روایتگر اعتبار

تاریخ‌شناسان معتقدند یکی از راه‌های بررسی رشته اقتصاد و سیر تحولات آن در طول تاریخ، مطالعه تحولات شکل‌گرفته در نهادهای محل تعامل اقتصاددانان است، یعنی همان ژورنال‌ها و مجلات علمی.

 ژورنال «American Economic Review) «AER) یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین ژورنال‌های اقتصادی دنیاست و می‌تواند به درستی روایتگر شکل‌گیری رشته اقتصاد در جامعه آمریکا باشد. جامعه‌ای که در سال 1880 فقط سه استاد اقتصاد داشت ولی به فاصله 10 سال این تعداد به 20 نفر رسید و اکنون با 58 نوبل اقتصاد، بیشترین تعداد برنده این جایزه را در دنیا دارد.

داستان رشته اقتصاد در آمریکا و سیر تغییراتش از سال 1880 شروع می‌شود، زمانی‌که اقتصاد و علوم اجتماعی، در فعالیت آماتورها خلاصه می‌شد. کالج‌های آمریکا در اختیار روحانیونی بود که فقط به محتوای آموزش سنتی مانند ریاضیات، لاتین و یونانی علاقه‌مند بودند. البته در ترم آخر دانشجویان شانس این را داشتند که فلسفه اخلاق یا فلسفه سیاست را نیز بگذرانند. در دهه 1850 چند مدرسه علمی نیز تاسیس شده بودند که رشته اقتصاد را به صورت محدود آموزش می‌دادند ولی حضور دانش‌آموختگان آنها تاثیر چندانی در جامعه آمریکا به همراه نداشت و نتیجه این دوگانگی، ایجاد دو دسته از تحصیل‌کرده‌های اقتصاد بود؛ فعالان اصلاح‌طلب اجتماعی و مدرسان فلسفه اخلاق مذهبی.

بعد از جنگ جهانی دوم و احساس نیاز برای تغییر و اصلاحات در سیستم دانشگاهی و همچنین نیاز به اقتصاددانان در بخش‌های خصوصی و دولتی، تعدادی از دانش‌آموختگان دانشگاه‌های آلمان نگاه محافظه‌کارانه دانشگاه‌های آمریکا را به چالش کشیدند. آنها همچنین نگاه متفاوتی به مقوله اقتصاد داشتند. در آلمان استادان اقتصاد فقط مدرس اقتصاد نبودند، آنها کارشناسان حرفه‌ای قابل احترام و پیشرو در اصلاحات اجتماعی بودند و تحصیل‌کردگان دانشگاه‌های آلمان سعی در ترویج همین دیدگاه در جامعه آمریکا داشتند. آنها به تدریج جایگاه خود را در جامعه علمی آمریکا تثبیت کردند، انجمن‌هایی شکل گرفت که یکی از آنها انجمن اقتصاد آمریکا بود. این انجمن در سال 1885 در شهر ساراگوتا اسپرینگ نیویورک با هدف «آموزش افکار عمومی در زمینه سوالات و ادبیات اقتصادی» تاسیس شد. انجمن اقتصاد آمریکا نتیجه تراوشات فکری ریچارد تئودور الی و دوستانش از دانشگاه جان هاپکینز بود که در نشست سالانه انجمن تاریخ آمریکا شرکت کرده بودند و از این فرصت استفاده کردند تا انجمنی نیز برای اقتصاد تاسیس کنند. ریچارد الی، اقتصاددان، نویسنده و رهبر جنبش مترقی آمریکایی بود که خواستار مداخله بیشتر دولت برای اصلاح بی‌عدالتی به‌ویژه در مورد شرایط کارخانه، آموزش اجباری، کار کودکان و اتحادیه‌های کارگری بود.

 در آن زمان اقتصاد به صورت یک رشته کامل دانشگاهی وجود نداشت، بلکه تحت عنوان «اقتصاد سیاسی» تدریس می‌شد که ترکیبی از قانون، فلسفه اخلاق، سیاست، تاریخ و مذهب بود و رگه‌هایی نیز از نگرش‌های اصلاح‌طلبانه در خود داشت. ولی همان زمان علاقه به افکار اقتصادی در حال شکل گرفتن بود و ریچارد الی و همکارانش به این نتیجه رسیده بودند که جای انجمنی با موضوع اقتصاد در مجامع علمی آمریکا خالی است. در ربع قرن اول فعالیت این انجمن، آنها با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند. از یک سو انجمن نیاز به ارائه تصویر درستی از هویت خود داشت و از سوی دیگر صورت‌حساب‌هایی بود که باید به گونه‌ای پرداخت می‌شدند. 30 سال گذشت تا انجمن اقتصاد آمریکا بتواند با جذب اعضا به ثبات مالی قابل قبولی برسد.

