تهدید سگی

تاکنون بحث‌ها و واکنش‌های فراوانی از حضور سگ‌های آزاد در حومه مناطق شهری و روستایی ایران صورت گرفته است. زادوولد سگ‌های ولگرد مشکلاتی را با خود به همراه دارد که مسوولان کشور ما عمدتاً به جای ارائه راه‌حل درصدد پاک کردن صورت مساله با معدوم‌سازی گسترده سگ‌ها بوده‌اند. در صورتی که بدون برنامه مدیریت جمعیت سگ‌ها، مشکلات مربوط به آنها کاهش پیدا نمی‌کند. در برخی موارد مردم با غذارسانی به سگ‌ها از حیوانات حمایت کرده و بر اساس حس حیوان‌دوستی انتقادهای وسیعی نسبت به معدوم‌سازی و کشتار سگ‌ها داشته‌اند. برای حل معضل مشکلات مربوط به سگ‌ها در هر کشوری ابتدا نیاز به اطلاعات و آمار دقیق از وضعیت حیواناتی که در اکوسیستم شهری یا مناطق روستایی هستند، وجود دارد. صرفاً روش‌های منسوخ کشتار و حذف سگ‌های آزاد مشکلات مربوط به سگ‌ها را از بین نمی‌برد و خطرات ناشی از رها بودن سگ‌ها در مناطق طبیعی که زیست گونه‌های دیگر حیات وحش را تهدید می‌کند، برنامه‌ها و اقداماتی را می‌طلبد که گاه عواطف انسانی را برنمی‌تابد. در ایران پژوهش علمی در این مورد بسیار محدود است و این مقاله اولین مقاله علمی است که به بررسی تهدیدات بالقوه سگ‌های آزاد برای سایر جانوران پستاندار ایرانی پرداخته است. بی‌تردید با انجام چنین پژوهش‌های علمی، ارائه استراتژی‌ها و راهکارهای حل موثر مشکلات مربوط به سگ‌ها سهل‌تر می‌شود.

 سگ‌های اهلی ولگرد (Canis familiaris) گونه‌های حیات وحش را از طریق شکار، هیبریداسیون، رقابت برای منابع و با کمک به انتقال عوامل بیماری‌زا تهدید می‌کنند. تاثیرات شکار ممکن است مشکل‌ساز باشد، اما در بسیاری از مناطق تعاملات سگ‌های آزاد و حیات وحش به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این مقاله برای تعیین میزان تاثیر حملات سگ‌های آزاد بر جانواران پستاندار ایرانی، نزدیک به دو دهه گزارش رسانه‌های اجتماعی، سنتی و ادبیات علمی برای جمع‌آوری داده‌ها از سراسر کشور بررسی شده است. محققان 160 حمله سگ آزاد (79 مورد از مقالات دانشگاهی، 14 مورد از رسانه‌های اجتماعی و 67 مورد از انواع وب‌سایت‌های خبری) را از 22 استان از 31 استان کشور شناسایی کردند. حمله سگ‌ها به 17 گونه گزارش شده است که شامل 9 گونه Carnivora، شش گونه Artiodactyla، یک گونه Rodentia و یک گونه Lagomorpha می‌شود. بیشتر حملات گزارش‌شده به گوشتخواران بر روی گربه‌سانان بوده است، از جمله یوزپلنگ آسیایی Acinonyx jubatus (19 قلاده)، سیاهگوش اوراسیا (18 قلاده)، کاراکال (10 قلاده) و گربه پالاس Otocolobus manul (8 قلاده). حملات در Artiodactyla در درجه اول برای غزال گواتر (Gazella subgutturosa) گزارش شد (n = 47). بسیاری از این حملات در داخل یا مجاور مناطق حفاظت‌شده رخ داده‌اند (73 /116 = n)، که نشان می‌دهد سگ‌های منطقه آزاد یکی از مهم‌ترین تهدیدهای مرتبط با انسان برای گونه‌های حیات وحش حتی در مناظر حفاظت‌شده هستند. تاثیر سگ‌های آزاد ممکن است حفاظت را مختل کند، بنابراین این مقاله برخی از راهنمایی‌های سیاست عملی را برای