نبرد میلیاردرها برای متاورس
رقابتی در فراسوی واقعیت
همه چیز به مارک زاکربرگ بازمی‌گردد. بنیانگذار فیس‌بوک در ماه اکتبر اعلام کرد قصد دارد نام شرکت ما‌در شبکه رسانه اجتماعی را به سکوی متا تغییر دهد یا گامی به سوی خلق یک واقعیت دیجیتال جایگزین به نام متاورس بردارد. در آن زمان همه او را با بی‌رحمی مسخره کردند. از نظر برخی افراد او در حال ایجاد فضایی پر از دود بود تا توجهات را از یک افتضاح سیاسی دور کند. از نظر دیگران او آخرین نفر از میلیاردرهای میانسال عرصه فناوری بود که یک رویای بچگانه را دنبال می‌کند، درست همان‌گونه که جف بزوس از آمازون و ایلان ماسک از تسلا به دنبال موشک‌های فضاپیما رفتند. اما زمان‌بندی او بی‌نقص بود. از ماه اکتبر به بعد جست‌وجو برای کلمه متاورس در گوگل اوج گرفت. وال‌استریت از این شور و هیجان استقبال می‌کند. طبق گزارش کارگزاری برن استاین، این واژه در تماس‌های مشاوره درآمد در سه‌ماه سوم سال 449 بار ذکر شد در حالی که آمار آن در سه‌ماه دوم صد بار بود. همین گزارش می‌گوید که متاورس بازارهایی را که حداقل دو تریلیون دلار درآمد سالانه دارند دچار اخلال خواهد کرد. بانک جفریز می‌گوید بروز چنین پدیده‌ای به بیش از یک دهه زمان نیاز دارد اما این امکان بالقوه هست که تقریباً همه چیز در زندگی انسانی مختل شود.
دیگر غول‌های فناوری از قبیل مایکروسافت برنامه‌هایی برای حرکت به سمت متاورس دارند. اما احتمالاً بنگاه‌های بزرگی که هنوز تحت کنترل بنیانگذاران خود هستند شیفته‌ترین مشتاقان متاورس خواهند بود. آقای زاکربرگ با ارزش خالص 125 میلیارد دلار که تقریباً تمام اختیارات شرکتی به ارزش 908 میلیارد دلار را دردست دارد برجسته‌ترین چهره به‌شمار می‌رود. از میان دیگران می‌توان به هوانگ از شرکت نویدیا (Nuidia) سازنده پردازشگرهای گرافیکی با ارزش 722 میلیارد دلار و پونی ما از شرکت تن‌سنت چین با ارزش 550 میلیارد دلار اشاره کرد. سبد سرمایه‌گذاری این شرکت شامل 40 درصد سهام اپیک گیمز (Epic Games) مالک فورت نایت می‌شود که یکی از پرطرفدارترین بازی‌ها در جهان است. بنیانگذار اپیک، آقای تیم سویینی یکی دیگر از چهره‌های مهمی است که باید از او نام برد. او اخیراً در مصاحبه‌ای با بلومبرگ گفت که متاورس یک فرصت چند تریلیون‌دلاری است و شرکت‌هایی مانند اپیک باید برای جذب یک میلیارد کاربر تلاش کنند تا بتوانند استانداردهای آینده متاورس را تدوین کنند.
این فرآیند نبرد میلیاردرها همانند رقابت فضایی بزوس-ماسک را شکل می‌دهد. اما به جای علوم موشکی با هدست‌های تغییر واقعیت، بلاکچین، رمزارزها و دیگر جنبه‌های خیره‌کننده توان رایانش سروکار دارد.
