سیاست‌های بی‌قاعده

فاطمه شیرزادی: در سیزدهمین گزارش پیاپی شاخص رفاه لگاتوم که اخیراً منتشر شده است، 167 کشور جهان در 12 زیرشاخص ارزیابی و رتبه‌بندی شده‌اند. «ایمنی و امنیت»، «آزادی فردی»، «حکمرانی»، «سرمایه اجتماعی»، «محیط سرمایه‌گذاری»، «شرایط کسب‌وکار»، «دسترسی و زیرساخت بازار»، «کیفیت اقتصاد»، «شرایط زندگی»، «بهداشت»، «آموزش» و «محیط زیست طبیعی» زیرشاخص‌هایی هستند که موسسه لگاتوم بر اساس آنها وضعیت رفاه مردم کشورهای جهان را ارزیابی کرده است. بر اساس این ارزیابی، ایران با دو پله نزول در مقایسه با سال گذشته، به رتبه سال 2009 بازگشته و در رده 119 جدول قرار گرفته است. بر اساس این گزارش، بدترین رتبه ایران در زمینه آزادی فردی (رتبه 163) است. پس از آن «محیط زیست طبیعی» با رتبه 152، «شرایط کسب‌وکار» با رتبه 149 و «حکمرانی» با رتبه 138 بدترین وضعیت را در زیرشاخص‌های این گزارش در ایران دارند. ایران در دو رکن «آموزش» با رتبه 71 و «شرایط زندگی» با رتبه 73 بهترین عملکرد را دارد. بیشترین پیشرفت در ایران نیز در مقایسه با یک دهه قبل در «دسترسی و زیرساخت بازار» با رتبه 110 جهان حاصل شده است.

با توجه به رتبه نامطلوب ایران در رتبه‌بندی موسسه لگاتوم، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که دغدغه‌های سیاستگذار در کشور ما چه نسبتی با تامین رفاه و بهبود کیفیت زیست مردم دارد؟ لگاتوم با تاکید بر اینکه هیچ جای جهان از صفحه سفید شروع نشده، یادآوری کرده است که مرور تجربه پیشرفت کشورها نشان می‌دهد که برقراری «ایمنی و امنیت»، تامین «آزادی فردی» و داشتن «حکمرانی قاعده‌مند» پیش‌نیازهای ساختن اقتصادی کارآمد هستند. در هیچ یک از این سه زیرشاخص ایران وضعیت مطلوبی ندارد. وضعیت نامطلوب رفاه (prosperity) در ایران در حالی است که لگاتوم مدعی شده است دنیا هرگز تا این اندازه مرفه نبوده و جهان در یک دهه اخیر شاهد بهبود رفاه بوده است. البته شکاف بین کشورهایی که عملکردی قوی داشته‌اند با کشورهای ضعیف همچنان در حال تعمیق است، اما چرا و چگونه سیاستگذاران ایران انتخاب کرده‌اند که کشور ما از نظر وضعیت رفاه در ردیف کشورهای ضعیف قرار گیرد و در ردیفی پایین‌تر از غنا، ازبکستان،‌ گابن، کنیا و حتی زامبیا بایستد؟ زیست اقتصادی سالم (داشتن کار، برخورداری از شرایط مساعد کسب‌وکار و تجربه ثبات اقتصادی)، زیست بیولوژیکی سالم (برخورداری از ایمنی و امنیت، امکانات بهداشتی، تغذیه و محیط زیست سالم)،‌ زیست اجتماعی سالم (برخورداری از آزادی فردی و روابط سالم اجتماعی و خانوادگی)، زیست سیاسی سالم (داشتن قدرت در تعیین سرنوشت فردی و عدم تحمیل سرنوشت جمعی) حق همه افراد در یک جامعه سالم است. جامعه ایران در هر یک از این زمینه‌ها چه نقاط قوت و ضعفی دارد؟ کیفیت زندگی افراد چگونه دستخوش فقدان این عوامل می‌شود؟ آیا رتبه نامطلوبی که وضعیت رفاه ایران در گزارش لگاتوم دارد، نتیجه بی‌اعتنایی سیاستگذار به زیست سالم شهروندان است؟ علت روی آوردن سیاستگذار به تصمیمات باری به هرجهت، روزمره و کوتاه‌مدت چیست؟