مدیریت تاثیرات سگ‌های آزاد بر روی گونه‌های در معرض تهدید پیشنهاد می‌کند. سگ‌های خانگی با جمعیتی نزدیک به یک میلیارد نفر، رایج‌ترین گوشتخوار هستند که تقریباً در همه جاهایی که انسان‌ها زندگی می‌کنند و حتی در برخی مکان‌هایی که عملاً خالی از سکنه است، وجود دارند. اگرچه صاحبان سگ‌ها ممکن است حرکت سگ‌ها را محدود کنند، بسیاری از سگ‌ها بخشی یا تمام عمر خود را در حالتی بی‌بندوبار می‌گذرانند. این سگ‌های آزاد شامل سگ‌های ولگرد و وحشی و همچنین بخش بزرگی از سگ‌های صاحبخانه هستند. اغلب کنترل کمی بر حرکات یا رفتار آنها وجود دارد، صرف نظر از وضعیت آنها به عنوان حیوانات دارای صاحب یا بی‌مالک. سگ‌های آزاد ممکن است یک نگرانی جهانی برای حفاظت از حیات وحش و به‌ویژه برای پستانداران بزرگ در معرض خطر باشد، بنابراین توجه روزافزون محققان و حافظان محیط ‌زیست را به خود جلب می‌کنند. اگرچه سگ‌های آزاد تا حد زیادی برای غذا و سرپناه به مردم وابسته هستند و اگرچه بخش قابل ‌توجهی از این سگ‌ها در بافت‌های شهری زندگی می‌کنند، با وجود این جمعیت زیادی از سگ‌ها در مناطق روستایی و مناظر طبیعی دورافتاده زندگی می‌کنند. در این مکان‌ها، مشاهده شده است که سگ‌ها روی بسیاری از گونه‌های حیات وحش از جمله در مناطق حفاظت‌شده تاثیر منفی می‌گذارند. گزارش شده است که سگ‌های آزاد 188 گونه در معرض خطر را تهدید می‌کنند و به‌طور مستقیم در انقراض 11 گونه نقش داشته‌اند. با افزایش جمعیت جهانی سگ‌ها و تاثیر رو به گسترش سگ‌های آزاد، نیاز فوری به شناخت اهمیت موضوع و ارائه استراتژی‌هایی برای مدیریت آگاهانه جمعیت سگ‌ها وجود دارد که اثرات منفی آنها را بر پستانداران وحشی کاهش دهد. سگ‌های آزاد می‌توانند به طرق مختلف بر حیات‌وحش تاثیر بگذارند، از جمله از طریق شکار مستقیم و رقابت، ایجاد رفتارهای ترس‌آور، از طریق انتقال عوامل بیماری‌زا و هیبریداسیون با گونه‌های سگ‌سانان بومی. علاوه‌براین، سگ‌های آزاد می‌توانند دام‌ها را از بین ببرند و در نتیجه درگیری‌های حفاظتی را تشدید و پیچیده کنند. به‌عنوان مثال، در هند، سگ‌های آزاد، اکثر دام‌های منهدم‌شده در یک چشم‌انداز کشاورزی و دامداری را مورد حمله قرار دادند که به‌طور بالقوه برنامه‌های حفاظتی طراحی‌شده برای حفاظت از گونه‌هایی مانند پلنگ برفی (Panthera uncia) را مختل کرد. اگرچه عدم تغذیه کافی برای سگ‌های آزاد ممکن است، اثرات منفی بر حیات وحش را تشدید کند. حتی سگ‌هایی که به اندازه کافی تغذیه می‌شوند، اگر به تعداد زیاد تکثیر شوند یا در مناطق حفاظت‌شده سفر کنند، می‌توانند برای حیات وحش مشکل‌ساز باشند. به‌عنوان مثال، از سگ‌های نگهبان دام برای محافظت از دام در برابر شکارچیان بزرگ و در نتیجه کاهش درگیری‌ها در مناطقی که مردم و حیات‌وحش با هم هستند، استفاده می‌شود. با این‌ حال، در برخی از کشورها مانند ایران، این سگ‌ها عمدتاً غذاهای بی‌پروتئین مانند خمیر نان دریافت می‌کنند که ممکن است برای برآورده کردن نیازهای تغذیه‌ای و انرژی، آنها را مجبور به مصرف طعمه‌های وحشی کند. چنین