انعطاف‌پذیری محیط کار

یک سال از زمانی‌که بسیاری از اقتصادهای پیشرفته قرنطینه را به اجرا گذاشتند و کارکنان اداری کار از منزل را آغاز کردند، می‌گذرد. این رویداد فراگیر هزاران پیش‌بینی در مورد آینده را به همراه آورد. پیش‌بینی‌کنندگان همه چیز از انقلاب در زندگی کاری تا بازگشت نهایی به زندگی عادی را مطرح کردند. برخی از این پیش‌بینی‌ها از قبل آزموده شده‌اند. بحران کرونا برخی رویه‌های موجود از قبیل حرکت از پول نقد به سمت پرداخت‌های دیجیتال را سرعت داد. آنگونه که خیلی‌ها پیش‌بینی می‌کردند پیک موتوری حداقل تا زمان پیدایش اتومبیل‌های خودران منبع بزرگ اشتغال خواهد بود. مغازه‌های فیزیکی جذابیت کمتری خواهند داشت. اما با وجود بحث‌های فراوان پیرامون دورکاری، بسیاری بخش‌ها از ساخت‌وساز و تولید تا خدمات اضطراری کارکنان خود را در یک محیط گرد هم می‌آورند.

بحث درباره محیط کار بیشترین فضای مجادلات و گفت‌وگوها را در سال گذشته به خود اختصاص داد. اما حداقل یک پیش‌بینی بیش از دیگران قوام گرفت. یک نظام ترکیبی که در آن کارکنان بخشی از هفته را در اداره می‌گذرانند. جولیا هابزبام در گزارش جدیدش برای اندیشکده بریتانیایی دموس (Demos) از اداره لامکان (Nowhere office) مجازی و فیزیکی صحبت می‌کند. کارکنان بین منزل، کافی‌شاپ و یک فضای کار جمعی جابه‌جا می‌شوند. این رویکرد هم انزوای اجتماعی را کاهش می‌دهد و هم بار رفت‌وآمدهای روزانه را از دوش کارکنان برمی‌دارد. گزارش اخیر موسسه مشاورتی مک‌کینزی برآورد می‌کند که 20 تا 25 درصد کارکنان جهان ثروتمند می‌توانند سه تا پنج روز هفته را از منزل کار کنند. این بدان معناست که در مقایسه با دوران قبل از همه‌گیری، چهار برابر کارمندان بیشتری می‌توانند دورکاری کنند.

درست همان‌گونه که فناوری در قرن 19 کارگران را به کارخانه‌ها کشانید، در قرن 21 فناوری کارکنان را از ادارات خارج می‌سازد. دیگر نیازی نیست که برگه‌های کاغذ در زیر چشم یک ناظر بین میزها جابه‌جا شوند. علاوه بر این، همه‌گیری به کارفرمایان ثابت کرد که کار از منزل می‌تواند کارآمد و دارای بهره‌وری باشد. کارکنان نیز از آن استقبال می‌کنند.

نظرسنجی شرکت نرم‌افزاری مایکروسافت از کارمندان بنگاه‌های مختلف نشان داد 73 درصد آنها از انعطاف‌پذیری ناشی از دورکاری استقبال می‌کنند. این تحول می‌تواند خود را دائمی سازد. وقتی کارکنان کمتر به محل کار بیایند بنگاه‌ها می‌توانند با اجرای میز داغ (اختصاص یک میز به چند نفر در زمان‌های متفاوت) بهترین بهره‌برداری را از فضای اداری به عمل آورند. گزارش مک‌کینزی پیشنهاد می‌دهد که کارفرمایان فضای اداری را تا 30 درصد کوچک‌تر سازند. برخی کارفرمایان از این فرصت برای کاهش اثر کربنی خود استقاده می‌کنند. اما طرح میز داغ دامنه دوستی‌های محیط کاری را نیز محدود می‌سازد. در این صورت، کارمندان انگیزه کمتری برای حضور پنج روز هفته در اداره پیدا می‌کنند و این امر نیاز کمتر به فضای اداری را به همراه دارد. این چرخه ادامه می‌یابد.

دوری از اداره معایبی دارد. این امر به اضطراب و انزوا می‌انجامد. بنگاه پژوهشی گارتنر (Gartner) متوجه شد که 29 درصد کارمندان به خاطر همه‌گیری دچار افسردگی شده‌اند. همچنین، حفظ روحیه همکاری بین کارمندان در درازمدت دشوارتر می‌شود. شاید تک‌تک موسیقی‌دانان بتوانند آلات خود را به زیبایی بنوازند اما بدون هماهنگی ارکستری در کار نخواهد بود.

هرچه این جدایی بیشتر به طول انجامد احتمال کاهش هماهنگی و همکاری بین کارمندان بالاتر می‌رود. فقدان روحیه تیمی تعهد کارکنان به کارفرما را تضعیف می‌کند. نظرسنجی مایکروسافت نشان داد که 41 درصد از کارمندان قصد دارند در 12 ماه آینده کار خود را ترک کنند.

اگر مدل ترکیبی پابرجا بماند بدان دلیل است که رویه‌های موجود را تقویت می‌کند. اول، بسیاری از کارمندان قبل از کووید 19 نیز در منزل کار می‌کردند. آنها به ای‌میل‌ها و تماس‌های تلفنی در شب‌ها و تعطیلات آخر هفته پاسخ می‌دادند. قرنطینه باعث شد مرز بین کار و تفریح مخدوش شود. مطالعه انجمن سلطنتی بهداشت عمومی بیان می‌کند 56 درصد از کارکنان گفتند به سختی می‌توانند هنگام دورکاری کار یا تفریح را رها کنند و به دیگری بپردازند. طبق مطالعه‌ای دیگر، 30 درصد از کارمندان بریتانیایی اعتقاد دارند که ساعات کاری آنها بیشتر شده است.

مدل ترکیبی یک روند دیگر را تسریع کرده است: شکاف بین کارکنان یقه‌سفید (بخش اداری) که انعطاف‌پذیری کاری را تعریف و اجرا می‌کنند و کارکنان بخش خدمات که این انعطاف‌پذیری بر آنان تحمیل می‌شود. آن‌گونه که خانم هابزبام می‌گوید، تمایل افراد در نقش کارکنانی که ساعات کاری خود را تحت کنترل دارند، با تمایل آنها در نقش مصرف‌کنندگانی که می‌خواهند همیشه و همه‌جا به کالاها و خدمات دسترسی داشته باشند، در تناقض است. به هرحال برخی مجبورند در ساعات غیرمتعارف کار کنند.

این وضعیت یک پیش‌بینی دیگر را قوت می‌بخشد. همه‌گیری دیدگاه کار یکنواخت از ساعت 9 تا 5 از دوشنبه تا جمعه را برهم می‌زند. خود را آماده سازید که وقتی با افراد ملاقات می‌کنید به جای «کجا کار می‌کنید؟» از آنها بپرسید «چه موقع کار می‌کنید؟».

منبع : اکونومیست