سراشیبی تند «لیر»
رکورد بی‌سابقه انتشار گازهای گلخانه‌ای
سازمان جهانی هواشناسی ملل متحد هشدار داد سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای در جو زمین در سال ۲۰۲۰، به‌رغم قرنطینه‌های مرتبط با همه‌گیری کرونا به رکورد بی‌سابقه‌ای رسیده است. به گزارش ایرنا به نقل از گاردین، غلظت دی‌اکسید کربن مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای در حال حاضر ۵۰ درصد بیش از سطح انقلاب صنعتی است که باعث سوختن گسترده سوخت‌های فسیلی شد. میزان انتشار متان نیز از سال ۱۷۵۰، بیش از دو برابر افزایش یافته است. سازمان جهانی هواشناسی در گزارشی اعلام کرد همه گازهای گلخانه‌ای اصلی در سال ۲۰۲۰ سریع‌تر از متوسط دهه قبل انتشار یافت و این رویه در سال ۲۰۲۱ ادامه یافته است. به گفته پتری تالاس رئیس سازمان جهانی هواشناسی، داده‌های موجود نشان می‌دهد بحران آب‌و‌هوایی رو به وخامت گذاشته و حاوی پیامی قوی برای کشورهای شرکت‌کننده در بیست‌و‌ششمین اجلاس آب‌و‌هوایی سازمان ملل در گلاسکو است. مذاکره‌کنندگان در این اجلاس باید اقدامی در جهت زنده نگه داشتن هدف پایان دادن به انتشار گازهای گلخانه‌ای اصلی تا سال ۲۰۵۰ و جلوگیری از وخامت اثرات اقلیمی انجام دهند. تنها توقف انتشار این گازها، میزان انتشار آن را تثبیت و افزایش دما را که باعث آسیب فزاینده ناشی از موج گرما، سیل و خشکسالی می‌شود، متوقف می‌کند. تالاس گفت: افزایش سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای اصلی، تبعاتی منفی بر زندگی روزانه و سلامت ما و همچنین برای آینده فرزندان و نوه‌های ما دارد. سوزاندن زغال سنگ، نفت و گاز، بزرگ‌ترین منبع دی‌اکسید کربن است که عامل ۶۶ درصد از گرمایش جهانی است. انتشار دی‌اکسید کربن در سال ۲۰۲۰ به واسطه محدودیت‌های کرونایی به میزان تقریباً پنج درصد در مقایسه با سال ۲۰۱۹ کاهش یافت. اما همچنان میلیاردها تن دی‌اکسید کربن به جو زمین وارد می‌شود و این بدان معناست که قرنطینه کرونایی براساس اعلام سازمان جهانی هواشناسی، تاثیر قابل تشخیصی در سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای اصلی و میزان رشدشان نداشته است. حدود نیمی از دی‌اکسید کربن ناشی از فعالیت‌های انسانی در جو باقی می‌ماند و نیم دیگر توسط اقیانوس‌ها، درختان و گیاهان در خشکی جذب می‌شود. براساس این گزارش، گاز متان ۱۶ درصد گرمایش جهانی را تشکیل می‌دهد و اکثریت انتشار آن ناشی از فعالیت‌های انسانی است. در آستانه اجلاس آب‌و‌هوایی سازمان ملل، آمریکا و اتحادیه اروپا وعده داده‌اند انتشار متان را تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۳۰ درصد کاهش دهند. اکسید نیتروژن، دیگر گاز گلخانه‌ای مهم است که مسوول هفت درصد از گرمایش جهانی است. این انتشارات عمدتاً ناشی از استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی در کشاورزی و کودهای گاوی است. اجلاس آب‌و‌هوایی سازمان ملل که هفته آینده ۳۱ اکتبر (۹ آبان) در گلاسکو انگلیس برگزار خواهد شد، چشم‌انداز خوشایندی پیش‌رو ندارد. تنها ۱۱ کشور از گروه ۲۰، ظرف ۱۰ روز مهلت مقرر، برنامه‌هایی برای کاهش کربن به کنوانسیون سازمان ملل برای تغییرات آب‌و‌هوا (COP 26) ارائه داده‌اند.