سناریوهایی ممکن است برای مناطقی باشد که به دلیل محدودیت‌های اقتصادی یا هنجارهای اجتماعی، سگ‌های صاحبخانه با غذاهای تجاری سگ تغذیه نمی‌شوند. به‌رغم درک فزاینده‌ از پتانسیل سگ‌های آزاد برای تعامل منفی با حیات وحش، در بسیاری از نقاط جهان اطلاعات کمی در مورد این موضوع وجود دارد. به‌عنوان مثال، ایران دومین کشور بزرگ در خاورمیانه است و با این حال تاثیرات احتمالی سگ‌های آزاد بر روی پستانداران این کشور هرگز بررسی نشده است. ایران دارای جانوران پستاندار غنی از 192 گونه در 34 خانواده است. عمده‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در مناطق روستایی ایران، به‌ویژه روستاهای نزدیک یا مجاور مناطق حفاظت‌شده، کشاورزی و دامپروری است که دامداری منبع درآمد ضروری برای مردم محلی است. چوپانان و دامداران معمولاً گله‌های کوچک گوسفند اهلی Ovis aries و بزهای Capra hircus را در مراتع اطراف روستاهای کوچک همراه با سگ‌های نگهبان می‌چرانند. سبک زندگی عشایری و دامپروری مردم بومی ساکن در مناطق روستایی کشور شامل نگهداری سگ برای محافظت در برابر سرقت و غارت است. چنین شیوه‌های زندگی احتمالاً پتانسیل سگ‌های آزاد را برای تاثیرات منفی بر حیات وحش، از جمله گونه‌های حفاظتی مانند یوزپلنگ آسیایی در معرض خطر انقراض (Acinonyx jubatus venaticus) تسهیل می‌کند. با این ‌حال، اطلاعات کمی در مورد شکار مستقیم سگ‌های آزاد در حیات وحش ایران یا خاورمیانه به‌طور گسترده‌تر وجود دارد. برنامه‌های مدیریت موثر برای کاهش حملات سگ‌های آزاد به حیات وحش ابتدا به ارزیابی جامعی از میزان تعاملات سگ و حیات وحش نیاز دارد. در اینجا مروری برای بررسی میزان تعامل بین سگ‌های آزاد و گونه‌های پستاندار وحشی ایران انجام می‌شود. این مقاله بر مستندسازی گستره فضایی و گونه‌های پستانداران مورد حمله و وضعیت ملی و جهانی فهرست قرمز IUCN تمرکز کرده است. محققان همچنین چگونگی وقوع چنین حملاتی را با ارزیابی زمینه تعاملات، تعداد سگ‌های درگیر و نتیجه حملات (جراحت یا مرگ) بررسی کرده‌اند. با توجه به کمبود تحقیقات منتشرشده در مورد این موضوع، این تحقیق از گزارش‌های سنتی و رسانه‌های اجتماعی برای کمک به مستندسازی دامنه و مقیاس حملات استفاده کرده است. رسانه‌های اجتماعی می‌توانند ادراکات تعامل انسان و حیات وحش و توانایی همزیستی با حیات وحش را شکل دهند و در بسیاری از مناطق منبع اصلی اطلاعات در مورد اخبار مرتبط با حیات وحش هستند. اکنون اکثر روزنامه‌ها هم وب‌سایت دارند و هم صفحه رسانه‌های اجتماعی. چنین گزارش‌های رسانه‌ای اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند، از جمله تسریع واکنش احساسی خوانندگان و افزایش آگاهی در مورد از دست‌ دادن تنوع زیستی. مستقل از هدف اصلی خود، چنین گزارش‌های رسانه‌ای ممکن است اطلاعات مفیدی در مورد تعامل سگ‌ها با حیات وحش ارائه دهند. با گردآوری و بررسی این‌گونه گزارش‌ها در ترکیب با مروری بر ادبیات علمی، اولین مطالعه گسترده حملات سگ‌های دام آزاد به جانوران پستانداران بومی ایران ارائه می‌شود.

