هنرمندانی که همیشه جلودار هستند

هفته گذشته تعدادی از سینماگران مشهور متنی را در دفاع از مذاکرات هسته‌ای در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که بازتاب‌های گسترده‌ای داشت. مجید مجیدی، عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، محمد‌مهدی عسگرپور، رخشان بنی‌اعتماد و رضا میر‌کریمی از جمله نویسندگان این بیانیه بودند. این اولین بار نبود که سینماگران در چنین فعالیت‌هایی شرکت می‌کردند. واکنش به حوادث غزه، کمک به زلزله‌زدگان آذربایجان، جمع‌آوری مبلغ دیه برای محکومان به اعدام، تلاش برای کسب رضایت از خانواده مقتولان برای نجات افراد در آستانه اعدام، اعتراض به تحریم‌های غرب، تلاش برای آزادی سربازان ایرانی و‌... از جمله فعالیت‌های اجتماعی سینماگران در سال‌های اخیر بود.

نامه اصغر فرهادی برای نجات ریحانه جباری از اعدام
در سال‌های اخیر سینماگران تلاش‌های بسیاری برای نجات برخی افراد از اعدام انجام دادند. چندی پیش یعنی در اوایل فروردین بود که اصغر فرهادی خطاب به خانواده «سربندی» نامه‌ای نوشت تا «ریحانه جباری» را که در آستانه اعدام است، ببخشند. در متن نامه این کارگردان سینمای ایران آمده است: «من خانم «ریحانه جباری» را نمی‌شناسم. اما شنیده‌ام که او در خردسالی‌اش در یکی از سریال‌های من نقش کوتاهی بازی کرده است. ذهنم را می‌کاوم و چهره یک یک خردسالانی را که روزی در ساخته‌های من نقشی داشته‌اند از پیش چشم می‌گذرانم تا شاید بتوانم حدس بزنم کدام‌شان ممکن است «ریحانه» باشد. در چشم و چهره کدام‌شان اندک نشانه‌ای از آینده‌ای این‌چنین غمبار و حزن‌انگیز می‌توان یافت. در لحن و زبان کودکانه کدام‌شان ردی از کسی می‌توان جست که فردایی نه‌چندان دور، هم‌نوعی را به قتل برساند. اما من در آن چهره‌ها که هنوز نمی‌دانم کدام‌شان «ریحانه» است، جز معصومیت هیچ نیافتم. چگونه ممکن است یکی از آن کودکان دوست‌داشتنی در آینده‌ای نه‌چندان دور، ثانیه‌های زندگی‌اش در کابوس نزدیک شدن به لحظه آویختنش از طناب دار به شماره بیفتد. اگرچه هیچ کدام از آن دخترکان معصوم در خیال‌بافی‌های کودکانه از آینده‌شان هرگز خود را در هیبت یک قاتل و اعدامی تخیل نکرده بودند، اما به سادگی شاید، هر کدام از آنان با یک اتفاق ساده و بیرون از اختیار و اراده‌شان می‌توانستند امروز جای «ریحانه» باشند و «ریحانه» در جمع کسانی که اخبار و احوال دختر جوانی محکوم به مرگ را دل‌نگران دنبال می‌کند. چه می‌شود که آن کودک معصوم دیروز، امروز جوانی می‌شود با دستانی آلوده به خون، در چند قدمی مرگی زودرس. ما مردمان کجای این داستانیم و چه سهمی در سیر آن کودک ناب و زلال و سرخوش دیروز به قاتل امروز داریم. هیچ جرمی، فقط یک مجرم ندارد و هیچ قتلی فقط یک قاتل. ما بی‌هیچ رد و نشانی، شریک بسیاری از قتل‌های روزگاریم. من دلگیری‌تان را از کسانی که نابخردانه شما را آزردند و شاید خشمی را سبب شدند که بر سرنوشت ریحانه در روزهای پیش رو تاثیر دارد، درک می‌کنم و با تمام وجودم از شما تقاضا دارم در روزگاری که بخشندگی حتی در جزیی‌ترین امور زندگی روزمره‌مان گم و ناپیداست، او را ببخشایید.

تهمینه میلانی و تلاش برای حل مشکل کبری رحمانپور
«تهمینه میلانی»، کارگردان سینما نیز از جمله سینماگرانی بود که تلاش‌های فراوانی در زمینه حل برخی مسائل اجتماعی داشت. خانم میلانی در ماجرای آزادی کبری رحمانپور معروف به عروس سیاه‌پوش تلاش زیادی کرد. به گزارش ایسنا میلانی که در جلسه اجرای احکام دادسرای جنایی حضور داشت در پاسخ به این سوال که چرا پرونده کبری را پیگیری کرده است، گفته بود: سال 81 که به دلیل موضوع یکی از فیلم‌هایم بازداشت شده بودم، در زندان با کبری آشنا شدم. چون در بند قتلی‌ها خیلی او را اذیت می‌کردند او را به بند عمومی منتقل کرده بودند. در آنجا بود که این دختر را شناختم و با او آشنا شدم. شخصیت آرام و مهربانش و اینکه از اتفاقی که افتاده پشیمان بود باعث شد تا با اولیای دم تماس بگیرم و از آنها بخواهم تا کبری را ببخشند. او گفت: من مادرم را از دست داده‌ام و می‌دانم داغ مادر چقدر سنگین است. شاید همین حس همدردی بود که باعث شد اولیای دم من را بپذیرند و بدانند غم درون آنها را می‌فهمم. از اینکه کبری به زندگی برخواهد گشت خوشحالم و امیدوارم از این به بعد زندگی خوبی داشته باشد.

