راهگشایی در تجارت

روابط ایران و عربستان سعودی پایین و بالا کم نداشته و ریشه‌ای به قدمت تاریخ این منطقه دارد. از بخش باستانی آن که صرف‌نظر کنیم، در تاریخ معاصر نیز دو کشور روابط خطی و باثباتی نداشته‌اند. گاه از در دوستی وارد شدند، گاهی مماشات و صبوری پیشه کردند و اوقاتی نیز عملاً رودررو شدند؛ ازجمله در سال‌های اخیر که اوج آن حمله به سفارت عربستان و تعطیلی و قطع روابط دیپلماتیک دو کشور بود. آن‌گونه که شرق گزارش داده است، سال 1394 معترضان به اعدام شیخ نمر به سفارت عربستان سعودی در تهران حمله کردند و با آتش ‌زدن بخش‌هایی از ساختمان سفارت به برخی دفاتر آن آسیب وارد کردند. سخنگوی وقت وزارت خارجه ایران ضمن محکوم‌کردن اعدام شیخ نمر «بر ضرورت امنیت اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران و مشهد مقدس» تاکید کرد، اما همچنین گفت اعدام این روحانی شیعه «برای خانواده سلطنتی این کشور تاوان سختی» به همراه خواهد داشت. پستی و بلندی روابط دو کشور را باید در حوزه دیپلماسی دنبال کرد، اما اکنون مدتی است که دو کشور به ظاهر از دوره اوج تنش فاصله گرفته و به واقع هم مشغول مذاکره هستند. هنوز نتیجه‌ای از سوی طرفین اعلام نشده، اما تا آنجا که به اقتصاد مربوط است، حالا موضوع اتوبان مشهد- کربلا- مکه جدی به نظر می‌آید و خبری مبنی بر صادرات کاشی ایرانی به عربستان هم منتشر شد. روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران، با اعلام این خبر گفت: «بعد از مدتی قطعی روابط، صادرات به عربستان هم‌زمان با مذاکرات دو کشور اتفاق افتاده که خبر خوبی به حساب می‌آید.» و در تشریح آن گفت: «از ۳۹ هزار دلار صادرات به عربستان، شش هزار دلار مربوط به صادرات کاشی و ۳۳ هزار دلار مربوط به صادرات شیشه‌های کروی مورد نیاز در علائم رانندگی است.» 39 هزار دلار برای دو کشور بزرگ نفتی جهان عددی نیست، اما شاید نشانه‌ای از بهبود اوضاع باشد. در حقیقت امر نیز روابط اقتصادی دو کشور هیچ‌گاه از سطح معینی بالاتر نرفت و کمتر از 200 میلیون دلار بود ولی به گفته برخی تا 400 میلیون دلار هم بالا رفت که باز بسیار اندک است؛ عملاً یعنی صفر. بااین‌حال، این‌گونه نیست که روابط تجاری دو کشور را منحصر به معاملات مستقیم دانست؛ برای نمونه رئیس کنفدراسیون صادرات ایران درباره نقش عربستان بر توسعه روابط تجاری ایران با کشورهای عربی به ایسنا گفت: «ممکن است ما با عربستان حجم تجارت زیادی نداشته باشیم، اما تاثیرگذاری و جایگاه عربستان در سیاستگذاری کشورهای عربی در حوزه سیاست خارجی آنها بسیار زیاد است.»

بهانه پاکستانی‌ها تحریم است

معاون مدیر بین‌الملل در بازاریابی و عملیات گاز شرکت ملی نفت درباره آخرین وضعیت صادرات گاز به پاکستان اظهار کرد: قرارداد صادرات گاز به این کشور پابرجاست و برای اجرا به طرف پاکستانی این مهلت داده شده که سمت خود را تکمیل کند، در این مدت ما هم باید سمت ایرانی پروژه را تکمیل و گاز را تا مرز بکشانیم تا زمانی که اسلام‌آباد اعلام آمادگی کرد بتوانیم گاز را تحویل دهیم. 