روش‌ها

این مقاله اطلاعاتی را در مورد تاثیرات سگ‌های آزاد بر روی پستانداران در ایران از مقالات خبری، گزارش‌های رسانه‌های اجتماعی و ادبیات علمی گردآوری کرده است. محققان در ابتدا روی سال‌های 2020-1999 تمرکز کردند، اما با توجه به کمی سوابق اولیه، مجموعه داده نهایی شامل گزارش‌ها و سوابق برای سال‌های 2020-2002 بود. جست‌وجو در طول جولای 2019 تا فوریه 2020 انجام شد (یعنی سوابق سال 2020 فقط دو ماه اول را شامل می‌شود). برای ادبیات علمی و رسانه‌های خبری سنتی، مقالاتی درباره پستانداران زمینی، چه به زبان انگلیسی و چه به زبان فارسی، جست‌وجو شده است که جزئیاتی در مورد تهدیدات یا وضعیت یک گونه خاص یا گروهی از گونه‌ها ارائه می‌کرد تا بررسی شود که آیا تعاملی با سگ‌ها ثبت شده است یا خیر. مقالات بر اساس کلمات کلیدی و عناوین و اینکه آیا آنها تهدیدات یا سگ‌ها را پوشش می‌دهند شناسایی و مرتب شدند. برای این منظور از کلمات کلیدی مختلفی استفاده شده است، از جمله «سگ» (و اصطلاحات مرتبط مانند «سگ گله» و «سگ نگهبان دام»)، «ایران»، «حیات وحش»، «حمله» و «تعامل»، و خانواده و گونه علمی و نام‌های رایج پستانداران متوسط و بزرگ در ایران. با توجه به اینکه نام بسیاری از پستانداران کوچک از سوی عموم شناخته نشده است، برای هرگونه Rodentia، Eulipotyphla و Chiroptera جست‌وجویی صورت نگرفته است. با این‌ حال، جست‌وجوهایی با استفاده از اصطلاحات رایج شناخته‌شده‌تری مانند «جوندگان»، «جوجه تیغی» و «خفاش» انجام داده شد. در مرحله دوم، نام هر خانواده (مثلاً حمله سگ به گربه‌سانان) نیز جست‌وجو شده است و در صورت وجود سوابق، از رویکرد هدفمندتری استفاده شده است و نام همه گونه‌های آن خانواده (مثلاً یوزپلنگ) به فارسی اضافه شد. جست‌وجوها با استفاده از موتور جست‌وجوی گوگل (گوگل، مانتین ویو، ایالات‌متحده آمریکا)، با جست‌وجوهای تکمیلی در وب‌سایت‌های خبری فارسی که اخبار حیات وحش ایران را پوشش می‌دهند (دیده‌بان محیط ‌زیست ایران، دیده‌بان حقوق حیوانات، خبرگزاری جمهوری اسلامی) انجام شد. برای هر یک از گونه‌های پستانداران آسیب‌دیده، در صورت وجود، اطلاعاتی در مورد وضعیت فهرست قرمز منطقه‌ای (IUCN)، مکان تقریبی، سطح حفاظت منطقه (پارک ملی، پناهگاه حیات‌وحش، منطقه حفاظت‌شده یا منطقه شکار ممنوع)، استان، روستا، تاریخ، طبقه سنی گونه‌های حیات وحش، منبع و وضعیت قربانی حیوان (مرده، مجروح /یا نجات‌یافته) ثبت شد. از هر گزارش، همچنین سعی شده تشخیص داده شود که آیا این مورد ممکن است به جای شکارچی، لاشه‌برداری از سوی سگ‌ها را شامل شود یا خیر و هرگونه جزئیات مربوط به تعداد سگ‌های درگیر و مالکیت سگ(ها) بررسی شد. وضعیت مالکیت سگ بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از هر مقاله یا پست و هر عکس تکمیلی نسبت داده شد. پژوهشگران سگ‌ها را به‌عنوان سگ‌های شکاری (در صورت