در همان ابتدای فعالیت انجمن، آنها به انتشار پژوهش‌های اقتصادی در ژورنالی به نام «انتشارات انجمن اقتصاد آمریکا» پرداختند. این ژورنال سال‌های 1886 تا 1908 تحت همین نام، بین سال‌های 1908 تا 1910 با عنوان «فصلنامه اقتصادی آمریکا» و بعد از سال 1911 تاکنون با نام (American Economic Review (AER و به صورت ماهنامه منتشر شده است. بعضی شماره‌های چند سال اول این ژورنال فقط حاوی یک مقاله بود، برای مثال ژورنال شماره 2 دوره 4 فقط حاوی یک مقاله از سیدنی وب به نام سوسیالیسم در انگلستان بود.

AER از ابتدای انتشارش در سال 1911 وارد میدان رقابت با ژورنال‌هایی مانند ژورنال «انجمن سلطنتی اقتصاد بریتانیا» و ژورنال «اقتصاد سیاسی» دانشگاه شیکاگو و «فصلنامه اقتصادی» دانشگاه هاروارد شد ولی خیلی زود توانست در میان این مجلات، اعتبار خوبی برای خود دست‌و‌پا کند.

این ژورنال از ابتدای انتشارش تلاش کرد طیف گسترده‌ای ازمخاطبان با انواع نگرش‌های اقتصادی را جذب کند از این‌رو مقالات بیش از اندازه فنی یا مقالاتی با محتوای ریاضی نمی‌توانستند راه خود را در این مجله پیدا کنند. بعضی ژورنال‌های آمریکایی در آن زمان دیدگاه‌هایی بر ضد مقالات فنی و ریاضی داشتند که همین امر موجب شد اقتصاددانان فنی علاقه‌مند به ریاضی به تاسیس انجمن «اقتصاد‌سنجی» و انتشار مقالات با محوریت ریاضیات و آمار در ژورنال آن انجمن روی بیاورند. البته به مرور زمان و با گسترش ابعاد فنی و ریاضی در مقوله اقتصاد، ژورنال AER نیز مقالاتی از این نوع را منتشر کرد ولی درمجموع مخاطب گسترده این مجله باعث شده است که ژورنال برای چاپ این‌گونه مقالات محتاطانه‌تر عمل کند.

شاخص h این ژورنال در سال 2020 معادل 297 (یعنی به 297 مقاله این ژورنال حداقل 297 بار استناد شده است) بود. ضریب تاثیر چهارساله آن نیز بر اساس داده‌های پایگاه اسکوپوس معادل 614 /8 و بر اساس داده‌های پایگاه Web of Science Group در سال 2021 معادل 17 /9 بوده است که پایگاه معتبر Citec نیز این ضریب تاثیر را تایید می‌کند. این ژورنال در پایگاه استنادی معتبر اسکوپوس در بین 661 ژورنال اقتصادی رتبه 11 و در پایگاه رتبه‌بندی سایمگو (SJR) در جایگاه چهارم در میان 677 ژورنال اقتصادی دنیا قرار دارد که در دسته Q1 (بهترین ژورنال از نظر تعداد استنادها، ضریب تاثیر و پرستیژ) نیز قرار گرفته است. همچنین بر اساس پایگاه اطلاعات کتاب‌شناختی ideas که تحت پوشش سایت Repec) Research Papers in Economics) فعالیت می‌کند، ژورنال AER در رتبه‌بندی کلی این پایگاه، جایگاه دوم را در میان ژورنال‌های اقتصادی را در اختیار دارد. در سایت Resurchify که پایگاهی برای ارزیابی علمی و رتبه‌بندی مجلات عملی دنیاست، این ژورنال در میان تمامی ژورنال‌های علمی (اعم از اقتصادی و غیر‌اقتصادی) رتبه 23 را دارد.

در حال حاضر سردبیر این ژورنال خانم استر دوفلو از دانشگاه ام‌آی‌تی است. خانم استر دوفلو اقتصاددان فرانسوی-آمریکایی است که در حوزه فقر‌زدایی و توسعه اقتصادی بسیار شناخته‌شده است. او و دو تن از همکارانش برای دیدگاه تجربی‌شان نسبت به فقر‌زدایی جهانی برنده جایزه نوبل سال 2019 شدند. دوفلو و آبهیجیت بنرجی دو مقاله بسیار تاثیر‌گذار با عنوان‌های «علم اقتصاد فقر» و «علم اقتصاد خوب برای روزهای سخت» را در سال‌های 2011 و 2019 منتشر کردند. 