مهران امیرمعینی با تاکید بر اینکه قرارداد بین ایران و پاکستان پابرجاست، افزود: عمده بحث طرف پاکستانی این است که به دلیل تحریم‌ها امکان تامین اعتبار نداریم و نمی‌توانیم خط لوله را احداث کرده و گاز را تحویل بگیریم، بهانه طرف پاکستانی تحریم است و به همین دلیل پروژه به تعویق افتاده است.

وی درباره صادرات گاز به کویت نیز گفت: صادرات به این کشور در حد صحبت بوده و به سرانجام نرسیده است، زمانی که ترامپ از برجام خارج شد همه پروژه‌ها معلق شد و پیگیری لازم از سوی کویت و سایر متقاضیان گاز ایران صورت نگرفت. 

وی درباره امکان صادرات گاز به اروپا با توجه به مباحث اخیر در زمینه بحران سوخت و تامین گاز در این قاره گفت: به‌هرحال این مشکلات فرصتی را در اختیار ما قرار می‌دهد اما متاسفانه فعلاً تحریم اجازه نمی‌دهد که از این فرصت استفاده کنیم ضمن اینکه ورود به این پروژه حداقل پنج سال زمان نیاز دارد، بنابراین شاید نوشدارو بعد از مرگ سهراب باشد. 

همکاری 20ساله ایران و ونزوئلا

یک ابرتانکر ایرانی با دو میلیون بشکه نفت سنگین، آب‌های ونزوئلا را ترک کرد و عازم ایران شد. تنها دو روز بعد از این اتفاق، وزیر امور خارجه ونزوئلا به تهران سفر کرد و حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی او می‌گوید دو طرف آماده‌اند تا به زودی یک «سند همکاری ۲۰ساله» برای تقویت روابط دو‌جانبه تدوین کنند.

آن‌گونه که اعتماد گزارش داده است، فلیکس پلاسنسیا گونزالس، وزیر امور خارجه ونزوئلا که برای دیدار با مقام‌های ایرانی و گفت‌وگو درباره روابط دوجانبه کاراکاس و تهران به ایران سفر کرده با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. این سفر در حالی صورت گرفت که تنها دو روز پیش از آن، خبرگزاری رویترز گزارش داده بود توافق‌های اقتصادی میان تهران و کاراکاس به‌رغم تحریم‌هایی که از سوی ایالات متحده علیه هر دو کشور اعمال شده، در حال اجراست و به تازگی یک ابرنفتکش با پرچم ایران به همراه دو میلیون بشکه نفت خام سنگین ونزوئلا که توسط شرکت نفت دولتی آن کشور ارائه شد، آب‌های این کشور را ترک کرده و رهسپار آب‌های ایران است. انتقال این محموله بخشی از توافق شرکت‌های ملی نفت ونزوئلا و ایران است که براساس آن میعانات گازی ایران با نفت خام ونزوئلا مبادله می‌شود. بنا بر این گزارش، ابرنفتکش «دینو ۱» که تحت مالکیت شرکت ملی نفتکش ایران است و توسط آن شرکت اداره می‌شود، در بندر خوزه، که متعلق به شرکت ملی نفت ونزوئلاست، عملیات بارگیری را به پایان رسانده است.

