افزایش جذابیت بازار سرمایه

 مجید حیدری: هفته گذشته، بازدهی هفتگی در بازار بورس به 8/2 درصد رسید و شاخص این بازار وارد کانال 85 هزارتایی شد. کاهش سود سپرده بانکی، افزایش جهانی قیمت فلزات اساسی، فولاد و سنگ‌آهن عوامل موثر در افزایش این شاخص عنوان شدند. هفته گذشته بازار ارز تحت تاثیر عرضه مناسب سیاستگذار بود و قیمت دلار نزولی شد. در بازارهای جهانی افزایش میزان ریسک‌پذیری باعث رشد شاخص‌های سهام شد، در نتیجه تقاضا برای طلا به‌عنوان سرمایه‌گذاری امن کاهش یافت. در هفته مورد بررسی نشانه‌های رشد در بازار نفت به دلیل افزایش تقاضای نفت در آمریکا نیز به وجود آمد، این روند باعث افزایش بهای طلای سیاه در آخر هفته شد.

افزایش تقاضا در آمریکا

در ابتدای هفته گذشته، قیمت نفت روند نزولی داشت، اما در روز چهارشنبه روند قیمتی طلای سیاه تغییر کرد. به گزارش بانک مرکزی روز دوشنبه، به دلیل برآورد معامله‌گران از احیای مازاد ظرفیت ذخایر نفتی، بهای جهانی نفت اندکی کاهش یافت. اما همچنان نزدیک به بالاترین سطح چند ماه اخیر قرار گرفت. پالایشگاه‌های نفتی در خلیج مکزیک و کارائیب، پس از تعطیلی سه‌هفته‌ای ناشی از توفان‌های هاروی و ایرما، در حال از سرگیری فعالیت خود هستند. پالایشگاه دیر پارک (متعلق به شرکت رویال داچ‌ شل) در تگزاس (با ظرفیت پالایش روزانه 700،325 بشکه) از جمله پالایشگاه‌هایی بود که از روز یکشنبه فعالیت خود را آغاز کرده است. با وجود اینکه شروع فعالیت پالایشگاه‌ها منجر به افزایش تقاضا شده، تولید نفت آمریکا افزایش یافته است. روز دوشنبه، اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش ماهانه اعلام کرد؛ انتظار می‌رود تولید نفت شیل آمریکا در ماه اکتبر، با افزایش 79 هزار بشکه در روز به 09/6 میلیون بشکه در روز برسد. آمار موسسه اینترکانتیننتال اکسچینج نشان داد، در هفته منتهی به 12 سپتامبر، خالص موقعیت خرید سوداگران در معاملات آتی و اختیاری برنت با 962،16 قرارداد به بالاترین سطح از ماه مارس (699،430 قرارداد) رسید. در پایان وقت معاملات روز دوشنبه بهای نفت برنت 14 سنت کاهش یافته و بهای نفت آمریکا دو سنت افزایش پیدا کرد.