دوفلو یکی از هفت نویسنده با بیشترین تعداد استناد در رشته اقتصاد است. در میان اعضای هیات ویراستاری و کمک‌ویراستاران AER استادانی از دانشگاه‌های هاروارد، نورث‌وسترن، ییل، پرینستون، شیکاگو، پنسیلوانیا، یوسی‌ال‌ای، استنفورد و کلمبیا مشغول فعالیت هستند.

در سال 2016 این ژورنال با بحران بی‌سابقه‌ای برای چاپ یکی از مقالاتش روبه‌رو شد. پترا پرسون و مایا روسین اسلاتر، دو اقتصاددان جوان، مقاله‌ای را در مورد تاثیر استرس مادر در دوران بارداری بر روی سلامت ذهنی جنین در ژورنال AER به چاپ رساندند که انتقادهای بسیاری را به دنبال داشت. در این مقاله آنها ثابت می‌کنند که میزان بالای استرس در فقرا به ضایعات ذهنی و طبیعتاً تثبیت فقر در نسل‌های بعدی این خانواده‌ها منجر می‌شود. پس از چاپ این مقاله منتقدان اظهار داشتند که این مطالعه با وجود آنچه محققان آن ادعا می‌کنند، در نوع خود پیشرو نیست و دو تحقیق دیگر در سال‌های 1978 و 2011 انجام شده‌اند که همین فرضیه را تایید کرده‌اند. پرسون و روسین مدعی بودند که مقاله آنها به برآورد میزان رابطه سببی پرداخته است، نه فقط اثبات وجود ارتباط ولی متاسفانه آنها در مقاله خود به تحقیقات قبلی انجام‌شده نیز هیچ استنادی نکرده بودند و در دفاع از خود گفتند که نسبت به وجود چنین مقالاتی کاملاً بی‌اطلاع بودند. منتقدان نه‌تنها این دو محقق را محکوم به کپی‌برداری کردند، بلکه کمک‌ویراستار ژورنال به نام هیلاری هوینس، استاد دانشگاه برکلی، را که داوری این مقاله را بر عهده داشت و مشخص شد که در نگارش مقاله نیز به روسین کمک کرده است نیز به فساد محکوم کردند. طبق قوانین AER این‌گونه همکاری بین محققان و ویراستاران ژورنال به دلیل تضاد منافع ممنوع است. چاپ این مقاله در کنار انتقادهای محترمانه‌ای که از بعضی محققان و اقتصاددانان دریافت کرد به انتشار نامه اعتراضی از طرف تعداد زیادی اقتصاد‌دان ناشناس منجر شد که این دو محقق را متهم به کپی‌برداری و ژورنال AER را متهم به نقض قوانین تضاد منافع کردند. گفته می‌شود که این اقتصاددانان ناشناس از ترس اقدامات تلافی‌جویانه در آینده، نامه اعتراض‌آمیز خود را به نام مستعار نیکلاس برباکی امضا و منتشر کردند. پس از این جنجال، بسیاری از محققان و نویسندگان درستی داوری در انتشار مقالات در ژورنال‌های علمی را به طور کل زیر سوال بردند. آنها معتقد بودند که تعصب و خطاهای انسانی در این‌گونه مقالات می‌توانند توسعه علم را تحت‌تاثیر خود قرار دهند. به گفته جرج بورجاس از دانشگاه کندی هاروارد «سوگیری‌های شخصی، احساسات و عدم موافقت با روش‌های پژوهشی می‌توانند عوامل تعیین‌کننده‌ای در انتشار مقالات علمی در ژورنال‌هایی با داوری تخصصی باشند.» در نهایت نسخه اصلاح‌شده مقاله پرسون و راسین-سلاتر پس از اعمال تغییرات، پانویس‌های جدید و منابعی که در چاپ اول ذکر نشده بودند، در شماره 4 و 5 این ژورنال سری 108 اصلاح و مجدد منتشر شد.

