جهت‌یابی بازارها در آستانه برجام
سرمایه‌گذاران چابهار در حال خروج سرمایه و مهاجرت به عمان و امارات هستند
تغییرات عمده در بازارهای دارایی با نقدشوندگی‌های گوناگون، نشان می‌دهد بازارها خود را برای تحولی بزرگ‌تر آماده می‌کنند. طی روزهای اخیر بازار ارز با کاهش محسوس قیمت‌ها همراه شد؛ فعالان بازار علت این افت را افزایش فشار فروشنده‌ها در بازار می‌دانند و تاکید دارند که در صورت ادامه همین روند می‌توان به‌زودی شاهد ریزش بیشتر قیمت‌ها در بازار بود. آن‌گونه که اعتماد گزارش داده: این روزها در بورس تهران، پتانسیل رشد قیمت سهام و بازگشت سرمایه‌های گریزان با نگاه مثبت به احتمال احیای برجام، مشاهده می‌شود. انتظار می‌رود با احیای برجام، سرمایه‌های سرگردان از دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری به‌ویژه بازارهای سفته‌بازی همانند ارز و مسکن خارج و بخش قابل‌توجهی از آن راهی بازار سهام شود. بازار ملک هم در حال واکنش به تحولات برجامی است. طبق شواهد، تقاضای ملک (چه برای سرمایه‌گذاری و چه مصرفی) در حال کاهش است. تعداد معاملات انجام‌شده در پایتخت از اوج حدوداً ۱۴ هزار معامله در خردادماه (سقف چهارساله) عقب‌نشینی کرده و طبق آمار بانک مرکزی ۲۶ درصد و طبق داده‌های مرکز آمار نزدیک به ۴۰ درصد کاهش داشته است. کاهش تقاضا در بازار مسکن را مشاهدات میدانی هم تایید می‌کند. در این شرایط این سوال مطرح می‌شود که آیا روند کاهشی نرخ دلار پس از توافق برجام نیز ادامه پیدا می‌کند یا اینکه اقتصاد ایران با این ارقام خود را هماهنگ کرده است؟
تصویری از سفره خانوار
مرکز آمار ایران تصویر دخل‌وخرج ایرانیان در سال ۱۴۰۰ را به‌روز کرد. بر اساس این گزارش، متوسط درآمد سالانه خانوارهای شهری در سال ۱۴۰۰ با رشد ۵۰درصدی به بیش از ۱۱۲ میلیون تومان رسید. از سوی دیگر متوسط درآمد سالانه خانوارهای روستایی نیز با افزایش ۵۱درصدی به حدود ۶۴ میلیون تومان رسید. در مقابل متوسط هزینه سالانه خانوار شهری نیز با افزایشی ۴۹درصدی از ۹۲ میلیون تومان گذشت. متوسط هزینه سالانه خانوار روستایی نیز با رشد ۵۲درصدی به سطح ۵۲ میلیون تومان افزایش یافت. اما بخشی از این افزایش در درآمد و هزینه تحت تاثیر تورم بالا رخ داده است. تعدیل افزایش دخل‌وخرج خانوار با شاخص قیمت‌ها در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که آمارهای تورم‌زدایی‌شده افزایش واقعی درآمدها و هزینه‌های خانوار نسبت به سال قبل را تایید می‌کند. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۰ نابرابری درآمدی در بین خانوارهای کشور کاهشی بوده است. این موضوع در کاهش ضریب جینی منعکس شده است. گزارش تازه مرکز آمار حاکی از آن است که دخل‌وخرج خانوار در سال 1400 رشدی حدود 50درصدی را تجربه کرده است. بر این اساس هزینه کل سالانه خانوار شهری از سطح 62 میلیون‌تومانی در سال 99 به بیش از 5 /92 میلیون تومان در سال 1400 بالغ شده است. این در حالی است که دخل‌وخرج سالانه خانوار روستایی از حدود 34 میلیون تومان در سال 99 به سطح 52میلیونی در سال 1400 رسیده است. آن‌گونه که دنیای اقتصاد گزارش داده: جزئیات آمار منتشرشده حاکی از این است در حالی که در خانوار شهری هزینه کالاهای خوراکی رشد بیشتری نسبت به کالاهای غیرخوراکی داشته است، در خانوار روستایی هزینه این دو گروه به یک اندازه رشد داشته‌اند. از سوی دیگر این گزارش حاکی از آن است که در سال 1400 درآمد خانوار شهری با 5 /50 درصد رشد به 112 میلیون تومان و درآمد خانوار روستایی با 5 /51 درصد رشد به حدود 64 میلیون تومان رسیده است. آمارهای پنج سال اخیر نشان می‌دهد روند افزایش درآمد و مخارج خانوارهای شهری و روستایی سرعت گرفته و از رشد حدود 15درصدی در سال 96 به رشد 50درصدی در سال 1400 رسیده است. این گزارش حاوی اطلاعاتی درباره بهره‌مندی خانوارها از امکاناتی چون لوازم خانگی، خودرو و مسکن است.