روز سه‌شنبه، پیش از نشست روز جمعه اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و تولیدکنندگان غیراوپک پیرامون دورنمای کاهش بیشتر عرضه، بهای نفت از بالاترین سطح نزدیک به پنج ماه گذشته کاهش یافت. با این حال، بازار نفت همچنان در انتظار انتشار نتایج جلسه یادشده در مورد وضعیت توافق انجام‌شده (کاهش 8/1 میلیون بشکه‌ای در روز) است. عراق (دومین تولیدکننده بزرگ اوپک) معتقد است قبل از این، چندین گزینه در خصوص توافق کاهش عرضه نفت (شامل تمدید توافق بعد از مارس 2018) مورد بحث قرار گرفته بود. به گفته وزیر نفت عراق؛ کاهش تولید این کشور فراتر از میزان توافق‌شده (210 هزار بشکه در روز) به 260 هزار بشکه در روز رسیده است. نیجریه و لیبی نیز با وجود معافیت از توافق حاضر، نمایندگانی را برای شرکت در این جلسه فرستادند. همزمان بهای قراردادهای آتی آمریکا کاهش یافته و طی پنج روز معاملاتی اخیر بین 49 تا 50 دلار در هر بشکه قرار گرفته است. گروه صنعتی موسسه انرژی آمریکا اعلام کرد؛ ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 15 سپتامبر، 4/1 میلیون بشکه افزایش یافته است. راه‌اندازی مجدد پالایشگاه‌های برخی مناطق که به دلیل توفان بسته شده بود، با مشکل مواجه شده است. انفجار مخزن در پالایشگاه پورتارتور، اوایل صبح روز سه‌شنبه، منجر به تعطیلی واحد تولید نفت خام این پالایشگاه شده است. انتظار می‌رود پس از توفان هاروی، تقاضای نفت خام آمریکا در هفته‌های آینده دوباره رشد کند. در پایان وقت معاملات روز سه‌شنبه بهای نفت برنت و آمریکا به ترتیب 34 و 43 سنت کاهش یافت.

تلاش اوپک برای حمایت از قیمت‌ها

روز چهارشنبه بهای نفت در بازارهای جهانی افزایشی شد. به گزارش رویترز، علت اصلی افزایش قیمت‌ها، صحبت‌های وزیر نفت عراق مبنی بر تلاش اوپک برای کاهش بیشتر تولید در جهت ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضاست. جبار‌اللعیبی، وزیر نفت عراق، روز سه‌شنبه در کنفرانسی مربوط به حوزه انرژی گفت: سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و دیگر تولیدکنندگان گزینه‌های زیادی را در نظر دارند که شامل تمدید قرارداد کاهش تولید نیز می‌شود، اما هنوز زود است که برای بعد از زمان پایان قرارداد، در ماه مارس ۲۰۱۸، تصمیمی گرفته شود. در تاریخ ۲۵ می‌ سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و ۱۱ کشور دیگر توافق کردند تا قرارداد کاهش تولید نفت را که در ابتدا شش‌ماهه بود، برای ۹ ماه دیگر تمدید کنند، و تا ماه مارس ۲۰۱۸، تولید جهانی نفت را روزانه 8/1 میلیون بشکه کاهش دهند. آنچه موجب شد قیمت‌ها بیش از این افزایش نیابند، افزایش تولید نفت شیل آمریکا و همچنین امکان نزدیک شدن توفان دیگری به‌جزایر کارائیب بوده که موجب نگرانی تجار از آسیب دیدن پالایشگاه‌ها و سخت شدن حمل‌ونقل محصولات شده است. بر اساس این آمارها، قیمت نفت در سه‌ماهه سوم امسال 5/15 درصد افزایش داشته است که این می‌تواند به معنی قوی‌ترین رشد قیمت نفت در سه‌ماهه سوم سال، از سال ۲۰۰۴ تا به اکنون باشد. دفتر پژوهشی بانک ANZ در یادداشتی تاکید کرده است: «بهبود زمینه‌های اقتصاد کلان منجر به تقویت رشد تقاضا برای نفت طی چند ماه آینده خواهد شد و اگر اوپک پایبندی خود به قرارداد کاهش تولید را افزایش دهد، قیمت‌ها بالاتر نیز خواهد رفت.» آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی خود از رشد جهانی تقاضا برای نفت در سال ۲۰۱۷ را از 5/1 میلیون بشکه در روز به 6/1 میلیون بشکه در روز افزایش داده است.