یکی دیگر از مقاله‌های جنجالی این ژورنال هم مقاله‌ای بود از کارمن رینهارت و کن راگوف با عنوان «رشد در زمان بدهکاری» که در سال 2010 در این ژورنال به چاپ رسید. بر اساس این مقاله کشورهایی که بدهی آنها بیش از 90 درصد تولید ناخالص داخلی سالانه‌شان باشد، رشد کمتری نسبت به کشورهایی دارند که بدهی کمتری دارند. پس از انتشار این مقاله بسیاری از سیاستمداران، صاحب‌نظران و فعالان با استناد به این مقاله در دفاع از ریاضت اقتصادی در اقتصادهای بدهکار صحبت کردند. ولی یک دانشجوی دکترا توانست با مطالعه داده‌های پژوهش آنها به اشتباه انجام‌شده در محاسبات آماری این دو اقتصاددان دانشگاه هاروارد پی ببرد و به کمک دو استاد خود آن را در مقاله‌ای منتشر کند. اگرچه تحلیل‌های آماری جدید تفاوت چشمگیری را نسبت به مطالعه رینهارت و راگوف نشان نمی‌دهد ولی تاثیر بدهی 90‌درصدی تولید ناخالص داخلی به اندازه‌ای که در مقاله رینهارت و راگوف مطرح شده بود نیست و البته این فرضیه استثناهای زیادی هم می‌تواند داشته باشد. این دو اقتصاددان در یادداشتی از خطای پیش‌آمده ابراز تاسف کردند.

به مناسبت صدمین سالگرد انتشار AER در سال 2011، سردبیر این ژورنال از چند اقتصاددان سرشناس درخواست کرد تا 20 مقاله مهم و تاثیر گذار صد سال اول انتشار این ژورنال را معرفی کنند. آنها نه‌تنها با کمک تعداد استنادها، تعداد جست‌وجوها در سایت JSTOR و با توجه به این مساله که تعداد استناد به مقالات جدیدتر ممکن است کمتر از بقیه باشد یا مقالات قدیمی ممکن است به دست فراموشی سپرده شده باشند، فهرست نهایی تاثیر‌گذارترین مقالات صد سال اول این نشریه را منتشر کردند که البته بازهم، در فهرست نهایی تعداد مقالات قدیمی‌تر بسیار بیشتر از مقالات جدید است. علاوه بر این فهرست، سایت Repec نیز فهرستی از یک درصد از پراستنادترین مقالات تاریخ اقتصاد را مرتب به‌روز‌رسانی می‌کند که در اینجا چند مقاله مشترک نام برده‌شده در پایگاه Repec و در فهرست منتشر‌شده در صدمین سالگرد انتشار این انجمن را نام می‌بریم.

در میان نویسندگان این مقالات، چهره‌های سر‌شناسی دیده می‌شوند، مانند آنگس دیتون، برنده نوبل اقتصاد سال 2015 که مطالعات زیادی در حوزه مصرف، فقر و رفاه داشته است. جوزف استیگلیتز از حامیان مکتب کینزی نو و از منتقدان صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و برنده نوبل اقتصاد سال 2001. پول کروگمن، اقتصاددان شناخته‌شده آمریکایی و برنده نوبل اقتصاد سال 2008 و ارائه‌دهنده تئوری جدید تجارت و جغرافیایی جدید اقتصادی.

یکی دیگر از مقالات مهم و تاثیر‌گذار در این ژورنال، اولین مقاله چاپ‌شده در AER است که به دلیل اهمیت موضوع آن حتی در جوامع امروزی، به مناسبت صدمین سالگرد انتشار مجله، مجدد در شماره 1 سری 101 این ژورنال به چاپ رسید. «برخی مشکلات حل‌نشده آبیاری» مقاله‌ای بود از کاترین کومان، اولین زن استاد آمار و تنها زن موسس AER که در اولین شماره ژورنال در سال 1911 به چاپ رسید. نکته اصلی این مقاله این بود که حق آب و مناطق آبیاری اختصاصی که در غرب آمریکا و در اواخر نوزدهم و اوایل قرن بیستم به دلیل خشکسالی و برای تسهیل توزیع، بهره‌برداری و تجارت به وجود آمدند هزینه‌های امروزی مبادله در بازارهای آب را افزایش داده است. به گفته الینور اوستورم، برنده نوبل اقتصاد، درسی که از مقاله 100 سال پیش کاترین کومان می‌گیریم این است که تغییر ساختار رسمی مدیریت آبیاری نه‌تنها نمی‌تواند تضمینی برای انجام سرمایه‌گذاری در تسهیلات باشد، بلکه نمی‌تواند تضمینی هم برای درآمدزایی و زمین‌دار شدن کشاورزان ایجاد کند. برای حل مشکل باید اعتماد لازم ایجاد شده و دانش آن فراهم شود.

بر اساس گزارش سال 2020 سردبیر این ژورنال، از میان 1927 مقاله ارسالی برای چاپ در سال 2019 که نسبت به سال قبل 9 درصد افزایش داشت، فقط 134 مقاله تایید و به مرحله چاپ رسیدند. 

با چنین درصد پایین قبولی مقاله، چاپ یک مقاله در AER برای یک اقتصاددان جوان می‌تواند فرصتی گرانبها بابت تضمین آینده شغلی، کسب امتیاز، درآمد و پرستیژ باشد.