دقیقاً معلوم نیست این پولدارها چه هدفی را در متاورس دنبال می‌کنند. آیا متاورس یک جهان آینده‌نگر و مصرف‌گرایانه شامل واقعیت مجازی، آواتارها، ویلاهای ساحل اقیانوس و دیگر زرق‌وبرق‌های آنلاین خواهد بود که در مقایسه جهان واقعی را مکانی کسل‌کننده می‌کند؟ یا نسخه‌ای غنی‌تر و عمیق‌تر از آن چیزی خواهد بود که امروز وجود دارد؟ روشی برای معاشرت، کار، خرید و بازی آنلاین در حالی که زندگی در جهان معمولی همچنان ادامه دارد؟ حتی نمی‌توان گفت که آیا کاربران آینده اینترنت تحت تاثیر رویاهای میلیاردرهای برجسته فناوری قرار می‌گیرند؟
نگاهی به بلندپروازی‌های متا، نویدیا، اپیک و تن‌سنت گوشه‌ای از دامنه این حوزه را نشان می‌دهد. هر کدام از این بنگاه‌ها عرضه خاص خود را دارند. امسال آقای زاکربرگ 10 میلیارد دلار را به توسعه هدست‌ها و عینک‌های واقعیت مجازی و افزوده اختصاص داد. او امیدوار است که این تجهیزات نقطه دسترسی به متاورس باشند، درست همان‌گونه که آیفون‌های اپل دسترسی به اینترنت موبایل را فراهم می‌کند. نویدیا بر چیزی متمرکز شده است که آن را جهان متعال (OmniVerse) می‌خواند. این فناوری مبتنی بر تراشه‌های نویدیا مهندسان، طراحان و دیگر مبتکران را به‌طور مجازی گرد هم می‌آورد تا در محیط‌های صنعتی به ساخت و تولید بپردازند. اپیک سال‌هاست که جهان‌های مجازی، از جمله فورت نایت، می‌سازد. شاید مهم‌ترین اپلیکیشن متاورس موتور غیرواقعی (Unreal Engine) باشد. این سکو به خود و دیگر سازندگان امکان می‌دهد تا تجربه‌های سه‌بعدی شبیه به زندگی واقعی از قبیل بازی‌ها، فیلم‌ها، مدل‌های معماری و دیگر طرح‌های صنعتی بسازند. تن‌سنت بازار چین را در اختیار دارد. آقای ما با ملاحظه فناوری‌ستیزی در حزب کمونیست عاقلانه و با احتیاط پیش خواهد رفت اما اپلیکیشن پرطرفدار وی‌چت و وی‌چت پی (WeChatPay) نسخه‌ای دوبعدی از آن چیزی هستند که در متاورس به صورت سه‌بعدی درمی‌آیند. در ورای این جاه‌طلبی آینده‌نگرانه چند تجربه مشترک قرار دارد. اول آنکه اینترنت موبایلی به پایان عصر خویش نزدیک می‌شود. در آمریکا و اروپا سیاستمداران قوانین سخت‌گیرانه‌تری علیه انحصارها و سوءاستفاده از حریم خصوصی به ویژه در برابر فیس‌بوک و گوگل وضع می‌کنند. صنعت فناوری در چین هدف یورش و حمله دولت قرار گرفته است. برخی از کارآفرینان نسل اول حوزه فناوری در آمریکا و چین دیگر حرفی برای گفتن ندارند و باید از این حوزه خارج شوند. کسانی که باقی می‌مانند باید داستان جدیدی ارائه دهند.
تحریم مشترک دیگر آن است که آنها در جهان‌های محدود فعالیت دارند. شرکت اپل موی دماغ آقایان زاکربرگ و سویینی است. این تولیدکننده آیفون از تنظیمات حریم خصوصی در سیستم‌عامل IOS خود برای کنترل میزان فروش آگهی‌های دیجیتال توسط فیس‌بوک استفاده می‌کند. اپیک بر سر کارمزدهایی که اپ‌استور از سازندگان بازی‌ها می‌گیرد دعوایی حقوقی را علیه اپل به راه انداخته که تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. به همین دلیل هر دو نفر هم‌قسم شده‌اند تا ویژگی همکاری درونی (حذف سیستم‌های بسته) و استانداردهای مشترک را تقویت کنند. آنها نیز می‌خواهند معماران سیستم‌های عامل آینده باشند.
اما آنها نمی‌توانند متاورس را در انحصار خود بگیرند. اپل که در ظاهر آرام به نظر می‌رسد بدون تردید خود را برای حمله آماده می‌کند. بنگاه‌های مخابراتی که سرمایه‌گذاری سنگینی در طیف فوق‌سرعتی و بدون تاخیر 5G انجام داده‌اند سهم کوچکی از آن می‌خواهند. سکوهای دارای رشد سریع از قبیل روبلاکس (Roblox) به سرعت قلب جوانان را تسخیر می‌کنند. این سکو با استفاده از الگوی «بازی خودت را بساز» هر ماه 200 میلیون کاربر را جذب می‌کند. مخالفانی هم دیده می‌شوند که به ویژه می‌توان به طرفداران فناوری‌های توزیع‌شده که با عنوان Web3 شناخته می‌شوند اشاره کرد. به استدلال آنها بلاکچین‌ها و رمزارزها پدیده بزرگ آینده خواهند بود هر چند آن‌گونه که بن تامسون، متخصص فناوری، می‌گوید این دو پدیده در متاورس کاربردی بیشتر از جهان واقعی پیدا خواهند کرد.
پرتاب موشک به ماه
تلاش‌های زیادی باید صورت گیرد. همان‌طور که آقای تامسون می‌گوید «ایلان ماسک قصد دارد به ماه برود. مارک زاکربرگ قصد دارد ماه‌های کاملاً جدیدی در فضای دیجیتال خلق کند». اما متاورس درست همانند فضا عرصه رقابت خواهد بود. آقایان زاکربرگ، هوانگ، سویینی، ما و دیگران وعده آینده‌ای بازتر، عمیق‌تر و مشارکت‌پذیرتر در اینترنت را می‌دهند که بسیار بهتر از آن چیزی است که در موبایل‌های امروزه دیده می‌شود. اما هر کدام از آنها می‌خواهند که زودتر از دیگران به آن برسند تا بتوانند قواعد را به نفع خود تنظیم کنند.