نسخه جدید قیمت حامل‌های انرژی

بازوی پژوهشی سازمان برنامه و بودجه با مقایسه تجارب موفق کشورها، سه گام اصلی موفقیت در اصلاح یارانه انرژی را معرفی کرد. مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری، اصلاح یارانه انرژی را اقدامی بسیار پیچیده در سطح اقتصاد سیاسی دانست که نیازمند حمایت و همراهی قوی مردم است؛ زیرا حذف یا کاهش یارانه‌های انرژی بخشی از افراد آسیب‌پذیر جامعه را متاثر می‌کند. بنابراین در گام نخست، ضمن آگاه‌سازی مردم نیاز است که برنامه‌های رفاهی جبرانی در دهک‌های کم‌درآمد معرفی و اجرایی شود. گام دوم این است که با مطالعات جامع بر اساس تجارب بین‌المللی و تجارب سال‌های گذشته کشور، جوانب اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در نظر گرفته شود و یک برنامه میان‌مدت کاهش یارانه‌های پنهان انرژی در دستور کار قرار گیرد. در این گزارش، تجربه کشورهای اندونزی، ترکیه، بلغارستان و برخی کشورهای دیگر ارائه شده است. گام سوم، بهره‌گیری از یک پایگاه داده قوی از خانوار است؛ زیرا هرچه اطلاعات خانوارها و فعالیت‌های اقتصادی دقیق‌تر باشد، تصمیم‌گیری درباره پرداخت یارانه‌ها هدفمندتر خواهد بود.

سازمان برنامه و بودجه در پژوهشی به بررسی آثار تعدیل قیمت حامل‌های انرژی بر بخش‌های مختلف اقتصاد کشور و خانوارها پرداخته و با مرور تجربه‌های موفق در سطح جهان، سه توصیه سیاستی را برای اصلاح یارانه‌های انرژی در ایران مطرح کرده است. در این پژوهش آمده است: اصلاح یارانه‌های انرژی اقدامی خطیر، پیچیده و پرچالش در سطح اقتصاد سیاسی است. این اصلاحات هزینه سیاسی زیادی دارد و بدون همراهی گسترده افکار عمومی امکان‌پذیر نیست. مشکل جایی بغرنج‌تر می‌شود که بدانیم هزینه انرژی سهم بزرگ‌تری از سبد خانوارهای ضعیف‌تر را تشکیل می‌دهد. از طرفی این اقدامات برای صنایع انرژی‌بر مشکلاتی ایجاد می‌کند و تولید کشور را در کوتاه‌مدت تضعیف خواهد کرد. به همین دلیل این کار نیازمند طرحی منسجم و عملیاتی و هماهنگی کارا و اثربخش نظام اداری است. بدیهی است مدیریتی قوی و دولتی توانمند و با سرمایه اجتماعی بالا در انجام این اصلاحات نقش اساسی دارد. از همین‌رو سیاست‌های عمده پیشنهادی برای تحقق این امر را می‌توان در سه محور بیان کرد. نخست برای شناسایی و حمایت از اقشار ضعیف‌تر جامعه که ممکن است در پی این اصلاحات دچار مشکلات معیشتی شوند، لازم است پایگاه رفاه ایرانیان و سایر پایگاه‌های داده تقویت و تکمیل شود و همکاری دستگاه‌های دولتی با این پایگاه‌ها الزامی باشد. هرچه اطلاعات خانوار و فعالیت‌های اقتصادی دقیق‌تر باشد، تصمیم‌گیری‌ها برای حمایت از آنها نتایج بهتری به دنبال خواهد داشت. دومین توصیه مهم برای اجرای این اصلاحات استفاده از تجارب بین‌المللی است؛ چراکه با توجه به اقدامات دیگر کشورها مطالعات جامعی حول محور جوانب اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این اصلاحات صورت پذیرفته است و امروزه می‌توان با پیش‌بینی‌های دقیق‌تری وارد اصلاحات شد. سومین توصیه مهمی که در این گزارش مورد تاکید قرار گرفته، در دستور کار قرار دادن برخی سیاست‌های حمایتی است؛ اقدامی که می‌تواند فرآیند اصلاح یارانه‌های انرژی را تا حد زیادی سرعت ببخشد. مطالعات نشان می‌دهد که برنامه میان‌مدت حمایت از دهک‌های درآمدی پایین‌تر به انجام مراحل اصلاحات کمک می‌کند. علاوه بر برنامه رفاهی جبرانی برای گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه، به منظور حفظ سطح تولید در اقتصاد باید زمینه بازسازی و نوسازی صنایع و بهبود تکنولوژی تولید در کشور فراهم شود.

