بارونسِ اقتصاددان

باربارا مری وارد، بارونس جکسون از لودزورث، (23 می 1914 - 31 می 1981)، اقتصاددان و نویسنده بریتانیایی بود که به مشکلات کشورهای در حال توسعه علاقه داشت. او از دولت‌های غربی خواست تا رفاه خود را با بقیه جهان به اشتراک بگذارند و در دهه 1960 توجه خود را به مسائل زیست‌محیطی نیز معطوف کرد. او قبل از آشنا شدن با این اصطلاح، یکی از مدافعان اولیه توسعه پایدار بود و به عنوان یک روزنامه‌نگار، مدرس و گوینده شناخته‌شده بود. وارد، مشاور سیاست‌گذاران در بریتانیا، ایالات‌متحده و کشورهای دیگر بود. او بنیان‌گذار موسسه بین‌المللی محیط زیست و توسعه (IIED) است.

از باربارا وارد به عنوان یکی از روشنفکران و انترناسیونالیست‌های بزرگ قرن بیستم یاد می‌شود. او جزو اولین قهرمانان توسعه پایدار بود. مجله تایم او را یکی از تاثیرگذارترین رویاپردازان قرن بیستم خواند. بسیاری از کتاب‌های او مانند «ملل ثروتمند و ملل فقیر» (1962)، «تنها یک زمین» (1972) که با همراهی رنه دوبوس نوشته شده بود و «خانه انسان» (1976)، در هر دو سوی اقیانوس اطلس پرفروش بودند و به زبان‌های مختلف منتشر شدند. او به دو رئیس‌جمهور ایالات‌متحده و چند نخست‌وزیر بریتانیا، همچنین به تعداد زیادی از روسای جمهور، نخست‌وزیران و وزرای خارجه در آسیا و آفریقا مشاوره داد.

باربارا وارد یک روزنامه‌نگار روشنفکر برجسته در امور سیاسی و اقتصادی بود که در محافل لیبرال بریتانیا و آمریکا تاثیرگذار شد. او به شدت ضد فاشیست در دهه 1930، ضد کمونیست در اواخر دهه 1940، ضد استعمار در دهه 1950، طرفدار «دهکده جهانی» در دهه 1960 و یک محیط‌بان در دهه 1970 بود.

وارد مانند بسیاری از اعضای حزب کارگر، یک سوسیالیست دموکرات بود و به شدت با شخصیت غیردموکراتیک کمونیسم شوروی مخالف بود. کتاب او در سال 1951، «سیاست برای غرب»، رهبران شوروی را به خاطر دور انداختن فرصت صلح در سال 1945 سرزنش کرد. او نوشت: «کسانی که سیاست روسیه را شکل می‌دهند، در فضایی آموزش دیده‌اند که دقیقاً محاسبه شده است تا ترکیبی مرگبار از استکبار و «سوء ظن» و «تفریحی عمیق برای همه کسانی که حقایق مطلق و ابدی دکترین مارکسیستی را نمی‌پذیرند»، در آنها ایجاد شود.»

در دوران جنگ سرد، او بر یک سیاست خارجی قاطعانه ضدکمونیستی، مبتنی بر قدرت اقتصادی منطقه وسیع تجارت آزاد در اروپای غربی تاکید کرد و سخاوت دولتمردانه رئیس‌جمهور هری ترومن را به دلیل حمایتش از طرح مارشال در بازسازی اروپای متلاشی‌شده در پایان جنگ ستود. این همان طرح بین‌المللی فداکارانه‌ای بود که او بیشتر از همه به آن علاقه داشت، و در آثارش اغلب به طرح مارشال به عنوان الگویی برای انگیزه‌های بین‌المللی جسورانه به رهبری کشورهای ثروتمند غرب اشاره می‌کرد. باربارا وارد در سال 1980 موفق به دریافت جایزه «جواهرلعل نهرو»1 شد. در ادامه می‌خواهیم نگاهی به زندگی این بانوی دلسوز و متعهد بیندازیم.

