گلایه رئیس‌جمهور از چینی‌ها
آینده اعتراضات داخلی چه می‌شود؟
ابراهیم رئیسی در دیدار با معاون نخست‌وزیر چین با بیان اینکه روابط جمهوری اسلامی ایران و چین از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره در حال گسترش بوده است، گفت: برخی مواضع مطرح‌شده در سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به منطقه موجب ناخرسندی و گلایه‌مندی ملت و دولت ایران شده و مطالبه جدی ایران جبران مواضع بیان‌شده است. رئیسی حضور هیات چینی در ایران را برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور مهم دانست و با اشاره به توافقات مهم انجام‌شده در دیدارهای قبلی روسای جمهور دو کشور بر تلاش مسوولان دو طرف برای اجرایی شدن آنها تاکید کرد. آنگونه که اعتماد گزارش داده: «هو چون هوا» معاون نخست‌وزیر چین نیز در این دیدار ضمن ابلاغ سلام گرم شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، بر اراده چین برای توسعه روابط با ایران قوی، به عنوان راهبرد دائمی این کشور و تغییرناپذیری این اراده تاکید کرد و گفت: عزم چین برای تقویت و تعمیق روابط با جمهوری اسلامی ایران فارغ از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تداوم خواهد داشت. چین همواره به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام گذاشته و از تلاش ایران برای تامین منافع اساسی خود حمایت می‌کند. معاون نخست‌وزیر چین همچنین از نتایج دیدارهای خود با مقامات ایرانی به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران گزارش داد. بر این اساس با آغاز اجرایی شدن عملیات سرمایه‌گذاری مشترک ده‌ها میلیارددلاری و توسعه همکاری‌های اقتصادی صنعتی، انرژی، ترانزیت و مالی و بانکی، طرفین گام بلندی در راستای اجرایی شدن همکاری‌های راهبردی و توسعه‌ای در روابط دو کشور برمی‌دارند. به گفته منابع دولتی سطح روابط تجاری ایران با چین در سال جاری تاکنون به 20 میلیارد دلار رسیده که 10 میلیارد دلار آن به صادرات چین به ایران تعلق دارد و دو طرف برای رساندن این رقم به 30 میلیارد دلار در سال آتی برنامه‌ریزی کرده‌اند.
وضعیت جنبشی
حمیدرضا جلایی‌پور گفت: نزدیک سه ماه است این رخداد در جریان است. عناوین معنابخش متعددی برایش به کار رفته، «سوگواری ملی»، «عصیان ملی»، «شورش سراسری»، «اغتشاش»، «جنبش اعتراضی سراسری ملی»، «ابرجنبش»، «ناجنبش»، «جنبش جدید». آنگونه که اعتماد گزارش داده: در میان این عناوین، ارزیابی من این است که این اعتراض سراسری، وسیع و طولانی و از همه طبقات و از همه شهرهاست اگرچه بیشتر افراد فعال آن را جوانان، دانشجویان و زنان تشکیل می‌دهند. البته تقریباً ۷۰ درصد مردم ایران در این صحنه ساکت‌اند. 70درصدی که از وضع موجود ناراضی هستند و زیاد دل خوشی از نظام سیاسی ندارند ولی در عین حال زیاد هم اعتمادی به اپوزیسیون متفرق نظام سیاسی ندارند؛ خصوصاً به آن اپوزیسیون پنهانی که از خارج از کشور «فراخوان» به معترضان می‌دهد. این جمعیت هفتاددرصدی ساکت به نفع یک طرف صحنه سیاسی وارد عمل نشده‌اند. اما بر این صحنه کنشگری چه نامی می‌شود، گذاشت؟ این جریان سه ماه است که ادامه داشته که مدت طولانی‌ای است. سال‌ها پیش که در کشورهای اسلامی انقلاب‌های موسوم به بهار عربی اتفاق افتاد، مدت اعتراضات بین ۱۴ تا ۲۸ روز بود. اما این اعتراضات هم وسیع و هم طولانی شده است. اولاً این اعتراض سراسری «شورش» و «اغتشاش» نیست چون کور نیست؛ مطالباتی دارد. البته در هر حرکت جمعی بی‌نظمی و کمی درگیری اتفاق می‌افتد. خارجی‌ها هم ممکن است بخواهند از این اعتراضات سوءاستفاده کنند اما این پدیده «شورش» و پدیده‌ای «خارج‌ساخته» نیست. شورش‌ها معمولاً برانگیخته می‌شوند و زود تمام می‌شوند و ادامه پیدا نمی‌کنند. در دوران احمدی‌نژاد بنزین گران شد و پمپ‌بنزین‌ها تا ۱۲ شب طبق دستور، بنزین به تاکسی‌ها ندادند و راننده‌ها عصبانی شدند و چند پمپ بنزین را در تهران آتش زدند. آن یک اقدام شورشی بود. ولی جنبش، هم کور نیست و هدف دارد هم برانگیختگی موقتی ندارد. البته جنبش‌ها هم مثل سازمان‌ها و تشکل‌ها نیستند که برای مدت طولانی تداوم داشته باشند. تقریباً یک اقدام فوق برنامه و داوطلبانه مردم است و زندگی مردم را از شکل روزمره‌اش خارج می‌کند و معمولاً خیلی طولانی نیست. این خیزش اعتراضی مهسا شورش و اغتشاش نیست. اصلاً ببینید کدام اغتشاشی در جهان این همه محصول هنری دارد، این همه توجه مشاهیر جهانی را جلب می‌کند و این‌طور در سطح ملی و جهانی مورد توجه قرار می‌گیرد. این حرکت اعتراضی خصوصاً به خاطر وسعتی که دارد برآیندی از «هفت، هشت جنبش اجتماعی» است که همه آنها در جامعه ایران وجود داشته و همه با مرگ مهسا فعال شده است. پنج سال پیش در کتاب «جامعه‌شناسی سیاسی» ایران تاکید کردم که هشت تا جنبش در ایران داریم که اگر در جامعه فرصت پیش بیاید بروز پیدا می‌کند. بنابراین این جنبش‌ها یک‌شبه در درون جامعه به وجود نیامده است مثل جنبش‌های جوانان، زنان، دانشجویی، محیط زیست، عدالت‌طلبان، کارگران، معلمان و ایرانیان خارج از کشور. با مرگ مهسا همه این جنبش‌ها فعال شدند و برای همین هم هست که اعتراض‌ها سراسری و طولانی شده است. اینکه آقایان درباره جنبش دانشجویی گفتند که ما در دهه 90 با ستاره‌دار کردن دانشجویان و جمع کردن تشکل‌های دانشجویی دانشگاه‌ها را جارو و آرام کردیم، خطا کردند. غافل از اینکه در حال حاضر در سه ماه گذشته بیشترین حضور دانشجویی را در دانشگاه‌ها در تاریخ ۸۰ساله حرکت‌های دانشجویی داشتیم. در گذشته معمولاً حرکت‌های اعتراضی دانشجویی در سه، چهار دانشگاه مادر در تهران و مراکز استان‌ها اتفاق می‌افتاد. ولی روز اول مهر ۱۴۰۱ در 100 دانشکده ایران ما با اعتراضات دانشجویی روبه‌رو بودیم و هستیم. جامعه ایران مدت‌هاست جامعه جنبشی است. در برابر چنین جامعه‌ای سازمان‌ها و رویه‌های نهادی عمدتاً با گشایش سیاسی و اداری باید پاسخ بدهند و اجازه دهند این مطالبات در آن بیان و تخلیه شود. متاسفانه هرچه جامعه جنبشی‌تر شده حکومت را بسته‌تر کرده‌اند و مطالبات جامعه تخلیه نشده و این‌گونه خودش را در این ۹۰ روز نشان داده است. پس از گذشت سه ماه از اعتراضات هنوز حکومت اقدام درخوری نکرده، کاری که جامعه ببیند و باور کند. از این رو یک مقدار اوضاع دارد بحرانی‌تر می‌شود و ممکن است جامعه از وضعیت جنبشی عبور کند و به وضعیت‌های دیگر مثل وضعیت انقلابی نزدیک بشود، البته نه امروز و فردا، بلکه در میان‌مدت. البته ما هنوز وارد وضعیت انقلابی نشده‌ایم.
