اصولگرایان با روحانی یا علیه روحانی

هفته گذشته بعضی از چهره‌های اصولگرا میهمان ضیافت افطار رئیس‌جمهور بودند. طبق اخبار غیررسمی که از این جلسه منتشر شده است، در این نشست دو طرف دغدغه‌ها، پیشنهاد‌ها و گلایه‌های خود را درباره مسائل مختلف مطرح کرده و در برخی موارد پاسخ‌هایی نیز دریافت کرده‌اند. از قرار معلوم مهم‌ترین دغدغه بسیاری از میهمانان در این نشست، کمرنگ شدن حضور هم‌طیف‌های آنان در مناصب اجرایی بوده است و در مقابل میزبان بیشتر به مسائل و مشکلات اقتصادی پرداخته و خواهان عزم جدی همه دلسوزان و علاقه‌مندان به کشور برای مهار بحران‌های اقتصادی در کشور شده است. از هنگام استقرار حسن روحانی و یارانش در ساختمان نهاد ریاست‌جمهوری ایران، آنها همواره در معرض انتقادهای بزرگ و کوچک بازیگران عرصه سیاست در ایران بوده‌اند؛ از حوزه فرهنگ و سیاست گرفته تا اقتصاد و دیپلماسی. نوع و میزان انتقادها در این یک سال تفاوت‌های زیادی باهم داشته است، اما در یک مساله بخش عمده این انتقادها دارای اشتراکی کلی بوده‌اند و آن اشتراک کلی این مساله مهم بود که اکثر قریب به ‌اتفاق این انتقادات توسط چهره‌های منتسب به اردوگاه اصولگرایان مطرح شده بود. معدود انتقاد‌های اصلاح‌طلبان نیز بیش از اینکه به اصل اقدامات یا وعده‌های رئیس‌جمهور مرتبط باشد، بیشتر حول ضعف‌ها و کندی در اجرای وعده‌ها یا فراموشی شعارهای روزهای انتخابات حسن روحانی چرخ می‌زند.

اگر در سال‌های ابتدایی دهه 80، در جمع عوام و حتی خواص پیش‌بینی می‌کردید که روزی حسن روحانی به عنوان نامزد اصلاح‌طلبان و جریان خط امام برای کرسی ریاست‌جمهوری معرفی خواهد شد اکثریت قریب به اتفاق آنها پیش‌بینی شما را بیشتر به یک شوخی تعبیر می‌کردند. در آن ایام اگر جریده اصلاح‌طلبی نیز عکس حسن روحانی را در صفحه یک خود قرار داده و او را ملقب به «شیخ دیپلمات» می‌کرد، بیش از اینکه نشان از احتمال نزدیکی روحانی به مشی کلی اصلاحات باشد، سندی دیگر در زمینه راست‌‌روی آن نشریه تعبیر می‌شد. اگر سابقه حسن روحانی را در دو دهه نخست انقلاب مورد مداقه قرار دهیم، کم‌ و بیش درخواهیم یافت که او در تقسیم‌بندی جریان‌های سیاسی کشور همواره در طیف راست، محافظه‌کار و بعدها اصولگرا جای می‌گرفت. عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران -یکی از تشکل‌های تاثیرگذار جریان راست- اگرچه در انتخابات مجالس سوم، چهارم و پنجم در لیست‌های اصلی جریان منتقد جامعه روحانیت، از جمله مجمع روحانیون مبارز، گروه‌های خط امام و کارگزاران سازندگی قرار داشت، اما کمتر کسی تصور می‌کرد که حضور او در مجلس وزنه جریان غیرهمسو با جامعه روحانیت را سنگین‌تر کند. شاید همین امر هم سبب شد حسن روحانی در انتخابات مجلس ششم جایی در لیست جریان اصلاح‌طلب نداشته باشد و به همراه سایر همراهان خود امکان حضور در مجلس را نیابد. در سال‌های زمامداری اصلاح‌طلبان حسن روحانی اگر چه سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی را بر عهده داشت اما هیچ‌گاه هم‌صدا با این جریان نبود. یکی از مهم‌ترین شواهد این مدعا نیز سخنرانی حسن روحانی در مراسم 23 تیرماه 1378 بود که هنوز که هنوز است، به عنوان دلیل مخالفت او با جریان اصلاحات از سوی منتقدان رئیس‌جمهور مورد توجه و استناد قرار می‌گیرد.