شمشیر روح

باربارا وارد در 23 می 1914 در هیورث، یورک به دنیا آمد. اندکی پس از تولد باربارا، خانواده او به فلیکس‌استو نقل مکان کردند. پدر او وکیل دادگستری با گرایش‌های کواکر2 بود، در حالی که مادرش یک کاتولیک معتقد بود. او قبل از تحصیل در پاریس -که ابتدا در یک دبیرستان و سپس چند ماه در سوربن تحصیل کرد- به یک مدرسه صومعه می‌رفت. پس از تحصیل در فرانسه، به آلمان رفت. اگرچه او زمانی برنامه‌ریزی کرده بود که در رشته زبان‌های مدرن تحصیل کند، اما علاقه‌اش به امور عمومی، به اخذ مدرک در رشته سیاست، فلسفه و اقتصاد در کالج سامرویل، دانشگاه آکسفورد انجامید و در سال 1935 از آن رشته فارغ‌التحصیل شد. باربارا پس از فارغ‌التحصیلی در زمینه سیاست و اقتصاد اتریش مطالعه می‌کرد. او پس از مشاهده یهودی‌ستیزی در آنجا و در آلمان نازی، شروع به کمک به پناهندگان یهودی و بسیج حمایت کاتولیک‌های رومی برای هر گونه تلاش جنگی آینده در بریتانیا کرد؛ با وجود اینکه او در ابتدا با هیتلر همدردی می‌کرد. در نتیجه سازمان «شمشیر روح»، به عنوان سازمانی برای گرد هم آوردن کاتولیک‌ها و آنگلیکن‌های مخالف نازیسم، از سوی کریستوفر داوسون (مورخ) به عنوان رهبر و وارد، به عنوان منشی، تاسیس شد. این سازمان به یک گروه کاتولیک رومی تبدیل شد که سیاست‌هایش از طریق نشریه Dublin Review که داوسون آن را ویرایش می‌کرد و وارد مرتب برای آن می‌نوشت، تبلیغ می‌شد.

در طول جنگ جهانی دوم، باربارا وارد برای وزارت اطلاعات کار می‌کرد و به اروپا و آمریکا سفر کرد. جفری کروتر، ویراستار اکونومیست، تا حدی به دلیل کتاب سال 1938 باربارا، به نام «تقسیم بین‌المللی»، به او پیشنهاد شغل داد. او در سال 1950 مجله را ترک کرد و به سردبیری خارجی رسید، اما در طول سال‌های عمرش به نوشتن مقاله‌های خود ادامه داد. علاوه بر نوشته‌های مربوط به اقتصاد و سیاست خارجی، برنامه‌های او درباره ارزش‌های مسیحی در زمان جنگ با عنوان «دفاع از غرب»، به وسیله شمشیر روح منتشر شد. در این مدت او همچنین رئیس اتحادیه زنان کاتولیک و یکی از اعضای پنل محبوب برنامه بی‌بی‌سی، The Brains Trust بود که به سوالات شنوندگان پاسخ می‌داد. وارد پس از جنگ جهانی، حامی طرح مارشال (طرحی برای ارائه کمک‌های خارجی به اروپای غربی)، اروپای قوی و منطقه تجارت آزاد اروپایی بود.

نفوذ بین‌المللی

در سال 1950، باربارا وارد با فرمانده استرالیایی، رابرت جکسون، سرپرست سازمان ملل متحد ازدواج کرد. پسر آنها رابرت در سال 1956 به دنیا آمد، همان سالی که پدرش لقب شوالیه را دریافت کرد. وارد به استفاده از نام خود ادامه داد و به طور گسترده به عنوان «لیدی جکسون» شناخته نشد. طی چند سال بعد آنها در غرب آفریقا زندگی کردند و بازدیدهای مختلفی از هند داشتند و این تجربیات به شکل‌گیری دیدگاه وارد در مورد نیاز کشورهای غربی برای کمک به توسعه اقتصادی کشورهای فقیرتر کمک کرد. برای دو دهه بعد، این زن و شوهر سفرهای زیادی را انجام دادند و در نهایت، ازدواج آنها از این موضوع آسیب دید. جدایی قانونی در اوایل دهه 1970 ترتیب داده شد، اگرچه وارد، به عنوان یک کاتولیک، نمی‌خواست طلاق بگیرد. در سال 1976 هنگامی که به او یک مقام اشرافی داده شد، از نام خانوادگی شوهرش برای عنوان بارونس جکسون از لودزورث استفاده کرد. وارد از زمان ترک دانشگاه به طور مکرر سخنران عمومی بود و در دهه 1960 سخنرانی‌های او در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفت. چندین مجموعه سخنرانی، از جمله برخی از آنها که در کانادا، غنا و هند ارائه شد، به صورت کتاب منتشر شد. وارد زمان زیادی را در ایالات‌متحده سپری می‌کرد و بیشتر کار او در آنجا از سوی بنیاد کارنگی تامین می‌شد. در آن زمان، وارد کتاب «ملل ثروتمند و ملل فقیر» را منتشر کرد که در سال 1962 به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها تبدیل شد.

