طبقه لرزان

بزرگ‌ترین خطر بحران اخیر مالی، تهدیدی است که برای طبقه متوسط تازه در حال شکل‌گیری در کشورهای در حال توسعه داشته است. تخمین زده می‌شود این بحران حدود یک میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه را از طبقه متوسط، به طبقه فقیر بازگرداند. رشد اندک اقتصاد جهانی و افزایش نابرابری بزرگ‌ترین عوامل ایجاد‌کننده این بحران تلقی می‌شوند. یکی از بزرگ‌ترین سوالات پیش‌روی کشورها و دولت‌ها این است که رشد آهسته‌تر، دقیقاً چه معنایی برای طبقه متوسط کشورهایی همانند چین و هند خواهد داشت. کشورهایی که تازه در قرن 21 به کاروان اقتصاد جهانی وارد شدند و این ورود باعث افزایش درآمد و ثروت و شکل‌گیری طبقه متوسط در آنها شد. در هفته اول آوریل، بانک جهانی هشداری در مورد رشد اقتصادی کمتر از حد مورد انتظار اقتصاد جهان منتشر کرد. هشداری که قبلاً توسط بانک جهانی نیز اعلام شده بود. بانک جهانی رشد متوسط کشورهای در حال توسعه را بین 2تا 5/2 درصد پیش‌بینی کرد؛ رقمی که به شدت کمتر از رشد متوسط این کشورها در سال‌های پیش از بحران است. بانک توسعه آسیایی درآمد لازم برای ورود به طبقه متوسط جدید در کشورهای در حال توسعه را داشتن درآمد بالای دو دلار در روز تعریف کرده است (که البته با قدرت خرید متناسب می‌شود). البته بیشتر اقتصاددانان تعریف دقیق‌تر را درآمد بالای 10 دلار در روز می‌دانند. اطلاعات بانک جهانی از بیش از 122 کشور در حال توسعه جهان که از دهه 1970 به بعد جمع‌آوری شده نشان از آن دارد که بیشتر افرادی که در این کشورها در یک دهه گذشته از فقر خارج شده و به طبقه متوسط پیوسته‌اند، در بهترین حالت در حال حاضر در لبه پرتگاه قرار داشته و هر لحظه امکان دارد دوباره جزو طبقه فقیر محسوب شوند. در سال 2010، حدود 8/2 میلیارد نفر از جمعیت جهان (حدود 40 درصد از کل جمعیت) با درآمد بین 2 تا 10 دلار در روز در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کردند (این آخرین آمار معتبری است که در مورد تعداد در دسترس است). موضوع مهم‌تر این است که حدود 950 میلیون نفر از این عده درآمدی بین دو تا سه دلار در روز داشته و در لبه پرتگاه فرو غلتیدن به طبقه فقیر قرار داشته‌اند. تحلیل‌ها همچنین حکایت از رابطه قوی بین رشد اقتصادی و خروج از فقر شهروندان کشورها دارد. چین، هند و اندونزی، بیشترین رابطه بین خروج از فقر و رشد تولید ناخالص داخلی را از اواخر دهه 1970 میلادی به بعد داشته‌اند. این سه کشور همچنین با 5/5 درصد رشد سالانه بالاترین نرخ رشد سالانه در بین کشورهای در حال توسعه در جهان را در این بازه زمانی به خود اختصاص داده‌اند. یکی از موضوعاتی که توجه اقتصاددانان توسعه را شدیداً به خود جلب کرده است، این موضوع است که حتی قبل از کند شدن رشد اقتصادی این کشورها، جابه‌جایی شدیدی بین افراد زیر خط فقر و کسانی که اندکی بالاتر از خط فقر بودند، در هر سال اتفاق می‌افتاد. به عنوان مثال در اندونزی نیمی از کسانی که هر سال زیر خط فقر زندگی می‌کردند سال قبل از آن بالای خط فقر محسوب می‌شدند. به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین هزینه بحران سال 2008، از دست رفتن دستاوردهای بیش از چهار دهه مبارزه با فقر در کشورهای در حال توسعه باشد.