بازگشت به جنگل

روبرتو آزودو مدیرکل سازمان تجارت جهانی از لحظه لذت می‌برد. در خارج از مرکز نئوکلاسیک ویلیام راپارد که اداره اصلی سازمان در آن قرار دارد دریاچه ژنو در زیر آفتاب می‌درخشد در حالی‌که در داخل آقای آزودو روزی بدون چالش را آغاز می‌کند. دستور کار او افتتاح سمپوزیوم‌ تجارت و حوادث طبیعی است که جزو وظایف روزمره‌اش به شمار می‌رود. 

آزودو با 10 دقیقه تاخیر در سالن کنفرانس حاضر می‌شود. او با همکاران دست و با هر کدام گفت‌وگوی کوتاهی انجام می‌دهد. تمام گروه‌ها و طرف‌ها به گرمی از او استقبال می‌کنند. اتفاقی که در این روزهای پرآشوب برای سرپرست تجارت آزاد به ندرت می‌افتد. 

مدیرکل سخنرانی‌اش را با صحبت درباره چگونگی کمک تجارت آزاد به کشورها برای بازسازی و بهبود اوضاع پس از وقوع زمین‌لرزه یا توفان آغاز می‌کند. او فهرستی از چند نمونه را ارائه و درخواست کرد سازمان تجارت جهانی مشارکت قدرتمندتری داشته باشد. صحبت او با این جمله پایان می‌پذیرد: همانند همیشه، چگونگی انجام این کار به کلیه اعضا بستگی دارد. 

این جمله ساده به دقت بحران بنیادی پیش‌روی سازمان تجارت جهانی را توصیف می‌کند. این سازمان در اصل یک سیستم از پیمان‌های بین کشورهای عضو است که مرکز مستقر در ژنو وفاداری و پیروی از آنها را پایش و در برخی اوقات میانجی‌گری می‌کند. در زمان بحران همه نگاه‌ها به 630 زن و مردی دوخته می‌شود که در مرکز ویلیام راپارد کار می‌کنند. با این حال سازمان تجارت جهانی هیچ اقدامی از خود انجام نمی‌دهد. سازمان همواره تکرار و تاکید می‌کند که کلیه اقدامات آن باید حتماً برنامه‌هایی از سوی اعضا باشند.

اعضای سازمان و به ویژه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده به این اطمینان رسیده‌اند که در حال حاضر سازمان تجارت جهانی خود دچار زمین‌لرزه است و وقتی این زمین‌لرزه به پایان برسد تجارت جهانی در میان انبوهی از آوار قرار خواهد گرفت. 

از زمانی که ترامپ تعرفه‌های تنبیهی را برای واردات فولاد و آلومینیوم اعمال کرد آشکار شد که تهدیدهای پیش‌روی مقررات اقتصاد جهانی تا چه اندازه جدی هستند و اینکه رئیس‌جمهور ایالات متحده بدون هیچ خجالتی و آشکارا به نظام تجارت جهانی حمله‌ور شده است. نظامی که پس از پایان جنگ جهانی دوم تاکنون پابرجا بوده است. ترامپ در ماه مارس و قبل از اعمال تعرفه‌های تنبیهی چنین گفت: سازمان تجارت جهانی برای کشور ما یک فاجعه بود. 

سمبل دیوانگی 

همچنین ترامپ اتحادیه اروپا و به ویژه آلمان را با تعرفه‌های اتومبیل تهدید کرد و عوارضی 50 میلیارد دلاری برای کالاهای چینی تعیین کرد. او تهدید می‌کند که تعرفه‌های بیشتری به میزان 200 تا 400 میلیارد دلار اعمال خواهد کرد. 

کشورهایی که هم‌اکنون مورد حمله کاخ سفید قرار گرفته‌اند در دفاع از خود تعرفه‌هایی را تعریف کرده‌اند. شرکت موتورسیکلت‌سازی هارلی دیویدسون به‌تازگی سمبل جنون در این جنگ تجاری شده است. حتی چند ماه قبل هم هیچ‌کس تصور و پیش‌بینی نمی‌کرد که بحران تا این اندازه شدت بگیرد. 

آزودو از وخامت اوضاع به خوبی آگاه است و می‌گوید: تردیدی نیست که تجارت جهانی با بحران روبه‌رو شده است. اگر تعرفه‌ها همچنان بالا بروند و به سطح قبل از تشکیل سازمان تجارت جهانی برسند نتیجه آن رکودی خواهد بود که به مراتب از رکود پس از بحران مالی سال 2008 شدیدتر است. با این حال آقای آزودو اصرار دارد که «سازمان تجارت جهانی برای چنین روزهایی ساخته شده است». 

مشکل آنجاست که حملات رئیس‌جمهور آمریکا علیه یک سازمان منسجم، قدرتمند و مصمم به دفاع از خویش صورت نمی‌گیرد. برعکس، سازمان تجارت جهانی از مدت‌ها پیش به حاشیه کشیده شده است. حامیان تجارت آزاد عمدتاً این سازمان را فراموش کرده‌اند چون بسیاری از موانع جدی تجارت آزاد سال‌ها قبل برداشته شدند. همزمان فعالان ضدجهانی‌سازی هدف‌گیری دشمن شماره یک خود را کنار گذاشته‌اند و به جای آن ترجیح داده‌اند بر پیمان‌های تجارت منطقه‌ای مانند پیمان مشارکت سرمایه‌گذاری و تجارت فرااقیانوسی (TTIP) و موافقت‌نامه جامع تجاری اتحادیه اروپا و کانادا (CETA) متمرکز شوند. 

به هرحال، از زمان انتخاب آقای ترامپ به ریاست جمهوری دیگر این تاثیرگذاری و ارتباطات سازمان تجارت جهانی نیست که به خطر افتاده است بلکه فلسفه وجودی آن در معرض خطر قرار دارد.