3 تیر 84 روز دگرگونی

اگر بخواهیم تقویم وضعیت جریان‌های سیاسی در جمهوری اسلامی را مطالعه کنیم بدون شک، سوم تیرماه سال 1384 روز ویژه‌ای به شمار می‌رود. روزی که به‌ مثابه زلزله‌ای در جغرافیای سیاست ایران عمل کرد و پس‌لرزه‌های آن تا چندین سال موجب دگرگونی بسیاری از صورتبندی‌های سیاست این کهن‌دیار شد. در این فضا، یاران حلقه محمود احمدی‌نژاد که تا پیش از این بخشی حاشیه‌ای و کم‌اثر در جریان اصولگرا به شمار می‌آمدند، میداندار شدند و در روندی تدریجی بر مدیریت دو دهه گذشته کشور شوریدند. در ابتدا اصلاح‌طلبان را از بدنه مدیریتی کشور اخراج کردند و در گام بعد به خیمه‌گاه خودی نیز یورش بردند، مدیران و بزرگان سابق جریان اصولگرای سنتی را نیز در حد توان خانه‌نشین کردند. نتایج اقدامات اقتصادی، دیپلماتیک، فرهنگی و سیاسی این حلقه سبب شد که در ابتدای دهه 90 نه «از پی حشمت‌وجاه» که از «بد حادثه» بسیاری از دلسوزان کشور تلاش کنند در مقابل پرانتزی که در سال 1384 در تاریخ حیات جمهوری اسلامی باز شده بود، علامت پرانتز بسته قرار دهند. در این فضا بخش عمده‌ای از جریان‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو به پیمانی استراتژیک برای حمایت از چهره‌ای با خاستگاهی در مرز میان راست سنتی و مدرن دست یافتند. با این حال در بزنگاه 24 خرداد 1392 بسیاری از اصولگرایان از واهمه یا شرم حضور در اردوگاهی که بخش عمده آن را رقبای دیروز اصلاح‌طلب و میانه‌رو تشکیل می‌دادند، به ارودگاه‌های بی‌سروسامان دیگر اصولگرایان پیوستند. در این انتخابات حسن روحانی اصولگرا با بیرق و شعارهای اصلاح‌طلبانه به میدان آمد و شوری به پا کرد و گوی سبقت را از اصولگرایان دیگر ربود و وارد کاخ ریاست‌جمهوری شد. بدون شک نه رسم مروت و نه مسیر کیاست در سیاست بود که جناب روحانی پس از انتخابات، یاران جدید را وا بگمارد، عهد با مردم را به نسیان بسپارد و به مسقط‌الراس خود بازگردد. قابل پیش‌بینی بود بسیاری از مدیران و چهره‌های خانه‌نشین‌شده هشت سال گذشته در دولت جدید قدر ببینند و بر صدر بنشینند. با این حال حسن روحانی یاران عهد شباب را نیز فراموش نکرد و تلاش کرد ترکیبی بهینه از همراهان دیروز و امروز را در کنار هم بچیند. اگر به ترکیب کابینه بنگریم هم علی لاریجانی ‌اصولگرا، هم اکبر هاشمی میانه‌رو و حتی سیدمحمد خاتمی ‌اصلاح‌طلب کم‌و بیش از آن رضایت نسبی دارند. حضور چهره‌های اصولگرایی چون محمد نهاوندیان، علی جنتی و عبدالرضا رحمانی‌فضلی در کنار میانه‌روهایی مانند اکبر ترکان، محمدرضا نعمت‌زاده و اصلاح‌طلبانی چون رضا فرجی‌دانا، محمدعلی نجفی، محمود حجتی و... تنها در دولت چهره‌ای مانند حسن روحانی امکان‌پذیر بود. در این فضا تنها بازندگان استقرار دولت یازدهم، یاران حلقه محمود احمدی‌نژاد و بخش رادیکال جریان اصولگرا به شمار می‌آمدند. جریانی کم‌تعداد اما با قدرت تبلیغاتی گسترده که در ماه‌های اخیر بسیاری از اعضای کابینه را به دردسر انداخته و هر روز تعدادی از آنها را در مجلس حاضر و غایب می‌کنند.

روحانی و اصولگرایان

این روزها بخش عمده جریان اصولگرا به ویژه در بخش‌های سنتی و عقل‌گرای این جریان، رضایت نسبی از کارنامه دولت دارند. کافی است موضع‌گیری چهره‌های استخوان‌دار و تشکل‌های باسابقه این جریان در مواجهه با دولت را مورد توجه قرار دهیم تا درستی این تحلیل را دریابیم. در این ایام به غیر از یاران حلقه محمود احمدی‌نژاد، تنها بخش‌های انحصارطلب جریان اصولگرا اما و اگرهایی درباره نحوه چینش یاران حسن روحانی مطرح می‌کنند. در پایان این نوشتار شاید بتوان بهترین پاسخ درباره این اما و اگرها را از زبان یکی دیگر از اعضای اصولگرای کابینه یازدهم نقل کنیم. مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری در ابتدای تیرماه در جلسه یکی از احزاب اصولگرا و در پاسخ به این نارضایتی‌ها به صراحت خطاب به آنان اعلام کرد: «...گروه‌های تشکیلاتی اصلاح‌طلب و کارگزاران از روحانی حمایت کردند... دولتی که سر کار آمده است از بدنه اصولگرایی بالا نیامده یعنی ما پشتیبان این دولت برای رای‌آوری نبودیم که انتظار داشته باشیم دولتی از جنس اصولگرایان شکل بگیرد.»