چابهار، منطقه‌ای رها
چیزی حدود ۳۲ سال پیش منطقه آزاد چابهار کلنگ خورد. روی کاغذ چابهار نگین توسعه بود و نقطه طلایی ایران و منطقه برای ترانزیت کالا به‌شمار می‌آمد. جایی که می‌توانست تمام بنادر منطقه را به حاشیه براند و سوژه مداوم اخبار تجارت منطقه و جهان باشد؛ اما حالا عنوان حاشیه‌نشین‌ترین منطقه ایران را یدک می‌کشد. راه‌های جاده‌ای آن عقب مانده است و بیشترین تصادف و کشته را به جا می‌گذارد. آن‌گونه که شرق گزارش داده: بر اساس اعلام اداره راه و شهرسازی سیستان و بلوچستان، این استان ۱۱ درصد وسعت ایران را به خود اختصاص داده؛ اما سهم آن از راه‌های جاده‌ای کشور کمتر از دو درصد است. معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم می‌گوید که راه‌آهن مهمی که می‌توانست حلقه‌های مفقود ترانزیت در این منطقه را به هم وصل کند، به دلیل نبود اعتبار متوقف شده است. پروژه راه‌آهن سرخس به چابهار حالا متوقف است و کریدور جاده‌ای چابهار به مرز میلک به دلیل نبود راه مناسب برای کامیون‌های باری حال هر روز شاهد تصادفات مرگبار است. شهر فرودگاهی چابهار هم بنا به گفته سعیدی، نماینده مجلس، معطل مانده و راه دسترسی به چابهار، فرودگاهی نظامی است که حدود ۴۰ کیلومتر با بندر چابهار فاصله دارد؛ آن هم با تعداد محدودی پرواز که شامل پروازهای شبانه نمی‌شود. اما حال منطقه آزاد چابهار برای کارهای اداری سرمایه‌گذاران هم دچار مشکل شده است. حدود شش ماه پیش و در بهمن سال ۱۴۰۰ رسانه‌های ایران نوشتند که عبدالرحیم کردی، مدیرعامل منطقه آزاد چابهار، بازداشت شده است. اما از آن زمان تاکنون تکلیف مدیرعامل جدید منطقه آزاد چابهار مشخص نشده است. بسیاری از فعالان اقتصادی این منطقه خبر می‌دهند که سرمایه‌گذاران معطل، این روزها در حال خروج از این منطقه هستند و بسیاری از آنها راهی عمان و امارات شده‌اند. معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم، با تایید این موضوع می‌گوید که مشخص نیست چرا مدیرعامل منطقه آزاد چابهار تعیین نمی‌شود و گویا دولت این منطقه را رها کرده است. او توضیح می‌دهد که بارها با رئیس‌جمهوری، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری، دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور و وزیر اقتصاد جلساتی در این زمینه برگزار شده؛ اما تکلیف دبیر شورای عالی منطقه آزاد چابهار روشن نشده است. او تاکید می‌کند که نه فقط سرمایه‌گذاران بلکه حتی برای پرداخت حقوق کارکنان سازمان منطقه آزاد مشکل ایجاد شده و سرمایه‌گذاران زیادی در حال خروج از منطقه هستند.