سقوط ۳۰درصدی اقتصاد افغانستان
صندوق بین‌المللی پول در گزارش جدید خود با اشاره به قطع کمک‌های این سازمان به افغانستان از کاهش 30درصدی اقتصاد این کشور خبر داده است. به گزارش فارس، صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که اقتصاد افغانستان در سال جاری ۳۰ درصد کاهش می‌یابد. صندوق بین‌المللی پول همچنین افزود که بحران اقتصادی به افزایش مهاجرت در افغانستان منجر می‌شود و کشورهای همسایه، ترکیه و اروپا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بر اساس این گزارش، تعلیق کمک‌های مالی بین‌المللی به افغانستان و مسدود شدن میلیاردها دلار دارایی‌های خارجی افغانستان به بحران اقتصادی منجر شده است. صندوق بین‌المللی پول از سوی دیگر اعلام کرد که شدت خشکسالی، همه‌گیری کرونا و عوامل دیگر به وخامت اوضاع اقتصادی در افغانستان کمک کرده است. در این گزارش آمده است که آشفتگی در افغانستان به افزایش تعداد پناهجویان افغان کمک کرده و پیامدهای اقتصادی و امنیتی قابل توجهی برای منطقه خواهد داشت. صندوق بین‌المللی پول (IMF) از سقوط اقتصاد افغانستان در حالی که ایالات متحده میلیاردها دلار دارایی افغانستان در بانک‌های این کشور را مسدود می‌کند، گزارش داده است. این صندوق همچنین ۳۷۰ میلیون دلار کمک به افغانستان را قطع کرد. علاوه بر این، بانک جهانی فعالیت‌های خود را در افغانستان به حالت تعلیق درآورد و تامین مالی تمام پروژه‌ها را متوقف کرده است.
سقوط بی‌سابقه «لیر» ترکیه
کاهش بی‌سابقه ارزش «لیر» ترکیه در مقابل سایر ارزهای خارجی، این کشور را در آستانه قرار گرفتن در یک بحران خودساخته اقتصادی قرار داده است. روند سقوط ارزش پول ملی ترکیه در هفته‌های اخیر پس از تغییر دو معاون بانک مرکزی این کشور آغاز شد. گرچه تنها مساله یاد‌شده را نمی‌توان دلیلی بر آغاز سقوط ارزش لیر خواند، ولی مداخله سیاستمداران ترکیه در بانک مرکزی این کشور مساله‌ای است که در سال‌های اخیر مسبوق به سابقه است. برکناری روسای سابق بانک مرکزی از سوی رئیس‌جمهوری در سال‌ها و ماه‌های اخیر از دید ناظران هم دلیلی بر مداخلات سیاسیون در بازارهای مختلف پولی و مالی این کشور است و هم به عنوان یکی از دلایل کاهش ارزش لیر محسوب شده است. به‌رغم تغییرات ساختاری بسیار عمیق در ساختارهای اقتصادی ترکیه در طول دهه‌های اخیر اقتصاد این کشور همچنان از مسائل ساختاری گسترده‌ای همانند نبود سرمایه‌گذاری منطبق با جمعیت این کشور، عدم کنترل نرخ تورم در سال‌های اخیر و موارد مشابه رنج می‌برد. از سوی دیگر در پی مناقشه‌های سیاسی در ترکیه و کودتای نافرجام منتسب به گروه «فتح‌الله گولن» (فتو) در ترکیه، این کشور تا نزدیک به دو سال تحت اداره با تدابیر فوق‌العاده بود که دست دولت را برای مداخله در امور اقتصادی باز می‌گذاشت و با پایان حالت فوق‌العاده، بازارهای مالی و ارز ترکیه به‌طور خودجوش و منطبق با معیارها و اصول بازار آزاد اقدام به تنظیم خود کردند و مساله یاد‌شده یکی از مسائل مهم در افزایش نرخ ارز در طول سال‌های اخیر در این کشور است، زیرا در دوران تدابیر فوق‌العاده با مداخلات سیاسیون نرخ اسعار در ترکیه تا حد زیادی از سوی دولت تحت کنترل قرار داشت. در هفته‌های اخیر ترکیه با کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا در زمینه آزادی «عثمان کاوالا» که دولت آنکارا وی را متهم به حمایت مالی از گروه «فتو» می‌کند، اختلاف پیدا کرده و «رجب طیب اردوغان» در روزهای گذشته از وزارت خارجه این کشور خواست که سفیران 10 کشور غربی به عنوان عنصر نامطلوب اعلام شوند. مساله یاد‌شده نیز یکی از دلایلی است که در کاهش ارزش لیر در مقابل دلار موثر بود. مساله دیگر در این زمینه مداخله مجدد سیاسیون در بانک مرکزی و کاهش نرخ بهره‌ها بود. به گفته کارشناسان اقتصادی با مداخلات سیاسیون، بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را دو درصد کاهش داد و متعاقب آن کاهش ارزش لیر ترک آغاز شد. به موازات مسائل یاد‌شده، گروه ویژه اقدام مالی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه «FATF» در نشست اخیر خود که در تاریخ 21-19 اکتبر در پاریس برگزار شد، ترکیه را به «عدم کفایت در جلوگیری از پولشویی و تامین مالی تروریسم» متهم کرد و در «لیست خاکستری» قرار داد. در این جلسه در واقع ترکیه نه به دلیل عدم کفایت در جلوگیری از پولشویی و تامین مالی تروریسم، بلکه به دلیل کنترل شدید ترافیک پولی گروه‌های تروریستی «پ‌ک‌ک» (حزب کارگران کردستان ترکیه) و فتح‌الله گولن و انسداد مسیر نهادهای مدنی وابسته به آنها، متهم شد.
