تاریخ انتشار:
سرگذشت یک خیابان
نخستین بار کلمه «خیابان» در نقشه نجم‌الدوله(۱۳۰۹ قمری) ذکر شده است. این نقشه مربوط است به اواخر عهد ناصرالدین‌شاه. در این نقشه نام خیابان‌هایی نظیر: جلو قبرستان(مولوی)، باغ معیرالممالک(مولوی) و باغ قوام‌الدوله(شاهپور = وحدت اسلامی) و امیریه(ولی‌عصر(عج))، امیریه(سپه = امام‌خمینی(ره)) و باغ جنت(ولی‌عصر عج)) و … ذکر شده است.
نخستین بار کلمه «خیابان» در نقشه نجم‌الدوله (1309 قمری) ذکر شده است. این نقشه مربوط است به اواخر عهد ناصرالدین‌شاه. در این نقشه نام خیابان‌هایی نظیر: جلو قبرستان (مولوی)، باغ معیرالممالک (مولوی) و باغ قوام‌الدوله (شاهپور= وحدت اسلامی) و امیریه (ولی‌عصر(عج))، امیریه (سپه = امام‌خمینی(ره)) و باغ جنت (ولی‌عصر عج)) و ... ذکر شده است. در زمان ناصرالدین‌شاه، در غرب تهران و در میان باغ‌ها و مزارع شاهزادگان و درباریان قاجاری چند تکه خیابان در امتداد هم طراحی و نامگذاری شدند. از میان این خیابان‌ها که تعدادشان هم زیاد نیست، چند تکه خیابان در امتداد هم، هسته اولیه خیابان پهلوی سابق و ولی‌عصر (عج) امروزی را پی افکندند. این خیابان‌ها عبارتند از: خیابان باغ جنت از پل امیر بهادر تا میدان منیریه فعلی، خیابان امیریه از میدان منیریه تا میدان سردر سنگی یا کاخ مرمر، خیابان باغ انگوری از کاخ مرمر تا جنوب چهارراه شاه (خیابان جمهوری)، خیابان جدید جناب وزیر که در میان اراضی بایر و بیابانی وزیر از جنوب چهارراه شاه فعلی تا مجاورت ضلع شمالی حصار ناصری، یعنی جایی که بعدها کافه بلدیه (چهارراه پهلوی = چهارراه انقلاب) بنای کنونی تئاتر
شهر ساخته شد. از به‌هم‌پیوستگی این خیابان‌ها، طولانی‌ترین، مهم‌ترین، پرجاذبه‌ترین و مشهورترین خیابان تهران و همچنین ایران متولد شد. خیابان ولی‌عصر (عج) امروزی در سال‌های اول حکومت پهلوی اول به شکل یکپارچه درآمد. عبدالله مستوفی انگیزه ساخت این خیابان را تصمیم رضاخان برای متصل کردن کاخ سعدآباد به کاخ مرمر ذکر کرده است. او مهندس را صدا زده است و می‌گوید یک سنگ بردار و اینجا بگذار. این کار را تا باغ فردوس تکرار می‌کند بعد به مهندس می‌گوید این راه را بگیر تا تهران. این گونه خیابان ولی‌عصر از کاخ سعدآباد به مرمر وصل می‌شود. احداث جاده مخصوص پهلوی یا همان خیابان پهلوی سابق (ولی‌عصر فعلی) از سال 1300 شمسی آغاز شد. در آن زمان رضاخان سردار سپه در دوران وزارت جنگی خود (1302 - 1300) تصمیم به احداث این جاده گرفت. او تازه شروع به خریدن املاک و مستغلات کرده و باغی در سعدآباد را که قبلاً از مستغلات بانو عظمی خواهر ظل‌السلطان و دختر ناصرالدین شاه بود در شمال قصبه تجریش خریداری کرده بود. همچنین درخت‌کاری اطراف این خیابان و کشیدن نهر برای آبیاری درختان آن نیز از سال 1300 آغاز شد. در سال ۱۳۰۷ خیابان پهلوی بالا به وسیله بلدیه
تهران سنگفرش شد و سپس با ورود آسفالت به صحنه خیابان‌سازی شهرها، در سال ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی قانونی را برای احداث و توسعه خیابان‌های تهران تصویب کرد و پس از آن مراحل ساخت جاده مخصوص پهلوی آغاز و برای نخستین بار این خیابان قیر‌ریزی شد. در سال ۱۳۱۱ خورشیدی، خیابان پهلوی یا ولی‌عصر (عج) امروزی آسفالت شد. جاده مخصوص یا جاده پهلوی تا سال 1320 اختصاصی بود و مردم از جاده قدیم شمیران به تجریش می‌رفتند. خاصان، درباریان، وزیران، سفرا و نظامیان که دستور شرفیابی به آنان ابلاغ می‌شد از جاده مخصوص تردد می‌کردند. پس از شهریور 1320، این سد شکست و این جاده عمومی شد. خودروهای متفقین و سپس مردم از این جاده عبور کردند اما سال‌ها گذشت تا جاده پهلوی به صورت خیابان پهلوی درآمد.
دیدگاه تان را بنویسید