ماجرایی که به فراموشی سپرده شد
دو سال است که فروش سهام عدالت در بازار سهام با وقفه مواجه شده است. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که حجم بالای این سهام، مانع از آن می‌شود که فروشندگان آن بتوانند در آینده‌ای نزدیک به حق طبیعی خود مبنی بر فروش دارایی یادشده، دسترسی داشته باشند. این در حالی است که از زمان آزادسازی تاکنون، ارزش این دارایی افت سنگینی داشته و از محدوده ۲۰ میلیون تومان در میانه مردادماه سال ۱۳۹۹ به محدوده ۱۳ میلیون تومان رسیده است. آن هم در شرایطی که هیچ راهکاری برای یخ‌زدایی از سهام عدالت ارائه نشده است. آن‌گونه که دنیای اقتصاد گزارش داده: مشمولان که بسیاری از آنها نه‌تنها به حق خود نرسیدند، بلکه قربانی بوروکراسی‌ها و آزمون و خطاهای مسوولان در زمینه آزادسازی سهام عدالت شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از زمان آزادسازی این سهام تا به امروز مشکلات بسیاری پیرامون فروش این سهام و دادن پول آن به مردم وجود داشته است، با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهم‌ترین دلیل ذکرشده برای فروخته نشدن حجم بالای سهام عدالت متقاضیان فروش، ترس از تعمیق رکود بازار سهام بوده است؛ این در حالی است که طبق بررسی‌ها با هر بار تمام شدن دوره رونق بازار ممکن است بورس برای چند سال به حالت رکودی برود؛ عاملی که می‌تواند فروش این سهام را با وقفه طولانی مواجه کند. حال با توجه به این وضعیت این سوال پیش می‌آید که آیا نباید برای دسترسی مردم به این حق طبیعی خود، یعنی دسترسی به پول دارایی‌هایشان تدبیری جداگانه برای نیل به این هدف در نظر گرفته شود؟
بازگشت نفت ایران؟
تلاش اخیر اروپا برای احیای توافق هسته‌ای ایران، این گمانه را ایجاد کرده است که میلیون‌ها بشکه نفت ممکن است به بازارهای جهانی سرازیر شوند. آن‌گونه که ایسنا گزارش داده، آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده است اگر توافق هسته‌ای حاصل شود، ایران می‌تواند در مدت چند ماه، فروش نفت را افزایش دهد و میزان تولید را پیش از پایان سال، چند صد هزار بشکه در روز افزایش دهد. چنین اتفاقی می‌تواند کمبود عرضه شدیدی را که در بازار به دنبال حمله نظامی روسیه به اوکراین ایجاد شده است برطرف کند. هنگامی که تحریم‌ها پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ تسهیل شدند، تولید نفت ایران سریع‌تر از آنچه تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند، احیا شد. با توجه به اینکه شواهدی از آسیب دیدن میادین یا تاسیسات نفتی وجود ندارد، بهبود سریع تولید ایران ممکن است تکرار شود. برآورد می‌شود ایران ۱۰۰ میلیون بشکه نفت و میعانات در مخازنش دارد که می‌تواند تقریباً به شکل فوری به بازار عرضه شود.
