه بازدید از آن به دلیل مجاورت با تاسیسات نظامی مقدور نیست. مطالعات سد ماملو هم مانند دیگر پروژه‌های سدسازی ایران، در دهه 70 آغاز شده است. زمانی که دولت وقت، به بازسازی مناطق تخریب‌شده بر اثر جنگ هشت‌ساله تحمیلی مشغول بود و ایران در حال تبدیل ‌شدن به بزرگ‌ترین «سدساز» خاورمیانه بود، در آن زمان سد ماملو با چهار هدف ساخته شد: اول استفاده از پتانسیل حوزه آبریز رودخانه جاجرود که این سد بر روی آن ساخته شده است. دوم تامین حقابه کشاورزان پایین‌دست سد که در ورامین و پاکدشت به صیفی‌کاری مشغول‌اند. سوم تامین آب شرب جنوب تهران و چهارم تامین بخشی از آب شهرک‌های صنعتی شرق تهران که از شریف‌آباد به بعد تعداد آنها بیشتر می‌شود. آبگیری اولیه این سد نیز در سال 1386 آغاز شد و حالا بعد از 5/6 سال، قرار است به بهره‌برداری کامل برسد. آن هم زمانی که تهران به عنوان پایتخت و مرکز اصلی فعالیت‌های اقتصادی کشور، با هشدار قرمز آب روبه‌رو است و کارشناسان مختلف می‌گویند فشار به منابع زیرزمینی و «استاتیک» آب در این شهر بسیار افزایش یافته است. برآوردها حاکی از آن است که در تصفیه‌خانه شماره هفت تهران که از سد ماملو تغذیه می‌شود؛ بالغ بر 90 میلیون مترمکعب آب ذخیره شده است. اما نگاهی به آمارهای شرکت آب منطقه‌ای استان تهران نشان می‌دهد حوزه آبریز سد ماملو در بهار امسال که فصل بارندگی‌ها بوده، کمترین میزان ریزش‌های جوی را در میان پنج سد ساخته‌شده در استان تهران داشته است. متوسط میزان بارش در سد ماملو 112 میلیمتر بوده اما در سد لار (که هم‌اکنون رو به خشک شدن دارد) 172 میلیمتر و در سد لتیان 122 میلیمتر. البته اگر آمار ارائه‌شده از میزان بارش فصل بهار در بلندمدت این سدها بررسی شود، عملکرد سد ماملو، نگران‌کننده‌تر است. این سد در میان پنج سد تامین‌کننده آب استان تهران 121 میلیمتر بارش در فصل بهار داشته است. یعنی پایین‌ترین سطح بارش در میان سدهای تهران که هشت درصد نسبت به سال 1392 کاهش یافته است. به اینها باید یک مورد دیگر را نیز اضافه کرد: تصور کنید که فقط در سد لار کاهش نزدیک به 16‌درصدی در ورودی آب به سد در فصل بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته گزارش شده است. اما این رقم برای سد ماملو، نزدیک به 70 درصد کاهش نشان می‌دهد. از آن سو، سد لار، نزدیک به شش درصد افزایش خروجی آب داشته و سد ماملو، نزدیک به 45 درصد کاهش خروجی آب را تجربه کرده است. آیا سد ماملو می‌تواند مشکل وضعیت قرمز پایتخت را در کوتاه‌مدت حل کند؟