تاریخ انتشار:
حمل‌ونقل در توسعه اقتصادی چه نقشی دارد؟
شریان‌های حیاتی سبز
توسعه پایدار را می‌توان به سه جزء اصلی تقسیم کرد: حفاظت از محیط زیست، پایداری اقتصادی و عدالت اجتماعی، و عامل حرکت در این فرآیند یک ضرورت اساسی زندگی در قرن ۲۱ محسوب می‌شود و خدمات اولیه برای کار و رفاه را فراهم می‌آورد، امروزه به جهت ناپایداری الگوهای جاری تقاضا و عرضه حرکت، شهرهای سرتاسر جهان دچار سطح بالایی از تراکم تردد، آلودگی، تنزل کیفیت جوامع و معضلات اجتماعی ناشی از ترافیک هستند.
حسین عاشوری / معاون شرکت راه‌آهن
توسعه پایدار (Sustainable Development) به تعادل میان توسعه و محیط زیست اطلاق می‌شود و در واقع نقش برقرارکننده تعادل بین رفع نیازهای انسانی و حفظ محیط زیست طبیعی را دارد. تعریف عمومی از توسعه پایدار بیانگر این است که نیازهای نسل امروز بدون مصالحه بر سر توانایی نسل آینده برای رسیدن به نیازهایشان، برآورده شود.
توسعه پایدار را می‌توان به سه جزء اصلی تقسیم کرد: حفاظت از محیط زیست، پایداری اقتصادی و عدالت اجتماعی، و عامل حرکت در این فرآیند یک ضرورت اساسی زندگی در قرن ۲۱ محسوب می‌شود و خدمات اولیه برای کار و رفاه را فراهم می‌آورد، امروزه به جهت ناپایداری الگوهای جاری تقاضا و عرضه حرکت، شهرهای سرتاسر جهان دچار سطح بالایی از تراکم تردد، آلودگی، تنزل کیفیت جوامع و معضلات اجتماعی ناشی از ترافیک هستند.
حمل و نقل به عنوان حلقه واسط توسعه عرصه‌های اقتصادی است و چرخه تکاملی ارزش افزوده در پیکره نظام اقتصادی بر بستر زیرساخت‌های حمل و نقل شکل می‌گیرد. تردیدی وجود ندارد که هر یک از شاخه‌های حمل و نقل اعم از زمینی، دریایی و هوایی از ویژگی‌های خاص مربوط به خود برخوردار باشند اما در این میان نقش ارزنده حمل و نقل ریلی به جهت تاثیرات زیست‌محیطی، ایمنی، ارزانی و جایگاه ویژه به عنوان کریدور ارتباطی برای دسترسی به بازارهای جدید صادراتی در خاورمیانه، آسیای مرکزی، شرق آسیا و اروپا در مبادلات تجاری از اهمیت خاصی برخوردار است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حمل و نقل ریلی، مصرف کمتر سوخت در مقایسه حمل برابر بار و مسافر، نسبت به جاده است. این ویژگی اساسی، موجب رویکرد صحیح و اصولی تصمیم‌گیران مبنی بر برتری این بخش بر سایر شقوق حمل و نقل شده تا آن را مبنای توسعه حمل و نقل کشور قرار دهند.
همچنین مصرف کمتر انرژی حمل و نقل ریلی در راستای تدابیر ارزنده سیاستگذاران بخش نفت برای کاهش و بهینه‌سازی مصرف انرژی، قابل ارزیابی و تامل است. هم‌اکنون بخش ریلی به‌رغم سهم حدود 10درصدی از حمل و نقل بار در کشور، تنها حدود دو درصد مصرف انرژی مصرفی در حمل و نقل را به خود اختصاص می‌دهد.
آمار بانک جهانی حاکی از آن است که میزان مصرف سوخت در راه‌آهن برای حمل هزاران تن بار، بالغ بر شش لیتر و در حمل و نقل جاده‌ای شاخص مزبور برابر ۳۳ لیتر است.
بر اساس برآورد اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها مصرف سوخت در راه آهن حدود دو الی پنج برابر کمتر از جاده در بخش بار به ازای هر تن کیلومتر است. در ایران نیز شورای اقتصاد صرفه‌جویی 35 میلی‌لیتر گازوئیل به وسیله سیستم ریلی را به رسمیت شناخته است که با توجه به حمل بار 25 میلیارد تن کیلومتر در سال 1394 به وسیله سیستم ریلی، حدود 875 میلیون لیتر سالانه صرفه‌جویی مصرف گازوئیل حادث شده است که ارزش فوب خلیج فارس آن به حدود 1200 میلیارد تومان بالغ می‌شود.
بر همین اساس برای جابه‌جایی هر یک هزار تن کیلومتر بار از طریق راه آهن، ۳۰ لیتر سوخت صرفه‌جویی می‌شود که با توجه به حمل متوسط سالانه ۱۶ میلیارد تن کیلومتر بار در بخش ریلی، سالانه ۴۸۰ میلیون لیتر سوخت صرفه‌جویی می‌شود.
پس با توجه به مصرف پایین انرژی، یکی دیگر از ویژگی‌های مهم حمل و نقل ریلی، آلایندگی کمتر و سازگاری آن با محیط است. از این‌رو این بخش از حمل و نقل را حمل و نقل سبز نامیده‌اند. محاسبات صورت‌گرفته نشان می‌دهد در ازای حمل برابر بار و مسافر، حمل و نقل جاده‌ای حدود پنج برابر حمل و نقل ریلی، در تولید آلاینده‌های زیست‌محیطی نقش دارد.
شایان توجه است که بدانیم در برخی از شهرها افزایش قابل توجه میزان فشارهای عصبی، اضطراب، سکته‌های ناگهانی و ناراحتی‌های قلبی و تنفسی ناشی از آلودگی بیش از حد استانداردهای تعیین‌شده است.
در این میان برآوردهای به عمل آمده نشان می‌دهد در شهرهای اروپایی حدود ۸۰ هزار مرگ و میر در سال مربوط به آلودگی هوای ناشی از ترافیک است. به علاوه، سازمان جهانی بهداشت بر اساس تخمین‌های خود اعلام کرده که چنانچه سه آلوده‌کننده جدی یعنی CO، ذرات معلق و سرب به سطوح ایمن‌تر پایین آورده شوند می‌توان سالانه از مرگ و میر حدود ۷۰۰ هزار نفر جلوگیری کرد.
با عنایت به مطالب فوق و در سال اقدام و عمل به اقتصاد مقاومتی، توسعه زیرساخت‌های ریلی به مثابه افزایش شریان‌های حیاتی سبز برای حفظ و توسعه پایدار برای کشور امری مهم و ضروری است که باید به اقدام عملی تبدیل شود.
دیدگاه تان را بنویسید