ریسک‌پذیری در بازارهای جهانی

در هفته گذشته، روند صعودی در شاخص بورس‌های جهانی و روند نزولی در طلا به‌عنوان سرمایه‌گذاری امن، تداوم یافت. دو هفته قبل، هفته بسیار خوبی برای بورس‌های جهانی بود تا همان روزها، روزهای بد طلا شود. این وضعیت، روز دوشنبه هفته قبل به‌عنوان نخستین روز کاری نیز ادامه پیدا کرد. دوشنبه ریسک‌پذیری بازارها ادامه یافت تا بورس‌ها رشد کنند و شاخص دلار جهانی به‌دلیل کاهش خرید پناهگاه‌های ارزی از جمله ین ژاپن، تقویت شد. در نتیجه، رشد بازارهای سهام و همچنین رشد شاخص دلار، بهای اونس طلا را به کف سه‌هفته‌ای برد. شاخص دلار که جمعه دو هفته قبل روی عدد 87/‌91 واحد ایستاده بود، دوشنبه تا عدد 04/‌92 واحد رشد کرد. دوشنبه همزمان با رشد شاخص دلار، بهای نفت خام هم افت کرد تا هر دو عامل خارجی مهم در بازار فلزهای گرانبها به ضرر فلز زرد کار کرده باشند.

اونس طلا سه‌شنبه تحت تاثیر انتظار برای بیانیه چهارشنبه، نوسان‌های محدودی داشت اما در نهایت با چهار دلار رشد نسبت به قیمت نهایی روز دوشنبه، روی بهای 1311 دلار ایستاد. رشد سه‌شنبه عمدتاً ناشی از افت شاخص دلار و تزلزل بازارهای سهام بود. سه‌شنبه، همزمان با تضعیف شاخص دلار، نفت خام هم تضعیف شد تا دومین عامل خارجی مهم در بازار فلزهای گرانبها به ضرر طلا کار کرده باشد. اونس طلا چهارشنبه را با قیمت 1312 دلار شروع کرد و دوباره با نوسان‌های محدود افزایشی پی گرفته شد. از آن‌سو شاخص دلار که روزهای دوشنبه و سه‌شنبه روی اعداد 04/92 و 79/91 واحد ایستاده بود، چهارشنبه را هم با افت آغاز کرد. دلیل افت و خیز محدود دلار و طلا در آستانه پایان نشست کمیته بازار آزاد فدرال رزرو، احتمال قوی ثبات نرخ‌های بهره در آمریکا بود. انتقال حالت انتظاری به چهارشنبه، بازارهای سهام را هم متاثر کرد. همزمان،‌ بورس‌های آسیایی با تمرکز به اخبار قاره افت کردند. تحقیق تامسون رویترز/اینسید نشان می‌دهد اعتماد کسب‌وکار میان شرکت‌های آسیایی، برای اولین بار در سه فصل گذشته با کاهش روبه‌رو شده است. مهم‌ترین دلیل این کاهش اعتماد، افزایش تنش‌های ژئوپولتیک و کاهش رشد عنوان شده است.

احتمال توقف تولید 20 خودرو

هفته گذشته، اخباری مبنی بر توقف تولید 20 خودرو منتشر شد. در روز دوشنبه خبرگزاری ایسنا عنوان کرد که با توجه به مصوبه افزایش تعداد استانداردهای خودرویی به ۸۳ مورد، احتمال توقف خط تولید ۲۰ مدل خودرو از پنج گروه خودرویی در دی‌ماه سال ۱۳۹۷ وجود دارد. پس از ابلاغ مصوبه افزایش تعداد استانداردهای خودرویی به ۸۳ مورد که ۸۱ مورد آن مربوط به استانداردهای ایمنی و کاربری و دو مورد آن مربوط به استانداردهای زیست‌محیطی است، تصمیم بر این شد خودروهایی که نتوانند تا دی‌ماه سال ۱۳۹۷ تعداد استانداردهای خودرویی خود را به ۸۳ مورد ارتقا دهند با توقف خط تولید مواجه شوند.

