رقابت برای کسب اکثریت

انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی روز هفتم اسفند سال گذشته برگزار شد؛ انتخاباتی که 35 میلیون نفر واجد شرایط را به پای صندوق را‌ی کشاند تا در همان مرحله اول، تکلیف ۲۲۱ کرسی نمایندگی را مشخص کنند و تعیین تکلیف ۶۹ صندلی صحن بهارستان نیز به دور دوم که قرار است دهم اردیبهشت‌ماه برگزار شود کشیده شد. همزمان با مجلس البته انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری نیز در سراسر کشور برگزار شد. در این انتخابات بود که برای نخستین بار تنها غیر روحانی حاضر در رقابت‌ها که در لیست امید تهران قرار داشت موفق شد اکثریت آرای لازم را کسب کرده و مجوز حضور در مجلس خبرگان را دریافت کند. یکی از تفاوت‌های انتخابات مجلس خبرگان با مجلس شورای اسلامی این است که نمایندگان خبرگان با اکثریت نسبی و با هر تعداد را‌ی پیروز قلمداد می‌شوند حال آنکه نمایندگان مجلس در صورت کسب کمتر از 25 درصد آرای را‌ی‌دهندگان ولو آنکه دارای اکثریت عددی باشند برنده محسوب نمی‌شوند و باید در دور دوم به رقابت بپردازند. با وجود این برای نخستین بار در تهران هر 30 نماینده در دور اول به مجلس راه یافتند اما تکلیف ۱۳۸ کاندیــدا در ۵۵ حوزه انتخابیه برای رســیدن به مجلس دهم در دور دوم انتخابات تعیین می‌شود. نتایج دور اول انتخابات نشــان می‌دهد اصلاح‌طلبان و اصولگرایان بــرای کســب اکثریت مجلس دهــم رقابت تنگاتنگــی خواهند داشت و سرنوشــت اکثریت یا اقلیت شدن این دو جریان سیاسی در گرو انتخابات دور دوم اســت. به عبــارت دیگر نتایج دور دوم می‌تواند وزن مجلس دهم را به سود هر یک از این دو جریان ســنگین کند. از این‌رو دور دوم انتخابــات برای هر دو جناح اصلی کشور از اهمیتی مضاعف برخوردار است. بررسی گرایش‌های سیاســی کاندیداها در ۵۵ حوزه انتخابیه مذکور حاکی از آن است که در بیشتر این حوزه‌ها رقابت دوقطبی میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان شکل می‌گیرد. از این روست که فعالان و شخصیت‌های مطرح سیاسی هر دو جناح بر اهمیت این دور از انتخابات تاکید فراوان می‌گذارند. در یک اظهار‌نظر مرتبط محمدرضا باهنر نایب رئیس مجلس نهم که از حضور در رقابت‌های انتخاباتی مجلس دهم خودداری کرد در جمع اعضای شورای مرکزی جامعه اسلامی مهندسین با بیان اینکه سال جاری سال سیاسی پردغدغه‌ای خواهد بود می‌گوید: «مرحله دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند بر رنگ و بوی مجلس دهم تاثیر بسزایی داشته باشد.» در همین حال محمدرضا عارف رئیس بنیاد امید ایرانیان نیز در تاکیدی مشابه و با اشاره به نتایج به دست‌آمده در مرحله اول انتخابات مجلس معتقد است: «69 کرســی در مجلس شورای اسـلامی هنوز بلاتکلیف اســت. جریان اصلاحات باید با حرکتی منسجم حدود ۶۰ درصد از این کرسی‌ها را از آن خود کند. تجربه نشــان داده اســت که معمولاً میزان حضور مــردم در دور دوم انتخابات کمتر می‌شود. جوانان باید فضای انتخابات را در کشور گرم نگاه دارند. میانگین حضور مردم در این انتخابات از متوســط انتخابات گذشــته بیشــتر بود. ما بــرای دور دوم و کرسی‌های باقی‌مانده به این حضور نیاز داریم.» این در حالی است که حسین کنعانی‌مقدم با توجه به کاهش سطح مشارکت در مرحله دوم انتخابات به روزنامه «آرمان» می‌گوید این موضوع به نفع اصولگرایان است. همان‌طور که اشاره شد دو انتخابات اخیر برخی از «اولین‌ها» را نیز رقم زده‌اند که از آن جمله ابطال آرای مینو خالقی منتخب مردم اصفهان در نوع خود پدیده‌ای بی‌نظیر محسوب می‌شود. در ایام تعطیلات عید نوروز بود که اخباری از ابطال آرای خانم خالقی در برخی از رسانه‌های نزدیک به شورای نگهبان منتشر شد. با وجود آنکه تا لحظه تنظیم این گزارش و بنا به ادعای مقام‌های وزارت کشور هنوز دلایل این اقدام بی‌سابقه اعلام نشده اما انتقادهای متعددی بر این مساله وارد می‌شود. فارغ از برخی شنیده‌ها در خصوص نامه وزیر کشور به شورای نگهبان که در آن دلایل حقوقی غیر‌موجه بودن چنین اقدامی برشمرده شده، علی‌اکبر گرجی استاد حقوق دانشگاه بهشتی در یادداشتی تحت عنوان «امنیت انتخابات و ابطال آرا» که در فرهیختگان منتشر شد، می‌نویسد: «در قضیه ابطال آرای خانم خالقی، که ابتدا در قالب مساله ردصلاحیت مطرح شد، چالش‌ها و پرسش‌ها بیش از هر چیز متوجه مبانی و مفاهیم اولیه حقوق انتخاباتی‌اند. نظارت دادرس انتخاباتی، بی‌شک ضرورتی انکارناپذیر است، اما سیاست‌ها و روش‌های نظارتی باید بتواند امنیت، آرامش، صداقت و کرامت انتخاباتی را بیش از هر نهاد دیگری تضمین کند. مشروعیت ثانویه دادرس اساسی هم دقیقاً در گرو پاسداشت همین مفاهیم اولیه است [لذا] التزام عملی شورای محترم نگهبان به قواعد دادرسی منصفانه یکی از راهکارهایی است که می‌تواند تردیدها را از میان بردارد و امنیت انتخاباتی را هم تضمین کند. به‌عنوان مثال، اگر شورای نگهبان مواردی مانند بی‌طرفی، حق استماع طرفین دعوا، ارائه دلایل، مستند و مدلل بودن را‌ی صادره در شورا، تقابلی یا ترافعی بودن رسیدگی، معقول بودن زمان رسیدگی، حقوق دفاعی را، دست‌کم در دعاوی انتخاباتی، محترم شمارد، اعتماد عمومی به این نهاد راهبردی جمهوری اسلامی رو به تزاید خواهد نهاد.»