تداوم رویارویی
با تداوم وضعیت فعلی در حوزه سیاست خارجی، مشکلات و معضلات موجود ذیل تاثیرات مخرب روانی، عمیق‌تر خواهد شد؛ خاصه آنکه از یک‌سو چالش‌ها و اختلافات پادمانی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به قوت خود باقی است و در دیگر سو مذاکرات وین هم به بن‌بست جدی رسیده و اروپایی‌ها و ایالات متحده نیز دیگر تمرکز و اولویتی برای گفت‌وگوهای هسته‌ای و احیای برجام قائل نیستند. آنگونه که شرق گزارش داده: به موازات آن، موضوعات تقابلی با ایران نظیر ارسال پهپاد هم سرفصل دیگری از منازعات دیپلماتیک را برای کشور رقم زده است. در سه ماه اخیر هم برخی مسائل داخلی مشکلاتی را برای مناسبات سیاست خارجی تهران شکل داد که کماکان ادامه دارد؛ کما اینکه مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیش از آغاز نشست شورای وزیران اروپا از تصمیم این نهاد اروپایی برای اعمال تحریم‌های تحمیلی جدید علیه ایران خبر داد. به گزارش وبگاه اطلاع‌رسانی شورای اروپا، جوزپ بورل پیش از آغاز نشست شورای وزیران اتحادیه اروپا، در جمع خبرنگاران اعلام کرد موضوع ایران و اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه نیز در دستور کار این نشست خواهد بود. بورل به موضوع اجرای حکم مجیدرضا رهنورد، یکی از افراد بازداشت‌شده در جریان ناآرامی‌های اخیر در ایران اشاره کرده و گفت: «دومین اعدام انجام شده است.» او از گفت‌وگوی تلفنی با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران خبر داد و گفت: «مکالمه‌ای طولانی با وزیر امور خارجه ایران داشتم. مسلماً درباره این وضعیت صحبت شد. من نگرانی در این باره و محکومیت را از سوی اتحادیه اروپا مطرح کردم.» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران خبر داد و بیان کرد تحریم‌هایی که اعمال می‌شوند، هم به دلایل حقوق بشری و هم به دلیل آنچه بورل از آن به عنوان حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین یاد می‌کند، خواهند بود. این دیپلمات ارشد اروپایی با تکرار ادعای دولت‌های غربی مبنی بر حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین، تصریح کرد: «ایران همچنان می‌گوید که پس از آغاز جنگ به روسیه پهپاد نداده و برنامه ندارند به روسیه موشک بدهند.» بورل در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگاری با گفتن اینکه اتحادیه اروپا «بسته تحریمی سرسختانه‌ای» برای اعمال علیه ایران در نظر گرفته است، گفت: «ایران باید بداند که اتحادیه اروپا قویاً (برخی احکام قضایی اخیر را) محکوم خواهد کرد و هر کاری برای حمایت از زنان ایرانی و تظاهرات کنندگان مسالمت‌جو و مردود دانستن حکم اعدام انجام خواهد داد.»