این در حالی است که افزایش استانداردهای خودرویی به ۸۳ مورد در ستاد سیاستگذاری خودرو با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت مصوب و در خصوص چگونگی اجرای این استانداردها تصمیم‌گیری شد. ضمناً در راستای افزایش استانداردهای خودرویی به ۸۳ مورد تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان ملی استاندارد و وزارت صنعت، معدن و تجارت مدنظر قرار گرفته تا استانداردها از نظر تعداد و کیفیت افزایش یابد؛ بنابراین بیش از نیمی از ۸۳ مورد استاندارد مدنظر از ابتدای سال جاری کلید خورده و ۱۱ مورد آن از ابتدای دی‌ماه سال آینده و ۲۲ مورد آن از ابتدای دی‌ماه سال ۱۳۹۷ اجرایی می‌شود. یک مقام مسوول زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه توضیح داد که ۲۰ مدل خودرو سواری و باری سبک از پنج گروه خودرویی با احتمال توقف خط تولید تا دی‌ماه سال ۱۳۹۷ مواجه هستند. به گفته وی، برخی مدل‌های خودرویی سواری و باری سبک در گروه خودرویی «پراید»، «پژو ۴۰۵»، «پرشیا»، «زامیاد» و سری اولیه «سمند» که شامل ۲۰ مدل می‌شوند، در لیست خودروهایی قرار دارند که در صورت عدم رعایت استانداردهای خودرویی و نرسیدن تعداد استانداردهای آنها به ۸۳ مورد با توقف خط تولید در دی‌ماه سال ۱۳۹۷ روبه‌رو می‌شوند.

عقب‌نشینی بازار ارز

هفته گذشته، قیمت دلار در بازار تهران روند نزولی را طی کرد و بهای آن از سه هزار و 920 تومان در ابتدای هفته به سه هزار و 900 تومان در روز چهارشنبه رسید. حتی صحبت‌های جنجالی دونالد ترامپ نیز نتوانست اثر قابل توجهی در بهای آزاد دلار بگذارد. پس از صحبت‌های رئیس‌جمهور آمریکا در سازمان ملل، بخش عمده‌ای از ساعت کاری بازار متناسب با بیان تند و ادبیات به کار رفته در سخنرانی ترامپ نبود و قیمت نوسان چندانی را تجربه نکرد. البته بهای دلار در روز چهارشنبه پس از سخنرانی ترامپ افزایش چهار تومانی را پشت سر گذاشت، اما به گفته فعالان، اگر معامله‌گران صحبت‌های او را جدی می‌گرفتند، باید شتاب قیمت دلار بیشتر می‌شد. به گفته آنها، نیروی افزایشی که بیش از صحبت‌های ترامپ و مسائل سیاسی، روند قیمت را تحت تاثیر قرار داد، انتظار معامله‌گران بازار بود. برخی معتقدند وضعیت عرضه و تقاضا در شرایط فعلی به‌گونه‌ای است که قیمت گرایش بیشتری به افزایش دارد؛ با این حال بازارساز ارزی در نیمه اول سال توانست دامنه نوسانات را تا حد زیادی مدیریت کند. باید دید در نیمه دوم سال و به‌خصوص پیش از ماه ژانویه، روند آرام افزایشی دلار ادامه خواهد یافت یا دامنه نوسانات بیشتر خواهد شد.

رکورد‌زنی شاخص کل

در هفته منتهی به 29 شهریور‌ماه سال جاری، شاخص کل بازار بورس با رشد هفتگی 8/2‌درصدی وارد کانال 85 هزارتایی شد و بازدهی آن از ابتدای سال به 11 درصد رسید. به نظر می‌رسد کاهش سود سپرده‌های بانکی در کنار افزایش جهانی قیمت فلزات اساسی، فولاد و سنگ‌آهن در این افزایش موثر بوده است.