بلاتکلیفی ارزی در بازار موبایل
این روزها و با تداوم بلاتکلیفی واردات موبایل‌های بالای ۶۰۰ دلار، بیش از هر زمان دیگری نگرانی از تامین کالای کافی برای بازار حس می‌شود. از اردیبهشت‌ماه که تخصیص ارز برای واردات این دسته از گوشی‌ها متوقف شد، هنوز هیچ نظر صریحی درباره روند آتی این مورد اعلام نشده و فعالان بازار معتقدند که احتمالاً دیگر باید بازار این گوشی‌ها را تقدیم قاچاقچیان کنند. آن‌گونه که دنیای اقتصاد گزارش داده، واردکنندگان موبایل با اشاره به تامین نشدن ارز لازم برای ترخیص سفارش‌های ثبت‌شده، از مرجوع کردن این کالاها به دوبی و ثبت زیان‌های قابل‌توجه خبر می‌دهند. حتی گفته می‌شود که از حدود یک ماه قبل، تخصیص ارز به گوشی‌های زیر ۶۰۰ دلار نیز با محدودیت‌هایی مواجه شده است. کارشناسان معتقدند در صورت تداوم این شرایط، به زودی بازار با کمبود قابل‌توجهی برای تامین تمامی دسته‌های موبایل مواجه می‌شود و با معرفی پرچمداران جدید برندها در ماه‌های ابتدایی پاییز، شیب افزایش قیمت موبایل بیش از پیش خواهد شد. فعالان صنف واردات موبایل، با انتقاد از تغییرات اخیر در سیاست‌های ارزی و تجاری کشور، نسبت به آینده کسب‌وکار خود و افرادی که در شرکت‌های فعال در این بازار از این طریق ارتزاق می‌کنند ابراز نگرانی می‌کنند.
♦♦♦
ایسنا: چندی پیش، در جریان امحای فنی سه دستگاه خودرو آمریکایی که در اختیار سازمان اموال تملیکی قرار داشت، مدیرعامل این سازمان در بخشی از اظهاراتش در مورد چرایی عدم بازصادرات این خودروها به موضوع قابل تاملی اشاره کرد و گفت برخی قطعات آنها در این سال‌ها به سرقت رفته یا هنگام جابه‌جایی آسیب دیده است.
ایلنا: مصطفی دارایی‌نژاد رئیس اتحادیه بارفروشان خاطرنشان کرد: قدرت خرید مردم کاهش چشمگیری پیدا کرده است در سال‌های گذشته که مردم حداقل دو کیلو میوه خریداری می‌کردند امروز خریدها دانه‌ای شده است و اگر این روند ادامه داشته باشد کشاورزان متضرر خواهند شد.
ایسنا: به گفته سعید موتمنی رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو، روند کاهشی قیمت‌ها در بازار خودرو که از حدوداً دو ماه پیش آغاز شده، تحت تاثیر اخبار مذاکرات برجام نیز تداوم یافته و بازار شیب نزولی را طی می‌کند؛ این در حالی است که بازار از خریدار خالی مانده و همه فروشنده هستند، اما مشتری نیست.
ایلنا: سعید توتونچی معاون سازمان امور مالیاتی اظهار داشت: به‌صراحت اعلام می‌کنم پس از یک سال که برای صنوف برگه تشخیص مالیات صادر شد، متوجه خواهند شد واریز وجه از طریق دستگاه‌های پوز یا از طریق کارت به کارت تفاوتی در میزان مالیات آنها نخواهد داشت و رویه خود را اصلاح می‌کنند و دستگاه‌های پوز را از کشوی خود بیرون می‌آورند.
باشگاه‌خبرنگاران‌جوان: رئیس هیات‌مدیره اتحادیه مرغداران میهن گفت: بنابر آمار اعلامی اتحادیه مرغداران از ابتدای سال دو هزار تن تخم‌مرغ صادر شد که مجدد به سبب عدم رقابت با تجار ترکیه متوقف شد و طی چند روز گذشته به سبب زیان مرغداران با پرداخت مشوق از جیب تولیدکننده روزانه ۱۰۰ تن تخم‌مرغ صادر می‌شود.
ایلنا: محمدهادی زاهدی‌وفا سرپرست وزارت کار با تاکید بر اینکه منزلت بازنشستگان باید حفظ شود گفت: باید حقوق و دارایی مثل زمین، ساختمان یا سهام به آنها واگذار شود. در گذشته تصمیم‌های حرفه‌ای برای صندوق‌ها گرفته نشده و نتیجه آنها این شده که منابع صندوق‌ها متکی به بودجه دولت شود.