چین در سودای افغانستانِ طالبان
مقامات طالبان و چین در دوحه دیدار و درباره مسائل سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی مذاکره کردند که ماحصل آن توافق برای تشکیل سه کمیته بود. به گزارش ایسنا، به نقل از خبرگزاری افه (EFE)، بلال کریمی، سخنگوی طالبان گفت: این مذاکرات پیرامون مسائل سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و دیگر مسائل مهم برگزار شد. ما درباره مسائل مهم دیگری چون تقویت روابط دوجانبه و کمک‌های بشردوستانه نیز تبادل نظر کردیم. این نشست میان هیات چینی به رهبری وانگ یی، وزیر امور خارجه چین و هیات طالبان به رهبری امیر‌خان متقی، وزیر امور خارجه افغانستان به دنبال نشست میان وانگ یی و ملا برادر، معاون نخست‌وزیر افغانستان در دوحه برگزار شد. طالبان در بیانیه‌ای گفت: وانگ یی حمایت خود را از دولت طالبان ابراز کرد و به دستاوردهای طالبان از نظر حکمرانی مناسب و تامین امنیت از ۱۵ آگوست که زمام امور کشور را در دست گرفته، اذعان داشت. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در پیامی ویدئویی گفت: در تازه‌ترین دور از مذاکرات، هیات‌های چین و طالبان تصمیم گرفتند سه کمیته تشکیل دهند. وی افزود: نخستین کمیته مسائل سیاسی و تلاش‌های دیپلماتیک را پیگیری خواهد کرد. کمیته دوم برای پیگیری و تلاش درخصوص همکاری‌ها و هماهنگی‌های دوجانبه تشکیل خواهد شد. ذبیح‌الله مجاهد تاکید کرد: کمیته سوم مخصوص پیگیری مسائل اقتصادی، اجرای پروژه‌های چین در افغانستان و همکاری چین با افغانستان در رابطه با بخش معدن خواهد بود. کمپانی‌های چینی طی دو دهه گذشته قراردادهایی را برای چندین پروژه اقتصادی و زیربنایی در افغانستان امضا کرده‌اند که شامل پروژه معدن مس عینک در سال ۲۰۰۷ میلادی، ساخت یک خط راه‌آهن و چندین پروژه نفتی است. با این حال، تقریباً همه این پروژه‌ها ناقص هستند و به خاطر بی‌ثباتی و ناآرامی و عدم همکاری میان دو طرف متوقف شده یا در وضعیت بلاتکلیفی قرار دارند. در همین حال، چین از یک کمک بشردوستانه به ارزش پنج میلیون دلار به افغانستان خبر داد. ذبیح‌الله مجاهد گفت: روابط میان این دو کشور در آینده بیش از پیش توسعه خواهد یافت.