تعامل با جهان
محمدتقی فاضل‌میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم گفت: حل مشکلات داخلی و رفع موانع سیاست خارجی راهکار برون‌رفت از مشکلات فعلی کشور است. تا مشکل سیاست خارجی ما حل نشود، مشکلات داخلی رفع نمی‌شوند. آنگونه که شرق گزارش داده: تا مسائل اقتصادی ما رفع نشوند، مشکلات دیگر مرتفع نخواهند شد. اصل یک جامعه اقتصادش است که باید از بیماری و ضعف به دور باشد. مشکل اقتصادی هم تا مساله سرمایه‌گذاری حل نشود و امنیت ایجاد نشود، کشور به ثبات نمی‌رسد و سرمایه‌گذاری خارجی در آن شرایط ایجاد نمی‌شود؛ پس مشکل اقتصادی همچنان وجود خواهد داشت. از همه اینها مهم‌تر به‌کارگیری کارشناسان و دولتمردانی است که تجربه کار دارند و اقتصاد و سیاست بلدند. نکته اینجاست که اگر ما در عدالت اجتماعی و اخلاق اجتماعی ببازیم، در همه چیز باخته‌ایم؛ امروزه در جامعه ما نه عدالت اجتماعی و نه اخلاق اجتماعی، هیچ‌کدام آنگونه که باید محقق نشده است. این است که با پرداختن به مباحث فرعی دنبال حل مشکلات هستیم و راه‌های واقعی رفع مشکلات را رها کرده‌ایم. با این رویکردی که ما در سیاست خارجی داریم، بعید به نظر می‌رسد مشکلی حل شود. امروز مذاکره و گفت‌وگو با کشورهای دیگر یکی از راه‌های حل مشکلات کشور است؛ چون کشورها به هم وابسته‌اند. تا سیاست خارجی در مسیر تعاملی با دنیا قرار نگیرد، سیاست داخلی هم در مسیر درست خودش قرار نمی‌گیرد.
♦♦♦
ایلنا: لیندا توماس گرینفیلد نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد طی اظهاراتی مداخله‌جویانه خواستار اخراج ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد شد.
ایسنا: محمد اسلامی با اعلام اینکه مسوولان آژانس در روزهای آینده به ایران می‌آیند گفت: تعاملات ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برقرار است و امیدواریم در جهت رفع این موانعی که وجود دارد، گامی به جلو برداشته شود.
ایرنا: حسن کاظمی‌قمی نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان گفت: آمریکا به دنبال ایجاد شرایط و فضایی در افغانستان است تا دوباره پایگاه‌های نظامی خود را در منطقه آسیای مرکزی برپا کند.
ایسنا: سفارت ژاپن در تهران در توئیتی با اعلام این مطلب نوشت: پنج توافقنامه جدید برای اعطای کمک‌های بلاعوض برای پروژه‌های امنیت انسانی در حوزه بهداشت و درمان در ایران امضا شد.
ایسنا: دمیتری پولیانسکی، معاون نماینده روسیه در سازمان ملل، درباره ادعای غرب مبنی بر به کار رفتن پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه علیه اوکراین، این گزارش‌ها را «دروغ شاخ‌دار» غرب تلقی کرده و گفت: ما هیچ مدرکی در این زمینه ندیده‌ایم.
ایرنا: محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور کشورمان و معاون نخست‌وزیر جمهوری خلق چین در دیدار و گفت‌وگو با یکدیگر ضمن تاکید بر تسریع اجرایی شدن توافقات تهران-پکن، ضرورت احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی را یک اصل مهم و خدشه‌ناپذیر دانستند.
ایلنا: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سوال سایمون کاوونی، وزیر امور خارجه ایرلند، ضمن تشکر از تلاش‌های قبلی ایرلند در مسیر گفت‌وگو برای لغو تحریم‌ها گفت: جمهوری اسلامی ایران ضمن آمادگی برای یک توافق خوب، پایدار و قوی، دیپلماسی را مسیر درست می‌داند اما از خطوط قرمز خود که همان تامین منافع مردم است، عقب نخواهد نشست.
ایسنا: وانگ ونبین، سخنگوی وزارت خارجه چین در اظهاراتی گفت ایران در خصوص پرونده توافق هسته‌ای انعطاف نشان داده است و اکنون واشنگتن نیز باید اقدام متقابل انجام دهد تا مذاکرات هسته‌ای از سر گرفته شود.