ملل ثروتمند و ملل فقیر

این کتاب به وضعیت کنونی بین کشورهای توسعه‌نیافته و کشورهای صنعتی می‌پردازد. مشخص نشده است که چگونه می‌توان به اولی کمک کرد، اما نویسنده احساس می‌کند که این موضوع فوریت دارد و این وظیفه اخلاقی ماست که کاری در مورد آن انجام دهیم.

ملل ثروتمند و ملل فقیر، دیدگاه گسترده‌ای در مورد فرآیند توسعه ارائه می‌دهد که وارد در آن، آثار تاریخی را با مشکلات فعلی جهان سوم مرتبط می‌کند. در حالی که این مقالات صرفاً در مورد گذشته کشورهای اروپایی نیست، اما آنها تشخیص می‌دهند که می‌توان چیزهای مثبتی را از تجربه تاریخی اروپا به دست آورد که برای کشورهای در حال توسعه ارزشمند خواهد بود. امروزه شکاف میان کشورهای ثروتمند و فقیر بیشتر از آن چیزی است که در تاریخ ثبت‌شده وجود داشته است. با این حال، هژمونی اقتصادی اروپا در قرن پانزدهم پیش‌بینی نشده بود؛ زمانی که اروپایی‌ها از همتایان شرقی خود پیشرفته‌تر به نظر نمی‌رسیدند.

این مجموعه متمایز از مقالات، مشکلات توسعه را در چشم‌انداز تاریخی نشان می‌دهد؛ با تکیه بر تجربه اروپایی برای نشان دادن آنچه رشد اولین قاره صنعتی جهان را مشخص می‌کند. موضوعات مورد بحث در این کتاب عبارت‌اند از: تاثیر باروری دیررس بر توسعه اقتصادی، ریشه‌های عقب‌ماندگی آمریکای لاتین، رشد اقتصادی در اروپای مرکزی و شرقی از سال 1870، پوپولیسم کلان اقتصادی و شکست اقتصادی در آفریقا از سال 1960، تجارت و آزادسازی نرخ ارز و تاثیر فناوری و توسعه بازار سرمایه در جهان تقسیم‌شده.

در سال 1957 دانشگاه هاروارد به باربارا وارد، دکترای افتخاری ادبیات داد و تا سال 1968، او یکی از همکاران کارنگی در آنجا بود و هر سال مدت کوتاهی در کمبریج، ماساچوست زندگی می‌کرد. او در سال 1966 به عنوان عضو افتخاری خارجی آکادمی هنرها و علوم آمریکا انتخاب شد. او با آدلای استیونسون و جان اف. کندی آشنا شد و به عنوان مشاور سیاست‌گذاران تاثیرگذار مختلف از جمله رابرت مک نامارا در بانک جهانی و لیندون بی. جانسون ایفای نقش کرد، که به‌رغم مخالفت وارد با جنگ ویتنام، از افکار او در مورد پروژه‌های جامعه بزرگ خود استقبال کرد.

وارد بر تفکر جیمز وُلفِنسون در مورد پرسش‌ها پیرامون توسعه تاثیر گذاشت. او در واتیکان نفوذ داشت، به تشکیل یک کمیسیون پاپی (وابسته به پاپ) برای عدالت و صلح کمک کرد و در سال 1971 نخستین زنی بود که در مجمع اسقف‌های کاتولیک رومی سخنرانی کرد. یکی از پیشنهادهای او این بود که کشورهای ثروتمندتر باید متعهد به پرداخت نسبت معینی از تولید ناخالص ملی خود، برای کمک به کشورهای در حال توسعه شوند. او همچنین از نیاز به نهادهایی برای فعال کردن و مدیریت «کمک و تجارت» صحبت کرد. این یک نگرانی عملی و همچنین اخلاقی بود: وارد معتقد بود که چنین سیاست‌هایی ثبات و صلح را تشویق می‌کند. گاهی اوقات باربارا وارد را «توزیع‌کننده» می‌نامند.