تحلیل نادرست جناح راست از افکار عمومی تهران
«تهران در چند انتخابات گذشته نشان داده که نوع نگاه سیاسی‌اش با بقیه شهرهای کشور متفاوت است. اینکه دلایل آن چیست در حال حاضر مورد بحث من نیست. از سال ۸۸ مشاهده می‌کنیم که در تهران پدیده متفاوتی رخ داده است. در پایتخت این آرا ۳۰ به صفر شد و اصولگرایان باید در دلایل آن بیندیشند که چرا در تهران تا این حد نتایج به ضرر آنها شد. این را باید در نظر گرفت که وقتی رئیس‌جمهور در دور اول خود انتخاب می‌شود، مردم تمایل دارند مجلسی همسو با آن تشکیل شود تا بتواند منویات آن دولت را اجرا کند. این مساله سابقه‌ای دیرینه دارد. بنابراین از این منظر تعجب‌برانگیز نیست.» ناصر ایمانی تحلیلگر سیاسی و فعال اصولگرا در ادامه دیدگاه فوق و با اشاره به اینکه شکست اصولگرایان در تهران دلایل متعددی داشت که بخشی از آن حاصل عملکرد این جناح است به «اعتماد» می‌گوید «وجود افراد تندرو و عدم توجه به سلیقه مردم تهران در تهیه لیست» از عوامل این شکست محسوب می‌شوند. نویسنده سابق روزنامه کیهان در ادامه به تضعیف جایگاه جامعتین در منظومه اصولگرایان پرداخته و با اشاره به تقلیل توان تاثیرگذاری مجمع روحانیون در جناح اصلاح‌طلب، هر دو جریان را نیازمند بازسازی می‌داند و در پایان می‌افزاید: «نگاه اصولگرایی به متن جامعه باید نگاهی دقیق‌تر و واقعی‌تر باشد. نباید آن چیزی را که می‌خواهیم ببینیم بلکه باید آن چیزی را که وجود دارد ببینیم. ممکن است آنچه را وجود دارد، نپسندیم. این به نظر من نقطه کلیدی‌ای است که در بازنگری گفتمان اصولگرایان باید مورد توجه قرار گیرد.»

