بار نابرابری

نرگس حافظی: «نابرابری» از معضلات اساسی مورد بحث در جهان است؛ هرچند در سده بیستم با تحولاتی که در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پدید آمد، نگاه بشر به موضوعاتی نظیر عدالت و برابری اجتماعی تحول یافت اما اسب «نابرابری» همچنان بی‌امان و با سرعت می‌تازد. بر اساس آخرین گزارش‌های آکسفام فاصله طبقاتی میان ثروتمندان و فقرا طی سال‌های گذشته افزایش قابل‌توجهی یافته و در ابتدای سال 2019 ثروت ۲۶ نفر معادل دارایی نیمی از مردم جهان بوده است. این فاصله که پیامدهایی تلخ به همراه دارد، علاوه بر هزینه‌های اقتصادی، هزینه‌های روانی و اجتماعی فراوانی بر یکایک افراد جامعه تحمیل کرده و می‌کند.

در سال‌های اخیر مطالعات گسترده‌ای درباره «نابرابری» در جهان انجام شده که از میان آنها مطالعات ریچارد ویلکینسون و کیت پیکت، بیشتر جلب‌توجه می‌کند. این دو محقق انگلیسی دریافتند در کشورهایی که «نابرابری» در آنها بیشتر است، میزان ابتلای افراد به بیماری‌های جسمی-روانی هم بیشتر است و این موضوع ربطی به میزان درآمد خانواده‌ها و سرانه تولید ناخالص داخلی کشورها ندارد. در کنار این دو پژوهشگر، نام محقق دیگری به چشم می‌خورد که نه در انگلستان بلکه در آمریکا بررسی‌های جالبی حول موضوع «نابرابری» انجام داده و نتایج یافته‌های خود را در کتابی به نام «نردبان شکسته» منتشر کرده است. کیت پین روانشناس آمریکایی، و فعال در حوزه رفتارشناسی، نشان داده است که «تله نابرابری» چگونه قادر است رفتارها و احساسات انسان‌ها را تغییر دهد، بر شیوه تفکر آنها تاثیر بگذارد، تصمیم‌گیری آنها را مختل کند و سبب بروز آثار جسمانی نظیر ضعف سیستم ایمنی، ابتلا به بیماری‌های قلبی و حتی بروز افسردگی در میان افرادی شود که در جوامع نابرابر زندگی می‌کنند. نتیجه‌ای که پین از تحقیقات خود می‌گیرد، بررسی‌های او را جالب‌تر و کتاب او را خواندنی‌تر می‌کند. پِین معتقد است احساس فقیر بودن به‌اندازه خود فقیر بودن رنج‌آور است؛ او تصریح می‌کند «نابرابری» در ذهن انسان شبیه فقر است و باعث می‌شود افراد مثل فقرا عمل کنند.  او در کتابش یک نردبان 10پله‌ای در برابر ما ترسیم می‌کند و از ما می‌خواهد با توجه به احساس و ادراکی که از وضعیت خود داریم، روی یکی از پله‌ها بایستیم. پله‌ای که خود را روی آن تصور کنیم، جایگاه ذهنی ما را مشخص می‌کند و نشان می‌دهد چقدر از جایگاهی که در جامعه داریم راضی هستیم. پِین نام این نردبان را «نردبان وضعیت» می‌گذارد و آن را سنجه‌ای می‌داند که موقعیت اجتماعی ذهنی افراد را مشخص می‌کند. «نردبان شکسته» کتابی گویا و کاربردی است که از زمان انتشارش (2017) تاکنون تحسین رسانه‌های مشهوری چون نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست را برانگیخته است. نیویورک‌تایمز موضوع «نابرابری» را مساله کلیدی و اصلی جوامع دانسته و کتاب «نردبان شکسته» را به دلیل کندوکاو پیرامون این موضوع ستایش بسیار کرده است.  این کتاب که برای نخستین‌بار به زبان فارسی هم ترجمه شده، حدود یک ماهی است که توسط انتشارات میلکان روانه بازار کتاب شده است. به بهانه چاپ ترجمه فارسی «نردبان شکسته» در پرونده‌ای، به بررسی دقیق‌تر موضوعات مورد بحث در این کتاب، سوابق کیت پِین (نویسنده کتاب) و دیدگاه‌های او پرداخته‌ایم.