واکنش سینماگران به کشتار غزه
اما سینماگران در ماجرای جنایت‌های اسرائیل‌ در غزه واکنش‌های بسیار تندی از خود نشان دادند. آنها حتی برای نخستین بار حضور گسترده‌ای در راهپیمایی روز قدس داشتند. از تجمع در مقابل سازمان ملل گرفته که فیلمسازی مثل پناهی در آن حضور داشت تا ایجاد کمپین بین‌المللی توسط اصغر فرهادی از جمله اقدامات سینماگران بود. نیکی کریمی نیز از جمله سینماگرانی بود که به جنایات اسرائیل در غزه اعتراض کرد. نیکی کریمی در گفت‌وگویی با ایسنا با اظهار تاسف از کشتار بی‌رحمانه در غزه گفت: برایم عجیب است در عصر اینترنت و ارتباطات چنین فاجعه جهانی در حال وقوع است و هر کس هر کاری دلش بخواهد، انجام می‌دهد اما اتفاقی نمی‌افتد. نیکی کریمی در ادامه گفته بود: ماجرای فلسطین برای ما چیز جدیدی نیست و از زمانی که چشم‌مان را باز کرده‌ایم درباره این کشتار بی‌رحمانه شنیده‌ایم. ما که سیاسی نیستیم و از جزییات این موضوع سر
در نمی‌آوریم. اما آن چیزی که به عنوان یک شهروند عادی متوجه هستم، عکس‌هایی است که از کشتار بی‌رحمانه به خصوص بچه‌ها در غزه می‌بینم که به نظر من یک فاجعه جهانی است.

نیکی کریمی، اسرائیل‌ و جنایات هیتلر
این بازیگر و کارگردان ادامه داده بود: سال‌های دور در زمان هیتلر جنایتی شد و دیدیم بعداً همه آنها محاکمه و کشته شدند و هنوز درباره آن کشتار صحبت می‌شود، اما الان در سال 2014 با این همه رسانه عمومی و بازتابی که می‌شود، شاهد چنین کشتار وحشیانه‌ای هستیم و اتفاقی هم نمی‌افتد که تاسف‌آور است.

اعتراض به تحریم‌های غرب
تحریم‌های غرب نیز از جمله موضوعاتی است که در سال‌های اخیر سینماگران به آن اعتراض کرده‌اند. مهتاب کرامتی سال گذشته یادداشتی منتشر کرد که در نوع خود قابل توجه است. او در یادداشت خود با انتقاد از تحریم‌های غرب نوشته بود: زمین بازی سیاستمردان هر جایی می‌تواند باشد. اما برای کسانی که دغدغه صلح و دوستی دارند، زمین‌هایی وجود دارد که باید پاک از جنگ‌ها و دشمنی‌ها بماند. یکی از معصوم‌ترین و مظلوم‌ترین عرصه‌ها، جایی است که صدای کودکی در آن می‌پیچد و تا وقتی این صدا هست، آنجا زمین ‌بازی قدرت‌ها و کینه‌ها نیست. این صدا خط قرمزی برای ورود سیاستمداران است. تحریم‌های امروز غرب علیه ایران بیش از حدی است که بتوانیم آن را اختلافی میان دیدگاه‌های سیاسی دولت‌ها و دولتمردان بدانیم. این فشارها مدت‌هاست پا به حریم کودکان، آن هم بی‌پناه‌ترین آنها گذاشته است. هر بار که خبری مبنی ‌بر تحریم دارو، گران شدن غذا و‌... می‌شنوم تصویر هزاران کودک بیمار را به یاد می‌آورم که مدت‌هاست صدای شادی و سلامت آنها پشت درهای سیاست به سکوت تبدیل شده. کودکان هیچ نقشی در سیاست‌های درست یا غلط ما ندارند، اما زندگی در جهان کوچک‌شان هر روز سخت‌تر می‌شود. کودکان قدرت و ابزاری ندارند که خط قرمزهایشان را نشان جهان دهند و بگویند از زمین‌هایی جز زمین جهان کوچک ما برای حل مشکلات‌تان استفاده کنید. آنها فقط صدایشان را دارند، و ما فقط می‌دانیم که اگر نخندند، اگر شاد نباشند، اگر سلامت نباشند، شادی از جهان رخت می‌بندد.

ماجرای انتقاد فرهادی از تحریم‌های غرب
پیش از این نیز اصغر فرهادی کار‌گردان مطرح سینما در بخش‌هایی از مصاحبه خود با لوموند به انتقاد از تحریم‌های غرب علیه ملت ایران پرداخته بود. فرهادی در پاسخ به سوال لوموند که کشور شما تحریم‌های اقتصادی مهمی را تحمل می‌کند. این موضوع به عنوان یک هنرمند یا یک شهروند چه تاثیری روی شما گذاشته است، گفته است: طبیعتاً این موضوع را همه حس می‌کنند. این مورد بر زندگی روزمره مردم واقعاً تاثیر گذاشته. این روزها خیلی از بیماران داروی مورد نیازشان برای بهبودی را پیدا نمی‌کنند و درد می‌کشند. این اقدام ناجوانمردانه است. مطمئناً اشتباه است که بگوییم هدف این تحریم‌ها دولت است چون مردم هستند که عواقب و رنج‌هایش را می‌بینند و به ضرر مردم است و به سود سیاستمداران.