حضور با شکارچیان دستگیرشده)، سگ‌های گله یا سگ‌های نگهبان دام (اگر سگ‌هایی با قلاده همراه با گله‌داران یا دام‌ها دیده می‌شد) و سگ‌های بی‌مالک یا وحشی (در صورت ثبت یا گزارش به‌عنوان سگ‌های ولگرد در مناظر طبیعی دورافتاده یا در هسته مناطق حفاظت‌شده) طبقه‌بندی کردند. آنها با جست‌وجوی گزارش‌های فارسی در مورد حمله سگ‌ها به پستانداران به‌صورت آنلاین در ایران، اطلاعاتی را از رسانه‌های اجتماعی جمع‌آوری کردند. اینستاگرام (فیس‌بوک، منلو پارک، ایالات‌متحده آمریکا) و تلگرام (پیام‌رسان تلگرام، لندن، بریتانیا) را با توجه به محبوبیت آنها در ایران و امکان ارائه عکس مورد بررسی قرار دادند که می‌توان از آنها برای ارزیابی جزئیات تعاملات استفاده کرد. ابتدا با جست‌وجو در برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی با کلمات کلیدی (مانند بالا) شروع کردند و سپس این کار را با استفاده از موتور جست‌وجوی گوگل برای شناسایی گزارش‌ها در این برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی تکمیل کردند. اگر کلمات کلیدی در پست‌ها ظاهر می‌شدند، جست‌وجو در گوگل اغلب به پست‌های اینستاگرام لینک می‌داد. برای تلگرام فقط از طریق جعبه جست‌وجو و کانال‌های اخبار محیطی (مانند دیده‌بان محیط‌زیست ایران) جست‌وجو صورت گرفت. در مجموع 160 رکورد از حملات آزادانه سگ به 18 گونه پستاندار بزرگ گردآوری شد (جدول تکمیلی 1)، که 79 مورد از مقالات علمی، هفت مورد از اینستاگرام، هفت مورد از تلگرام و 67 مورد از وب‌سایت‌های خبری جمع‌آوری شده است. در 133 مورد، سال تعامل گزارش شد و 95 درصد از این موارد طی سال‌های 2020-2010 رخ داده است. این فعل و انفعالات در 22 استان رخ داده است که بیشتر حوادث (116؛ 73 درصد) از مکان‌های داخل یا اطراف مناطق حفاظت‌شده تحت مدیریت اداره محیط زیست ایران گزارش شده است (شکل 1). استان‌های مرکزی بیشترین تعداد گزارش حملات را به خود اختصاص داده‌اند (یزد، 41؛ سمنان، 12؛ تهران، 5؛ مرکزی، 2؛ 38 درصد در کل) و پس از آن استان‌های غربی (کرمانشاه، 11؛ کردستان، 5؛ آذربایجان غربی، 4؛ 13 درصد در کل). در این تنظیمات، 60 مورد در مناطق حفاظت‌شده (38 درصد)، هفت مورد در پارک‌های ملی (چهار درصد)، سه مورد در پناهگاه‌های حیات وحش (دو درصد) و 12 مورد در مناطق شکار ممنوع (هشت درصد) رخ داده است. از 78 مورد باقی‌مانده، 44 مورد (28 درصد) در مناطق حفاظت‌نشده و 34 مورد (21 درصد) در مناظری که وضعیت حفاظت‌شده گزارش نشده بود رخ داده است. در تمام گزارش‌ها، 68 مورد بر تعامل سگ‌ها با Carnivora (9 گونه)، 74 مورد با Artiodactyla (شش گونه)، سه مورد با Rodentia (یک گونه) و 15 مورد با Lagomorpha (یک گونه) متمرکز شده‌اند (جدول 1). از تعاملات با Carnivora و Artiodactyla، بیشتر سوابق مربوط به حمله به Felidae (39 درصد، 62  تعامل با هفت گونه) و Bovidae (38 درصد، 