هند در مریخ

قرار گرفتن سفینه فضایی هند در مدار مریخ، بدون هیچ توضیح اضافه‌ای نیز می‌تواند موفقیت قلمداد شود. این کشور در اولین تلاش خود در انجام کاری موفق شد که بسیاری از کشورها بعد از چندین بار سعی نیز در انجام آن ناموفق می‌مانند. اما قضیه وقتی جالب و هیجان‌انگیزتر می‌شود که بدانیم کل هزینه این برنامه، 5/4 میلیارد روپیه یا تنها 47 میلیون دلار بوده است که با استانداردهای جهانی برای یک برنامه فضایی به شدت ارزان است. سفینه آمریکایی که در ماه سپتامبر به مریخ رسید، بیش از 10 برابر این رقم، هزینه داشت. به عبارتی همان‌طور که نارندرا مودی نخست‌وزیر هند در سخنانی گفته بود، این سفینه هند کمتر از ساخت فیلم «جاذبه» هزینه داشته است. اما هند چطور موفق به انجام این کار شد؟ قدم اول اینکه نیروی انسانی در کشورهایی همچون هند، بسیار ارزان‌تر از آمریکا و کشورهای صنعتی است. مهندسان و شاغلان در این بخش، درست است که طبق معیارهای هند حقوق بالایی دریافت می‌کنند اما دریافتی آنها بسیار کمتر از همتایان شاغل در اروپا و ایالات متحده است. دوم اینکه هند سعی کرد از تجهیزات و لوازم ارزان ساخت خود بهره ببرد و تا جایی که می‌تواند هزینه تجهیزاتی وارداتی گران را کاهش دهد. اما مهم‌تر از همه اینکه هندی‌ها سعی کردند به ساده‌ترین روش این فضاپیما را بسازند. آنها اولاً وزن فضاپیما را بسیار کم نگه داشته‌اند. این فضاپیما تنها توانایی حمل 15 کیلوگرم بار را دارد. آن را با وزن و ابعاد فضاپیمای آمریکایی مقایسه کنید به راحتی علت تفاوت قیمت را خواهید فهمید. البته سادگی بیش از حد به این معناست که این دستگاه توانایی بسیاری از فعالیت‌های علمی را نخواهد داشت. اما مطمئناً هدف هند از پرتاب این فضاپیما، با همین امکانات فعلی هم برآورده می‌شود. به عنوان مثال یکی از دلایل سنگین شدن فضاپیمای آمریکایی، تجهیزاتی است که برای اندازه‌گیری گاز متان دارد. اندازه گاز متان در جو مریخ یکی از موضوعات داغ در مورد این سیاره است چون می‌تواند نشانه‌ای از وجود نوعی حیات سلولی در سطح آن باشد. اما مردم هند یا حداقل بخش نه‌چندان اندکی از مردم هند، درباره این سفینه فضایی نظر دیگری دارند. آنها ارزان بودن این پروژه را نسبت به همتایان غربی آن تحسین نمی‌کنند بلکه این هزینه را خرج بیهوده‌ای می‌دانند که می‌توانست در بخش‌هایی مانند درمان و آموزش هزینه شود. در واقع بسیاری از مردم هند، برنامه‌های فضایی را سرگرمی‌هایی هزینه‌بر می‌دانند که فقط مختص کشورهای پیشرفته است. چیزی که این مردم به آن توجه ندارند این مطلب است که سرمایه‌گذاری در علوم ظرفیت و توانایی جامعه و به دنبال آن اقتصاد و سطح زندگی مردم را شامل می‌شود. در واقع مردم معترض بیشتر به نحوه تقسیم کیک اقتصاد اعتراض دارند و هیچ دیدگاه بلندمدتی برای بزرگ‌تر کردن کل اندازه این کیک ندارند. هند شاید بتواند نقشی در آینده فضا و حضور انسان در آن بازی کند و از این طریق سطح زندگی در اجتماع خود را دگرگون کند.