دغدغه محیط زیست

وارد شروع به مشاهده ارتباط نزدیک میان توزیع ثروت و حفاظت از منابع زمین کرد: «... پرورش دقیق زمین برای بقای نوع بشر، و برای ایجاد شیوه‌های زندگی مناسب برای همه مردم جهان، ضروری است.» او از عبارات «محدودیت‌های درونی» و «محدودیت‌های بیرونی» برای اشاره به محدودیت‌های درونی حقوق بشر برای داشتن استانداردهای مناسب زندگی و محدودیت‌های بیرونی آنچه زمین می‌تواند حفظ کند، استفاده کرد.

در سال 1966، او «فضاپیمای زمین» را منتشر کرد و گاهی اوقات گفته می‌شود که این عبارت را ابداع کرده است. وارد از سوی برخی به عنوان پیشگام توسعه پایدار دیده می‌شود. او و رنه دوبوس، نویسندگان مشترک «تنها یک زمین»، به عنوان «والدین» مفهومی توصیف شده‌اند که «در ابتدا نام خود را نمی‌دانستند». گزارش «تنها یک زمین: مراقبت و نگهداری از یک سیاره کوچک»، برای کنفرانس سازمان ملل در استکهلم در سال 1972 در مورد محیط زیست انسانی نوشته شد. این گزارش به سفارش موریس استرانگ، دبیرکل کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست انسانی تهیه شده است.

کار وارد در احساس اخلاقی و ارزش‌های مسیحی او ریشه داشت. او مراقبت از محیط زیست و توجه به رفاه همه نوع بشر را یک «مسئولیت دوگانه» می‌دانست، به ویژه برای هرکسی که دیدگاه دینی او را دارد. در همان زمان، او معتقد بود که توزیع ثروت همراه با حفاظت اساساً یک سیاست منطقی است: «ما یک شرکت کشتی‌سازی در یک کشتی کوچک هستیم. رفتار منطقی شرط بقاست.» او در سال 1971 موسسه بین‌المللی محیط زیست و توسعه (IIED) را تاسیس کرد که از سال 1973 به عنوان رئیس و از سال 1980 رئیس هیات مدیره بود.

سال‌های پایانی

وارد در اواخر دهه 1940 یک بار از سرطان بهبود یافته بود. این بیماری 20 سال بعد عود کرد، اما حتی جراحی او را درمان نکرد. در سال 1973 از دانشگاه کلمبیا بازنشسته شد، جایی که در پنج سال آخر، استاد توسعه اقتصادی شوایتزر بود و برای زندگی به لودزورث، ساسکس رفت. او به‌رغم وخامت وضعیت سلامتی‌اش، آخرین کتاب خود را با عنوان «پیشرفت برای یک سیاره کوچک» نوشت که در مورد «جامعه سیاره‌ای»، کاهش منابع بسیار سریع به وسیله کشورهای ثروتمند و نیازهای بخش‌های فقیرتر جهان بحث می‌کند. این کتاب در سال 1979، دو سال قبل از مرگ او در 31 می 1981 در 67سالگی منتشر شد. پاپ ژان پل دوم، یک کاردینال را به نمایندگی از خود در مراسم خاکسپاری وارد فرستاد. به درخواست خود وارد، او را در قبرستان کلیسای محلی آنگلیکن به خاک سپردند. 

پی‌نوشت‌ها:

1- این جایزه سالانه از سوی دولت هند به افراد برای کمک برجسته آنها در ترویج حسن نیت و صلح بین‌المللی اعطا می‌شود. این جایزه در سال 1965 به افتخار پاندیت جواهرلعل نهرو، نخست وزیر سابق هند تاسیس شد.

2- کواکرها مراسم مذهبی مفصل را رد می‌کردند، روحانی رسمی نداشتند و به برابری معنوی زن و مرد معتقد بودند. آنها که صلح‌طلبی را دنبال می‌کنند، نقشی کلیدی در حقوق زنان داشتند.