60 تعامل با چهار گونه) بود. پژوهشگران هیچ سابقه‌ای در رابطه با تعامل با گونه‌های بومی سگ نژاد ایرانی، Equus hemionus onager پیدا نکردند. از بین گونه‌های مورد حمله، پنج گونه به‌عنوان در معرض تهدید جهانی بر اساس IUCN و هشت مورد به‌عنوان در معرض تهدید ملی در نظر گرفته شدند. از 160 حمله سگ‌های آزاد به پستانداران، 141 مورد (88 درصد) موجب کشتن پستانداران درگیر شد و بقیه حوادث شامل تعقیب یا زخمی کردن پستانداران از سوی سگ‌ها بود اما مرگ فوری حیوان انجام نشد (جدول 1). از این 141 حادثه، 90 مورد یک طبقه سنی را برای پستاندار کشته‌شده گزارش کردند: در 62 مورد (69 درصد) پستانداران کشته‌شده بالغ بودند و بقیه به‌عنوان نابالغ گزارش شدند. در 91 مورد (57 درصد) می‌توان مشخص کرد که سگ‌های آزاد متعلق به سگ‌های شکاری و نگهبان دام هستند (سگ‌های شکاری، 36؛ سگ‌های نگهبان دام، 55)، اگرچه صاحبان کنترل کافی بر روی سگ‌ها برای جلوگیری از حوادث نداشتند. در 69 مورد دیگر به نظر می‌رسید که سگ‌ها فاقد مالکیت هستند. حملات سگ‌های شکاری (36 مورد) به‌طورکلی به شکار شکارچیان نسبت داده شد. حملات معمولاً شامل یک دسته سگ می‌شد (جدول 2)، با تعداد سگ‌های درگیر برای 75 مورد. از این تعداد، همه به جز سه مورد بیشتر از یک سگ گزارش شده است. در 40 موردی که اندازه بسته گزارش شد، میانگین اندازه بسته ‌SD‌2 /1 ± 9 /2 بود.

بحث

اگرچه عموم مردم سگ‌های اهلی را معمولاً به‌عنوان یک گونه مشترک در نظر می‌گیرند و فکر می‌کنند سگ‌ها به ندرت با پستانداران وحشی ارتباط برقرار می‌کنند، بوم‌شناسان به رسمیت شناخته‌اند که در بسیاری از مناظر، سگ‌های آزاد باید به‌عنوان گونه‌های مهاجم یا گونه‌ای که وسعت اثرات لبه‌ای مرتبط با انسان را منعکس می‌کند در نظر گرفته شوند. بنابراین با توجه به اثرات بالقوه آنها بر حیات وحش ایران، نیاز به بررسی و تعیین کمیت بیشتر تعاملات سگ‌های آزاد و جمعیت حیات وحش مورد توجه حفاظتی وجود دارد. فهرستی که در اینجا ارائه می‌شود اولین گام در جهت شناسایی گونه‌ها و مناطق اولویت‌دار در ایران برای بررسی بیشتر و دقیق است. یافته‌های این مقاله همچنین بر نیاز به شناسایی راه‌هایی برای مدیریت سگ‌های آزاد که بازتاب ارزش‌های اجتماعی سگ‌ها در ایران است، تاکید می‌کند. بیشتر گونه‌های هدف Artiodactyla و Carnivora بودند و از این میان گونه‌های در معرض تهدید مانند یوزپلنگ آسیایی و غزال گواتر اکثر گزارش‌ها را تشکیل می‌دادند. این امکان وجود دارد که تعداد بالای گزارش‌ها از حملات به گونه‌های در معرض خطر منعکس‌کننده شناخت عمومی ارزش حفاظتی این گونه‌ها باشد. از سوی دیگر، فقدان گزارش برای گونه‌هایی مانند سگ‌سانان وحشی یا پریسوداکتیلا (Perissodactyla) که در مکان‌های دیگر مورد حمله سگ‌ها قرار می‌گیرند یا سگ‌ها را به‌عنوان شکارچی در نظر می‌گیرند، نشان‌دهنده سوگیری‌هایی است، اگر