سعی تندروها برای ایجاد شکاف میان لاریجانی و عارف
همزمان با داغ‌تر شدن گمانه‌زنی‌ها در خصوص انتخاب رئیس مجلس دهم، برخی از فعالان سیاسی از فعالیت لایه‌های تندرو اصولگرا برای ایجاد اختلاف میان لاریجانی و عارف خبر می‌دهند. چندی پیش بود که روزنامه آرمان در یادداشتی با توجه به آرایش سیاسی کشور بعد از انتخابات توصیه کرده بود که اصلاح‌طلبان از ریاست لاریجانی بر مجلس حمایت کنند. پس از آن محمدرضا عارف منتخب اول تهران در گفت‌وگویی واکنشی تلویحی به این گزارش نشان داد و خاطرنشان کرد در خصوص انتخاب اعضای هیات‌ رئیسه مجلس هنوز تصمیمی در اردوگاه اصلاح‌طلبان اتخاذ نشده است. پیرو این اظهارنظر، احمد شیرزاد از نمایندگان دوره ششم مجلس و فعال سیاسی اصلاح‌طلب از ضرورت حفظ ائتلاف میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه سخن گفته و یکی از راه‌های حفظ این همگرایی را رسیدن به تفاهمی در سطح فعالان ارشد این دو طیف برای تصدی ریاست مجلس می‌داند. آقای شیرزاد در مصاحبه با «شرق» می‌گوید: «من به هیچ وجه رقابت علنی آقایان لاریجانی و عارف را به مصلحت اصلاح‌طلبان نمی‌دانم. درســت است که درون جریــان اصلاحات هم رقابت‌هایی وجود دارد اما سیاســت بر این است که علنی نشــود. درحال حاضر جریان‌های دیگری در مجلس هستند و برنامه‌ها و گزینه‌های دیگری دارند. آقایان عارف و لاریجانی و افراد نزدیــک به این دو باید برنامه‌های مشــترکی داشــته باشند. اولین محل شــکاف، انتخاب رئیس مجلس است که این دو نفر می‌توانند پیشــاپیش در مورد آن با هم توافق کنند. اگر در این توافق، دادوستد سیاسی امکان‌پذیر نباشد، می‌توانند در یک جلســه غیرعلنی از منتخبان مردم را‌ی اســتمزاجی بگیرند و بدانند تمایل به سمت چه کسی بیشتر است و همان نفر کاندیدای ریاست مجلس شود.» وی در پایان خواستار اتخاذ تدابیری برای ممانعت از اختلاف‌افکنی تندروها میان نمایندگان مجلس و جذب چهره‌های مستقل از سوی آنها شده است.

برخی از مردم چشم‌بسته را‌ی دادند
یک نماینده مجلس نهم، تداوم ریاست علی لاریجانی بر مجلس دهم را برای بسیاری از جریان‌های سیاسی مطلوب می‌خواند. حمید رسایی که هر سه مرجع هیات‌های اجرایی و نظارت و شورای نگهبان او را فاقد صلاحیت برای شرکت در انتخابات دهمین دوره مجلس تشخیص دادند به روزنامه اعتماد می‌گوید «آقای لاریجانی همان مسیر اصلاح‌طلبی سال ۷۶ را جلو می‌رود» به همین خاطر ریاست او بر مجلس نفعی برای اصولگرایان منتقد دولت ندارد. رسایی همچنین با انتقاد از رفتار را‌ی‌دهندگان تهرانی معتقد است: «در تهران بخشی از مردم با چشم بسته را‌ی دادند و کاری نداشتند که در این لیست چه کسانی هستند. فقط چون یک چیزی شنیده بودند همین‌طور به همه را‌ی دادند.» این در حالی است که به گفته مصاحبه‌کننده روزنامه اعتماد «مقام معظم رهبری هم یک بار به صراحت گفتند که ایشان هم بر اساس لیست‌ها را‌ی می‌دهند و امکان دارد که به عنوان رهبر جمهوری اسلامی برخی نامزدها را نشناسند اما به لیست‌ها اعتماد می‌کنند».

گزارشی از حاشیه‌های انتخابات
خبرگزاری میزان متعلق به قوه قضائیه در گزارشی به انعکاس برخی حاشیه‌های جالب انتخابات هفتم اسفندماه پرداخته است. در یکی از این خبرها ادعا شده که عارف پس از آنکه نامش در لیست «صدای ملت» قرار نگرفته از علی مطهری گلایه کرده است. همچنین حمله به بنرهای انتخاباتی اصولگرایان که به نوشته میزان کار افراد خاص بوده مورد توجه قرار گرفته و این سخنان از قول اکبر هاشمی‌رفسنجانی منتشر شده که در آخرین روزهای بهمن‌ماه خطاب به اعضای ستادهای اصلاح‌طلبان گفته «افراد شناخته‌شده‌ای که رد صلاحیت شدند، باید افرادی را که نامدار نیستند به جامعه معرفی کنند تا در انتخابات پیروز شوند، همان‌طور که بنده بعد از رد صلاحیتم در انتخابات ریاست جمهوری از حسن روحانی حمایت کردم و ظرف یک هفته آقای دکتر روحانی که دارای سه در‌صد را‌ی بیشتر نبود به بالای 50 درصد را‌ی رسید.» در بخش دیگری از گزارش «ورود استیکرهای تبلیغاتی به صحنه انتخابات» به عنوان جدیدترین پدیده انتخاباتی معرفی شده که «محتوای این استیکرها هم سخنان رهبری درباره ویژگی‌های کاندیداها، شعارهای انتخاباتی، اعلام حمایت جریان‌ها از کاندیداها و دورنمایی که آنها برای حوزه انتخابیه خود درنظرگرفته‌اند، است».