ظهور دو ایالت کاملاً متفاوت

پیش‌بینی آینده اوکراین روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود. یک سناریو خبر از جدایی در امتداد خطوط قومی و نژادی می‌دهد؛ یک اوکراین غربی و دیگری اوکراین روسیه مدار شرقی که قسمت‌های شرقی و جنوبی اوکراین را دربر می‌گیرد. با این تفاسیر چه بلایی بر سر اقتصاد این مناطق خواهد آمد؟
اولین سوالی که به ذهن می‌رسد این خواهد بود که مرز بین این دو ایالت (اوکراین غربی و شرقی) به کجا کشیده خواهد شد. بر اساس تجزیه ‌و تحلیل‌ها «اوکراین شرقی» آینده مناطقی را در بر خواهد گرفت که رهبر عزل‌شده «ویکتور یانوکوویچ» بیش از نصف آرای خود را در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2010 از این مناطق به دست آورد. «اوکراین غربی» نیز 17 استان باقیمانده از کل 27 استان را دربر می‌گیرد.
البته این فرضی بسیار خام است. اما قطعاً پیشگویی نیست. با این حال به ما این فرصت را می‌دهد که با توجه به جغرافیای اقتصادی حال حاضر اوکراین، آینده این دو ایالت فرضی را تصور کنیم.
در صورت جدایی، جمعیت 45‌میلیونی اوکراین بین دو نیمه تقسیم خواهد شد. اوکراین غربی با 4/14 میلیون نفر جمعیت شهرنشین از 24 میلیون جمعیتش، نسبتاً روستایی خواهد بود. در مقابل، اوکراین شرقی با جمعیتی کمتر اما عموماً شهرنشین (79 درصد) خواهد بود. غرب فقیرتر از شرق خواهد بود. متوسط درآمد ماهانه فعلی در مناطق غربی 291 دلار آمریکا و در شرق اوکراین معادل 320 دلار است. این اعداد نمایانگر واقعی تفاوت درآمد در قسمت‌های مختلف اوکراین نیستند، استان کیو در نیمه غربی تنها منطقه‌ای است که متوسط درآمد ماهانه آن از متوسط درآمد کل کشور بالاتر است. همچنین نرخ بیکاری در اوکراین غربی بالاتر (5/8 درصد) از شرق اوکراین (8/6 درصد) است.

کشاورزی و صنعت
ساختار اقتصادی این دو ایالت فرضی بسیار متفاوت از یکدیگر است. در اوکراین غربی، اقتصاد تحت سلطه تولیدات کشاورزی قرار دارد و بخش عظیمی از خدمات در شهر بزرگ «کیو» مرکزیت یافته است. اوکراین در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکننده روغن آفتابگردان در جهان و از صادرکنندگان اصلی دیگر محصولات کشاورزی از جمله گندم، جو و شکر محسوب می‌شود. حجم بیشتر این تولیدات در غرب صورت می‌گیرد.
بسیاری از سرویس‌های خدماتی از جمله اپراتور تلفن «کیواستار»، شرکت‌های طراحی هوافضا و شرکت‌های سوخت و انرژی در شهر کیو متمرکز هستند. در سال 2013 بیش از 42 درصد از کل صادرات اوکراین را اوکراین غربی در دست داشته است که بیش از نیمی از این صادرات توسط شرکت‌هایی که در شهر کیو مستقر هستند، انجام شده است. در صورت وقوع فرضیه جدایی در آینده، با توجه به وابستگی کمپانی‌های غربی و شرقی بعید به نظر می‌رسد که این کمپانی‌ها بتوانند درآمد حال حاضر خود را حفظ کنند و به فعالیت خود ادامه دهند. برای مثال، بر سر شرکت‌های طراحی در کیو که با کارخانه‌های هوافضای خارکیو کار می‌کنند، چه خواهد آمد؟
صنعت اوکراین در شرق این کشور متمرکز است. تقریباً همه تولیدات فولادی و بیشتر ساخت اسلحه اوکراین در شرق این کشور انجام می‌شود و اوکراین در هر دو این صنایع از صادرکنندگان اصلی است. بخش‌های دیگر از جمله صنعت خودرو و هوافضا نیز عمدتاً در شرق واقع شده‌اند. این کارخانه‌ها نیاز مفرط به انرژی‌ای دارند که در اوکراین شرقی احتمالاً کماکان با واردات حجم زیاد سوخت از روسیه ادامه خواهد یافت. نیاز به تامین انرژی در اوکراین غربی کمتر خواهد بود.

دو مساله حساس
دو مساله دیگر که در آینده اقتصادی کشور تقسیم‌شده مطرح خواهد بود سهم زیاد بدهی‌های دولتی، و تاثیر بالقوه گاز شیل است. در مورد بدهی‌های دولتی فشارها بیشتر متوجه مناطق فقیرتر و غرب اوکراین خواهد بود و شرق اوکراین با توجه به پتانسیل تولیدی و صادراتی که دارد با این مساله بهتر کنار خواهد آمد.
مساله نامعلوم دیگر دو ذخیره بزرگ گاز شیل اوکراین است؛ حوزه لوبلین در غرب و حوزه دانتسک در شرق اوکراین. استخراج گاز شیل در مقیاس بالا می‌تواند شانس هر دو ایالت فرضی را افزایش دهد؛ در این مقطع چشم‌انداز این ذخایر نامعلوم و نامطمئن است. البته باوجود سرمایه‌گذاری 10 میلیارد‌دلاری کمپانی «رویال داچ شل» در شرق اوکراین پیش‌بینی‌ها درباره این منطقه روشن‌تر است.

آینده‌ای متمایز
نقطه قوت اقتصادی اوکراین غربی، شهر کیو، در صورت وقوع جدایی با اختلال جدی‌ای مواجه خواهد شد و نیازمند همکاری‌های خارجی بسیار هم در رابطه با بار بدهی‌های دولتی و هم در ساماندهی ساختار اقتصادی که بتواند سطح درآمد را در کشور افزایش دهد. بدون تجدید ساختار، اوکراین غربی از فقیرترین کشورهای اروپا خواهد شد.
اوکراین شرقی اما آینده روشن‌تری خواهد داشت. آنجا بخش‌های ثروتمندتر، شهری‌تر و در کل سازنده‌تری از اقتصاد اوکراین را به ارث خواهد برد. در این راستا توسعه ذخایر گاز شیل نیز بی‌تاثیر نخواهد بود. با این تفاسیر، اینکه اوکراین شرقی بتواند به عنوان یک ایالت مستقل دوام بیاورد و در رقابت در بعضی از بخش‌های اقتصاد جهانی جایگاهی داشته باشد، محتمل است. شاید بهتر باشد بگوییم، اوکراین شرقی می‌تواند به بخش قابل توجه و نسبتاً مدرنی از اقتصاد روسیه تبدیل شود.