فرض کنیم که چنین فعل‌وانفعالاتی در ایران نیز محتمل است. چنین سوگیری‌های گزارشی ممکن است هنگام شکار طعمه‌های کوچک نیز رخ دهد و می‌تواند نشان‌دهنده گزارش کمتر از تاثیرات سگ‌های آزاد بر روی گونه‌های رایج‌تر، کمتر قابل مشاهده (مثلاً شبگردها) یا کمتر کاریزماتیک باشد. برای مثال، پستانداران وحشی مصرف‌شده از طرف سگ‌ها در اکوسیستم علفزار هند، عمدتاً جوندگان و خرگوش‌ها بودند، اما این پستانداران فقط 11 درصد موارد شناسایی‌شده را تشکیل می‌دهند. با وجود این، اکثریت 18 گونه مورد حمله به‌عنوان در معرض تهدید در سطح ملی طبقه‌بندی می‌شوند (شکل2). به‌عنوان مثال، یوزپلنگ آسیایی در حال حاضر در نتیجه برخورد با وسایل نقلیه و مزاحمت با چرای دام در حال کاهش است. برای چنین گونه‌هایی، اثرات مستقیم منفی سگ‌های آزاد از طریق شکار یا تعقیب و فعل و انفعالات غیرمستقیم از طریق رقابت منابع (مانند پارازیتیسم، kleptoparasitism)، می‌تواند مانع از حفاظت شود. بنابراین، سگ‌ها به‌عنوان یک تهدید اولیه برای چندین گونه در ایران شناخته می‌شوند، از جمله کاراکال، سیاه‌گوش اوراسیا، گربه پالاس، گربه شنی، گورکن جنوب غرب آسیا و غزال گواتر. نگرانی ویژه تعداد زیادی از حملات سگ‌های آزاد است که گزارش شده در داخل یا مجاور مناطق حفاظت‌شده رخ داده است. این الگوی حرکت سگ به مناطق حفاظت‌شده در جاهای دیگر نیز گزارش شده است. به عنوان مثال، هوم و همکاران (2017) دریافتند که 48 درصد از حملات شناسایی‌شده در هند از طریق نظرسنجی‌های آنلاین و رسانه‌های چاپی در مناطق حفاظت‌شده رخ داده است. در برزیل، بیانکی و همکاران (2020) از تله دوربین برای شناسایی حضور سگ‌های آزاد در 11 منطقه از 14 منطقه حفاظت‌شده مورد بررسی استفاده کردند. چنین سگ‌هایی معمولاً فقط در مناطق حفاظت‌شده ساکن نیستند، بلکه متعلق به افرادی هستند که در نزدیکی مناطق حفاظت‌شده زندگی می‌کنند یا برای همراهی مردم یا برای شکار حیات وحش وارد مناطق حفاظت ‌شده می‌شوند. چرای دام در خارج از مناطق مرکزی در مناطق حفاظت‌شده ایران مجاز است و این ممکن است استفاده سگ‌ها از این مناظر را تسهیل کند. اگرچه بین کشورها بسیار متغیر است، در سطح جهان نسبت بالایی از صاحبان سگ در مناطق روستایی به سگ‌های خود اجازه می‌دهند آزادانه پرسه بزنند. در ایران هم همین‌طور است. سگ‌هایی که صاحب دارند (مانند دامداران، گله‌داران یا افرادی که در مزارع یا روستاهای مجاور زندگی می‌کنند) ممکن است در مناظر طبیعی از جمله در مناطق حفاظت‌شده پرسه بزنند. در این راستا، این مقاله تاکید می‌کند که مالکیت مسوولانه سگ که بر کنترل جمعیت و رفتار از طریق مراقبت‌های دامپزشکی (از جمله عقیم‌سازی و واکسیناسیون در صورت لزوم) تمرکز می‌کند، حرکت سگ را محدود می‌کند و پرورش سگ را بهبود می‌بخشد (از جمله تغذیه و سرپناه کافی) و می‌تواند تعاملات با حیات وحش را کاهش دهد.