هشدار پنتاگون در مورد داعش خراسان
یک مقام وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا هشدار داده که داعش ظرف شش ماه آینده امکان حمله از افغانستان به این کشور را خواهد داشت. او تاکید کرده که القاعده نیز با توجه به روابطش با طالبان مشکل پیچیده‌ای را ایجاد کرده است. به گزارش دویچه وله، یک مقام ارشد پنتاگون به کانگرس گفته است که سازمان‌های استخباراتی این کشور ارزیابی کرده‌اند که داعش در افغانستان ظرف شش ماه آینده قادر به حمله به ایالات متحده آمریکا خواهد بود و قصد دارد این کار را انجام دهد. این اظهارات کالین کال، معاون وزیر دفاع در امور سیاسی، نشان می‌دهد که افغانستان همچنان می‌تواند حتی پس از پایان جنگ دو‌دهه‌ای، نگرانی‌های جدی امنیتی را برای ایالات متحده ایجاد کند. کال بیان کرد: «ارزیابی ما این است که طالبان و داعش خراسان دشمنان خونی هستند. بنابراین طالبان انگیزه بالایی دارند که به دنبال داعش خراسان باشند. فکر می‌کنم توانایی آنها برای انجام این کار هنوز باید مشخص شود.» او تخمین می‌زند که داعش «کادری متشکل از چند هزار» جنگجو دارد. امیر خان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان، گفته است که تهدید شبه‌نظامیان «دولت اسلامی» یا داعش بررسی خواهد شد. او همچنین گفت که افغانستان به پایگاهی برای حملات به کشورهای دیگر تبدیل نخواهد شد. کال تاکید کرده که القاعده در افغانستان با توجه به روابطش با طالبان، مشکل پیچیده‌تری را ایجاد کرده است. این روابط باعث مداخله نظامی ایالات متحده در افغانستان در سال ۲۰۰۱ پس از حملات القاعده در ۱۱ سپتامبر به نیویورک و واشنگتن شد. کال هشدار داده که ممکن است «یک یا دو سال» طول بکشد تا القاعده توانایی انجام حملات در خارج از افغانستان علیه ایالات متحده را احیا کند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، گفته است که ایالات متحده با جمع‌آوری اطلاعات در مورد تهدیدات گروه‌هایی مانند القاعده و دولت اسلامی، در برابر تهدیدات ناشی از افغانستان مراقب خواهد بود. معاون وزیر دفاع آمریکا خاطر نشان کرده است که هدف مختل ساختن این گروه‌هاست تا داعش و القاعده قادر به حمله به ایالات متحده نباشند. وی گفت: «ما باید هوشیار باشیم تا این امر را مختل کنیم.»
♦♦♦
ایلنا: در حالی که «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه خواهان حمله نظامی به شهر تل رفعت در شمال سوریه شده است پارلمان ترکیه حضور پایگاه‌های نظامی این کشور در سوریه و عراق را برای دو سال دیگر تمدید کرد.
میزان: ارتش سودان، در یک کودتای نظامی، چند مقام غیرنظامی از جمله وزرای صنعت، اطلاعات، مشاور رسانه‌ای نخست‌وزیر، فرماندار «خارطوم»، پایتخت سودان و یکی از اعضای شورای حاکمیت این کشور را دستگیر و «عبدالله حمدوک»، نخست‌وزیر سودان، به نوعی وی را بازداشت کرد.
ایرنا: نخست‌وزیر پاکستان در حاشیه کنفرانس بین‌المللی زیست‌محیطی در عربستان با نماینده ویژه دولت آمریکا در امور تغییرات آب‌و‌هوایی دیدار کرد و ضمن تبادل نظر پیرامون چالش‌های اقلیم تحولات منطقه‌ای، خواستار آزادسازی دارایی‌های افغانستان شد.
ایلنا: نیروهای دریایی آمریکا و بحرین، برای نخستین بار رزمایشی مشترک با استفاده از سامانه‌های هدایت‌شونده بدون سرنشین (شامل شناورهای بدون سرنشین و سامانه‌های پهپاد دریایی) در خلیج‌فارس برگزار کردند.
فارس: «آلکسی آرستوویچ» مشاور رئیس‌جمهور اوکراین هشدار داد که اوکراین به زودی به قابلیت حمله موشکی به پایتخت روسیه دست خواهد یافت و گفت: موشک‌های تاکتیکی-عملیاتی ما قادر خواهند بود به مسکو برسند.
ایرنا: «آناتولی آنتونف» سفیر روسیه در واشنگتن خواستار عقد موافقت‌نامه با آمریکا در عرصه ثبات راهبردی در راستای کنترل موشکی و تسلیحات هسته‌ای شد.
مهر: در حالی که از زمان استقلال ارمنستان تاکنون و در غیاب هرگونه روابط دیپلماتیک، هیچ مقام ارمنستانی از عربستان سعودی دیدار به عمل نیاورده، «آرمن سرکیسیان» رئیس‌جمهور ارمنستان در اقدامی غیرمنتظره به عربستان سعودی سفر کرد.
ایلنا: نتایج تحقیقات موسسه «گالوپ» نشان می‌دهد که محبوبیت رئیس‌جمهوری آمریکا طی ۹ ماه اول در مقام ریاست‌جمهوری از ۵۶ درصد به 7 /44 درصد رسیده که کاهش شدیدتری نسبت به سایر رهبران آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم داشته است.
فارس: «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه با انتقاد از اظهارات وزیر دفاع آلمان مبنی بر لزوم مهار مسکو و احتمال استفاده از سلاح اتمی علیه این کشور، گفت: گویا کابینه جدید برلین نه جنگ جهانی دوم را می‌شناسد و نه می‌داند سلاح اتمی چیست.