در هفته پایانی شهریور‌ماه، سرعت رشد شاخص‌های بازار سرمایه افزایش یافت. بدین ترتیب، شاخص کل بورس تهران با رشد هفتگی چشمگیر 8/2‌درصدی به رقم 85 هزار و 8/831 واحد رسید و بدین ترتیب پس از 45 ماه وارد کانال 85 هزارتایی شد. شاخص کل هم‌وزن نیز در هفته مذکور همسو با شاخص کل بورس حرکت کرده و رشد 3/2‌درصدی را ثبت کرد. همچنین، شاخص فرابورس 4/1 درصد رشد داشته و به سطح 4/957 دست یافته است. با گذشتن کمتر از 20 روز از اجرای بخشنامه کاهش سود بانکی، تاثیرات این سیاست‌ها به‌تدریج در بازارها نمایان شده است. با ورود پیاپی اوراق سخاب به بازار سرمایه و متعادل شدن بازده این اوراق در محدوده 18 درصد، اقبال سرمایه‌گذاران به سهام شرکت‌های با سود پایدار بیشتر شده و این امر موجب رشد شاخص و افزایش نسبت قیمت به بازده در سطح بازار سهام شده است. پس از افت شدید قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی در هفته‌های گذشته، رشد مجدد آنها طی این هفته مزید بر علت بوده است.

رشد هماهنگ صنایع

بررسی شاخص صنایع فعال در بازار نشان می‌دهد به‌جز گروه بانک و رایانه، سایر گروه‌ها رشد مثبت را ثبت کرده‌اند. در هفته منتهی به 29 شهریور‌ماه، گروه خدمات فنی مهندسی با رشد هفتگی 7/8 درصد، بیشترین رشد را در میان صنایع به خود اختصاص داد. شاخص گروه زغال‌سنگ نیز 9/7 درصد رشد هفتگی را تجربه کرد و در جایگاه دوم در بین بهترین‌ها بود. علاوه ‌بر این، شاخص گروه محصولات چرمی 7/5 درصد رشد مثبت را ثبت کرد و در لیست بهترین عملکرد هفتگی قرار گرفت. همچنین، بررسی شاخص‌های صنایع مختلف نشان می‌دهد صنایع فلزات اساسی، مخابرات، پالایشی، کانه‌های فلزی، خودرو، لیزینگ و حمل‌ونقل همگی رشد بالای سه درصد هفتگی را تجربه کرده‌اند. همان‌طور که اشاره شد، تنها گروه‌های با شاخص منفی، گروه بانک با رشد منفی 4/0 درصد و گروه رایانه با بازدهی منفی 1/1 درصد بوده است.

از سوی دیگر، در هفته منتهی به 29 شهریورماه سال جاری، در میان شرکت‌های فعال در بازار سرمایه، شرکت تولیدی چدن‌سازان با نماد معاملاتی «چدن»، 5/27 درصد افزایش قیمت داشت و بیشترین سود را نصیب سهامداران خود کرد. «چدن» به‌تازگی عرضه شده است و در بازار دوم بورس معامله می‌شود. شرکت آلومینیوم ایران در نماد معاملاتی «فایرا» نیز از پرسودهای هفته گذشته بود و 8/21 درصد رشد قیمتی را تجربه کرد. سومین شرکت پرسود نیز شرکت داده گستر عصر نوین با نماد «های وب» است که در هفته گذشته بازدهی 5/21‌درصدی داشته است. این در حالی است که معاون بازار شرکت بورس تهران از ابطال کلیه معاملات نمادهای وب در روز سه‌شنبه خبر داد و دلیل آن را عدم رعایت اصل انصاف و دسترسی یکسان همگان عنوان کرده است.

در مقابل، شرکت کشت و صنعت پیاذر در نماد معاملاتی «غاذر» که در گروه محصولات غذایی به‌جز قند و شکر قرار دارد، 5/20 درصد از ارزش خود را از دست داد و بیشترین ضرر را نصیب سهامداران خود کرد. همچنین، شرکت قند شیرین خراسان در نماد معاملاتی «قشرین» نیز 1/13 درصد افت قیمت را تجربه کرد. شرکت فروسلیس ایران نیز کاهش 3/8‌درصدی را تجربه کرد و در جایگاه سوم در میان ضعیف‌ترین بازدهی هفته گذشته قرار گرفت.