♦♦♦
وضعیت نامطلوب بازار سرمایه
مردم سالاری نوشت: با گذشت یک سال از استقرار دولت سیدابراهیم رئیسی و به‌رغم وعده‌های مختلف و پرطمطراقی که او و یارانش در تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری درباره بهبود فوری مشکلات بورس دادند، وضعیت بازار سرمایه همچنان نامطلوب است و سرمایه‌گذاران در این بازار همچنان زیانی چشمگیر دارند. در حالی که در ماه‌های اخیر تورم به بالاتر از ۵۰ درصد رسیده است، سرمایه‌هایی که در بورس بوده دچار کاهش هم شده و این در حالی است که اگر بورس در این یک سال ۵۰ درصد سود نصیب سرمایه‌گذاران می‌کرد، تازه ارزش سرمایه آنها حفظ شده بود!
گرانی بیشتر
اعتماد نوشت: از نگاه تیم اقتصادی دولت انجام جراحی اقتصادی از طریق حذف ارز ترجیحی و هدفمند کردن یارانه‌ها شاه‌کلید حل بسیاری از معضلات اقتصاد ایران است. بر اساس چنین تفکری دولت سیزدهم با بهره‌گیری از امتیاز یکدستی بلوک حاکمیت دست به جراحی اقتصادی با محوریت تک‌نرخی کردن ارز و به‌جای آن افزایش توزیع یارانه در جامعه زد. تا این مرحله رویکرد اقتصادی دولت سیزدهم به نتیجه مطلوب نرسیده است چراکه نه‌تنها سبب کنترل نقدینگی و کاهش تورم نشده بلکه به دلیل کاهش سطح تقاضا و به‌دنبال آن کاهش اشتغال، امکان بهبود شاخص‌های زندگی مردم به‌ویژه توده‌ها را نیز فراهم نکرده است.
وام مسکن حمایتی در باتلاق بانک‌ها
شرق نوشت: وعده ابراهیم رئیسی، برای ساخت چهار میلیون مسکن از همان ابتدای کار روی زمین ماند. حالا نه زمین رایگان ساخت چهار میلیون مسکن دولتی تامین شده است، نه پیمانکاران پای کار آمده‌اند و نه بانک‌ها تسهیلات داده‌اند. این قانون ۱۶ آبان سال گذشته در قالب نامه‌ای خطاب به مدیرعامل‌های بانک‌های کشور ابلاغ شده و سهمیه هر بانک از این تسهیلات و جزئیات پرداخت وام‌ها برای بانک‌ها توضیح داده شده است. با این حال، با وجود گذشت ۹ ماه از تاریخ ابلاغ این نامه و بر اساس آمار رسیده از یک نهاد نظارتی، ۲۲ بانک از ۲۷ بانک عامل هیچ تسهیلاتی بابت ساخت مسکن پرداخت نکرده‌اند.
ترانزیت؛ مزیت بزرگ اقتصاد ایران
اطلاعات نوشت: با توجه به کاهش ترانزیت ایران در دهه ۹۰ و عواقب آن برای اقتصاد چهارراه ترانزیت منطقه، این سوال همواره مطرح بوده است که چه عواملی می‌تواند باعث پیشرفت دوباره این موضوع شود؟ اگرچه کاهش چشمگیر ترانزیت از اواسط تا اواخر دهه ۱۳۹۰ آب پاکی را روی دست اقتصاد کشور ریخت، اما رشد ۷۵درصدی ترانزیت در ۱۰ماهه نخست سال ۱۴۰۰ ظرفیت درآمد ۲۰ میلیارددلاری در یک سال، پتانسیل ایجاد یک میلیون فرصت شغلی، تداوم روند فزاینده توسعه ترانزیت در سال جاری و گسترش اقتصاد آبی یا دریامحور در جایگاه پل ارتباطی ترانزیت جاده‌ای و ریلی می‌تواند آبِ رفته را به جوی اقتصاد ایران بازگرداند.