ایسنا: «آنگ سان سوچی» رهبر برکنارشده میانمار در نخستین شهادتش در دادگاه از زمان کودتای فوریه سال جاری میلادی که به یک دهه اصلاحات دموکراتیک در این کشور پایان داد، اتهام دولت نظامی میانمار دال بر تحریک به ناآرامی‌های مدنی را رد کرد.
♦♦♦
«میرضیایف»، پیروز انتخابات ازبکستان
اعتماد نوشت: شوکت میرضیایف با کسب بیش از ۸۰ درصد آرا بار دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری ازبکستان پیروز شد. انتخاباتی که میرضیایف، رئیس‌جمهوری فعلی در آن رقیب واقعی‌ای پیش‌رو نمی‌دید و احتمال می‌رفت که او برای دومین‌بار برنده انتخابات شود. این پیروزی دوباره در انتخابات، به شوکت میرضیایف این امکان را می‌دهد تا در عین حفظ یک سیستم سیاسی بسیار متمرکز، فعالیت‌های پیشین موفقیت‌آمیز خود را تحکیم کند، فعالیت‌هایی که به احتمال زیاد، به افزایش روابط ازبکستان برای تجارت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی منجر می‌شود، روابط ازبکستان با روسیه و غرب را بازسازی کرده و همچنین افسار سیستم‌های قدرتمند امنیتی را به دست گرفته و تعداد ی از زندانیان سیاسی را آزاد کرده است.
اولین سفر فرمانده نیروی هوایی امارات به اسرائیل
شرق نوشت: رابطه اسرائیل و امارات متحده عربی روزبه‌روز در حال گرم‌تر شدن است. سرلشکر ناصر محمد العلوی، فرمانده نیروی هوایی امارات، برای اولین بار در سفری علنی از اسرائیل بازدید کرد. او میهمان آمیکام نورکین، فرمانده نیروی هوایی اسرائیل است. دو فرمانده نیروی هوایی در مورد چگونگی همکاری و تقویت نیروهای یکدیگر گفت‌وگو کردند. نورکین خطاب به همتای اماراتی‌اش گفت: «من از شما فرمانده نیروی هوایی امارات برای آمادگی‌تان برای آمدن به اسرائیل تشکر می‌کنم. این روزی تاریخی و مهم در همکاری بین نیروهای هوایی است.» همچنین اسرائیل و امارات قرار است توافقی در زمینه همکاری فضایی امضا کنند.
پایان بحران در روابط ترکیه با غرب
ایران نوشت: سفارتخانه‌های 10 کشور غربی که ترکیه قصد اخراج سفرایشان را داشت، در پیام‌هایی که رسانه‌های ترکیه‌ای از آنها به عنوان عقب‌نشینی این سفارتخانه‌ها یاد کردند، تعهد خود را به عدم مداخله در امور داخلی ترکیه اعلام کردند. این پیام‌ها حاوی توضیحاتی بوده که مورد استقبال رجب طیب اردوغان قرار گرفته است. رجب طیب اردوغان انتشار پیام‌های تازه از سوی سفارتخانه‌های غربی را نوعی «عقب‌نشینی» می‌داند. این بیانیه‌ها تقریباً همزمان با ورود اردوغان به نشست کابینه که به بحث درباره اخراج ۱۰ سفیر غربی اختصاص داشت، در شبکه اجتماعی توئیتر منتشر شد. اردوغان در واکنش به این پیام‌ها گفته است: «کسانی که مهربانی ترکیه را ضعف قلمداد می‌کنند، تا زمانی که به اشتباهشان اعتراف نکنند، پاسخ شایسته را دریافت خواهند کرد.»
بشار اسد؛ بر سر دوراهی مقاومت
همشهری نوشت: کشورهای عربی نظیر امارات و اردن در جریان مذاکره با دمشق، شرطی را به‌منظور تقویت روابط اقتصادی و لغو تحریم‌های سزار مطرح کرده‌اند. این شرط به روایت شبکه العربیه عبارت است از کاهش نفوذ ایران در دمشق و خروج نیروهای مقاومت از نزدیکی مرز فلسطین اشغالی در جنوب سوریه. پیش از این دیوید شنکر، دیپلمات ارشد آمریکا و فرستاده سابق رئیس‌جمهور این کشور در پرونده لبنان نیز گفته بود: مصری‌ها معتقدند از طریق بازگرداندن سوریه به آغوش جهان عرب، می‌توان نفوذ ایران در این کشور را کاهش داد. بر اساس این ادعا، کشورهای عربی در مذاکرات خود با دمشق اعلام کرده‌اند بدون جلب رضایت آمریکا و اسرائیل از طریق کاهش نفوذ ایران، قادر به لغو فشارهای تحریمی علیه سوریه نیستند.