نمادهای فعال در بازار پایه نیز در هفته گذشته نوسانات چشمگیری را تجربه کردند. به‌طوری که شرکت پرمیت با نماد «سپرمی» حدود 3/206 درصد افزایش قیمت یافت. همچنین نمادهای شکف و شتولی نیز به ترتیب افت قیمت 5/20 درصد و 5/14 درصد را ثبت کردند.

افزایش دارایی سرمایه‌گذاران خارجی

طی پنج‌‌ماهه نخست سال جاری، اشخاص حقوقی خارجی ۹۱ درصد از معاملات سرمایه‌گذاران خارجی را در اختیار داشته و اشخاص حقیقی خارجی ۹ درصد از معاملات سرمایه‌گذاران خارجی را پوشش داده‌اند. مقایسه این نسبت‌ها با دوره مشابه سال قبل نشان از یکسان بودن این نسبت‌ها دارد. همچنین ارزش خرید و فروش سرمایه‌گذاران خارجی در پنج‌ماهه اول ۹۶ نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲۰ درصد افزایش داشته است. مقایسه معاملات از نظر حجمی نشان می‌دهد ۶۷ درصد حجم خرید و فروش آنها افزایش داشته است. سرمایه‌گذاران خارجی در ۳۷ صنعت بورس تهران حضور دارند و در پایان مردادماه ۹۶ نسبت به ابتدای سال، ۲۸ درصد افزایش در ارزش دارایی سرمایه‌گذاران خارجی مشاهده می‌شود. این در حالی است که در مقایسه ارزش دارایی سرمایه‌گذاران خارجی در پایان مردادماه نسبت به ابتدای سال مشاهده می‌شود، سرمایه‌گذاران خارجی در ۲۰ صنعت افزایش ارزش دارایی داشته و در ۱۶ صنعت با کاهش ارزش دارایی و در یک صنعت بدون تغییر در ارزش دارایی مواجه بوده‌اند. نخستین کد سهامدار خارجی بازار سرمایه ایران در آبان‌ماه ۷۳ صادر شد و تاکنون ۹۰۵ کد سهامداری برای سرمایه‌گذاران خارجی صادر شده است که از این تعداد، ۲۲۸ کد (۲۵ درصد) در اختیار سرمایه‌گذاران حقوقی خارجی و ۶۷۷ کد (۷۵ درصد) در اختیار سرمایه‌گذاران حقیقی خارجی است.

هفته گذشته وزیر صنعت و معدن، وزیر کار و امور اجتماعی به همراه رئیس بانک مرکزی با هدف رونق بخشیدن به تولید، تشکیل جلسه هم‌اندیشی داده و بر سرعت بخشیدن به تخصیص 50 هزار میلیارد تومان تسهیلات بر مبنای بررسی‌های کارشناسی بانکی برای رفع موانع تولید تاکید کرده‌اند. از سوی دیگر، موافقت‌نامه 10 میلیارد دلاری شرکت سیتیک تراست چین با پنج بانک ایرانی در پکن امضا شد. در پی ادعای منتقدان دولت مبنی بر اینکه فاینانس‌های خارجی با پشتوانه درآمدهای نفتی بلوکه‌شده بوده روابط عمومی بانک مرکزی این موضوع را به‌کلی تکذیب کرده است. پس از عرضه چدن و های وب و ادامه‌دار بودن صف خرید در این نمادها، نماد «دریشمک» به‌عنوان ششمین عرضه اولیه امسال شنبه به بازار خواهد آمد. همچنین در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته، اوراق اجاره دولتی به ارزش 3500 میلیارد تومان، با سود 15‌درصدی و پرداخت شش ماه یک‌بار عرضه شد.