ایلنا: منوچهر منطقی معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت از اشتراک توانمندی‌ها و توسعه تعاملات بین ایران و روسیه برای ساخت هواپیما با ظرفیت «۷۰ تا ۱۵۰»نفره خبر داد.
♦♦♦
خانه‌تکانی در تیم اقتصادی رئیسی
خراسان نوشت: در شرایطی که نرخ ارز رشد چشمگیری داشته است، رئیس کل بانک مرکزی در لبه انتقادات قرار گرفته است و حرف و حدیث‌هایی درباره تغییر وی مطرح است. باید از علی صالح‌آبادی پرسید: حالا که به بانک مرکزی بازگشته و در جلساتی با حضور رسانه‌ها شرکت کرده تا به نوعی اعلام کند که قصد کناره‌گیری از ریاست عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیری پولی کشور را ندارد، آیا در غیاب سه‌روزه خود فکری برای تغییر سیاست‌های بانک مرکزی کرده است؟! شاید بتوان پا را فراتر گذاشت و اصلاً پرسید صالح‌آبادی و تیم او قادر هستند در روند سیاست‌های اقتصادی کنونی بانک مرکزی تغییراتی ایجاد کنند؟
جای خالی شفافیت
اعتماد نوشت: جای خالی شفافیت در حوادث این روزها و احکام قضایی صادره بیش از پیش خودنمایی می‌کند. در آخرین این موارد خبر اعدام آقایان محسن شکاری جوان ۲۲ساله و مجیدرضا رهنورد جوان دیگر کشورمان بدون اطلاع خانواده ایشان است که بخش قابل‌توجهی از جامعه را در بهت‌وشوک فرو برد. واقعیت آن است که بیشترین لطمه را به امنیت کشور بی‌اعتمادی مردم نسبت به دادگاه‌های غیرعلنی و غیرشفاف و صدور احکام و اجرای شائبه‌برانگیز این احکام می‌زند. چگونه ممکن است جامعه نسبت به اعتراضات حساس باشد، ولی هیچ‌گونه اطلاعاتی از جزئیات دادگاه متهمان و فرآیند دادرسی آنها نداشته باشند؟
صیقل دادن سیاست خارجی
جمهوری اسلامی نوشت: امروز چینیان سیاست خارجی خود را صیقل داده‌اند تا بی‌زحمت، دست بالا را داشته باشند. رندی نمودند به حساب خود و در نگاه ما «نامردی» را تمام کردند اما باید از دل این تهدید، به سوی فرصت شاهراه باز کرد با تاکید بر منافع ملی ایران. لذا می‌توان گفت، ممنونیم از چشم‌بادامی‌هایی که این واقعیت را پیش چشمِ درشتِ دوستان ما آوردند تا «درست» ببینند که چینی‌ها -مثل همه کشورهای دیگر- جز منافعشان چیز دیگری را نمی‌شناسند و نگاهشان به غرب در آسیا می‌تواند به گوشه چشمی، از تهران بلغزد تا ریاض.
جیب رانت‌خواران
هم‌میهن نوشت: زمانی بود که جناح حاکم با شدت تمام به دولت روحانی می‌تاخت که چرا ارز ۴۲۰۰تومانی را پذیرفتید و این همه رانت و اتلاف منابع ایجاد کردید؟ ایراد درستی بود، ولی نمی‌دانستند یا نمی‌خواستند اقرار کنند که ریشه این مساله نه در دولت که در ساختار سیاسی بود و این دولت و آن دولت ندارد. تازه تفاوت مهم سیاست دولت روحانی با این دولت این بود که در دولت روحانی، حداقل کالاهای اساسی که از این ارز استفاده می‌کردند با قیمت مصوب به فروش می‌رسید، ولی الان چنین نیست و سود این رانت به جیب رانت‌خواران می‌رود.