به‌طور خاص با توجه به حفاظت از حیات وحش در ایران می‌توان از رویکردهای مختلفی برای کاهش شکار حیات وحش از سوی سگ‌ها استفاده کرد: 1- برنامه‌های آموزشی برای گله‌داران و صاحبان سگ‌ها، 2- افزایش اجرای قانون با تمرکز بر محدودیت حرکت سگ‌های آزاد و کاهش حضور سگ‌ها در مناطق حفاظت‌شده، 3- افزایش توجه به بهترین شیوه‌ها برای حذف سگ‌های بی‌صاحب از مناطق حفاظت‌شده از طریق گرفتن و انتقال به پناهگاه‌های حیوانات یا در صورت لزوم با حذف، 4- رویکردهای بهبودیافته برای مدیریت زباله جامد، به‌ویژه در مجاورت مناطق حفاظت‌شده و 5- افزایش همکاری میان سازمان‌های مختلف مانند وزارت محیط‌ زیست، شهرداری‌ها، سازمان‌های غیردولتی و دفاتر محلی وزارت بهداشت که می‌توانند بر این مشکل نظارت یا کمک کنند. هر یک از این رویکردها برای رسیدگی به درگیری‌های حیات وحش سگ در موقعیت‌های مختلف، اما با موفقیت متغیر، استفاده شده‌اند. به‌عنوان مثال، گاهی اوقات در تلاش برای کاهش جمعیت سگ‌ها از گرفتن -واکسیناسیون-، رهاسازی استفاده می‌شود. اما این روش به‌خصوص در مناطقی که تراکم سگ زیاد است می‌تواند بی‌اثر باشد. بنابراین یک رویکرد جامع‌تر اغلب ضروری است، شامل کنترل جمعیت، واکسیناسیون، تغذیه کافی و کنترل رفتارهای محدوده آزاد از طرف صاحبان سگ و به‌طور بالقوه راه‌حل‌هایی مانند حذف سگ‌های بی‌صاحب و وحشی از مناطق مورد نگرانی حفاظتی. در برخی موارد، برای مثال، برنامه‌های حذف کشنده ممکن است با مقاومت عمومی مواجه شوند. در مناطق دیگر، تنظیم منطقه حفاظت‌شده ممکن است اجرای رویکردهای مدیریتی خاص را دشوارتر کند. برخی از مناطق حفاظت‌شده در حومه شهرها قرار دارند که با توجه به تراکم بالای سگ‌ها در مناطق حاشیه شهر در ایران، خطر هجوم سگ‌های آزاد را افزایش می‌دهد. بنابراین، مسائل مربوط به کنترل اثرات سگ‌ها باید حداقل تا حدی به‌صورت منطقه‌ای مورد توجه قرار گیرد. با این ‌حال، این واقعیت که شکار حیات وحش از طرف سگ‌های آزاد در محیط‌های دیگر کاهش یافته است نشان می‌دهد که این امر در ایران نیز قابل دستیابی است.