کفش‌های ایرانی با مارک‌های خارجی

رئیس انجمن صنفی کارفرمایی کفش و صنایع وابسته ایران از هدف‌گذاری برای تولید یک میلیارد جفت کفش خبر داد و گفت: در حال حاضر شاهد هستیم که بخشی از کپی کالاهای خارجی که در بازار ایران با عنوان کالای خارجی های‌کپی فروخته می‌شود، در داخل تولید شده و فقط برند خارجی دارد. آنگونه که ایسنا گزارش داده است، علی اژدرکش در نشست خبری با اشاره به اشتغال مستقیم ۲۰۰ هزار نفر در تولید و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر در توزیع کفش و صنایع وابسته، گفت: با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، بازار  دو میلیارد‌جفتی کفش در منطقه وجود دارد، اما سهم ایران از این بازار ۷۰۰ میلیون جفت است.

وی هدف انجمن را رسیدن به تولید یک میلیارد جفت کفش در سال عنوان کرد و گفت: در حال حاضر بر اساس آمار غیررسمی، تولید کفش در سال ۲۵۰ میلیون جفت است، اما توان تولید تا ۵۰۰ میلیون جفت تخمین زده می‌شود.

رئیس انجمن صنفی کارفرمایی کفش، ساماندهی تولید و توزیع و ورود به بازارهای جدید صادراتی از جمله آسیای میانه، حاشیه خلیج‌فارس و سی‌آی‌اس را از جمله راه‌های رسیدن به افزایش تولید عنوان کرد و گفت: همچنین تا سال ۱۴۲۰ جمعیت ایران به ۹۵ تا ۱۰۰ میلیون نفر می‌رسد که اگر میانگین مصرف کفش در دنیا، یعنی سه جفت در سال را در نظر بگیریم، فقط ۳۰۰ میلیون جفت کفش در داخل مصرف می‌شود، بنابراین برنامه ما صادرات ۷۰۰ میلیون جفت کفش است.  

به گفته وی نرخ میانگین کفش در حال حاضر در دنیا 5 /8 دلار است که تا سال ۱۴۲۰ احتمالاً به بیش از ۱۰ دلار می‌رسد و در صورت صادرات ۷۰۰ میلیون‌جفتی ارزآوری آن معادل شش میلیارد دلار خواهد بود.  

ورود کامیون‌های ایرانی به قره‌باغ ممنوع شد

سازمان راهداری و حمل‌‌و‌نقل جاده‌ای در بخشنامه‌ای به شرکت‌های حمل‌و‌نقلی، ممنوعیت ورود رانندگان و اتباع ایرانی به منطقه قره‌باغ و لاچین جمهوری آذربایجان را ابلاغ کرد. محمد‌جواد هدایتی مدیرکل دفتر حمل‌و‌نقل بین‌الملل و ترانزیت سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای در نامه‌ای به تشکل‌های صنفی شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی با اشاره به بخشنامه ۹ مهر ماه امسال وزارت امور خارجه به سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای، هر گونه ورود به خاک جمهوری آذربایجان خارج از مرزهای رسمی این کشور را نقض تمامیت ارضی این کشور دانسته است.

سازمان راهداری در این ابلاغیه، ممنوعیت ورود به مناطق قره‌باغ و لاچین جمهوری آذربایجان از طریق ارمنستان و نیز امضای هرگونه قرارداد تجاری با منطقه قره باغ و صدور اسناد حمل کالا (بارنامه) به این منطقه را به شرکت‌های حمل‌و‌نقلی متذکر شده است. 

♦♦♦

ایسنا:‌ مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج گفت: اگر دوره ممنوعیت واردات برنج برداشته نشود و واردکنندگان موفق نشوند برنج وارد بازار کنند برنج ایرانی و خارجی دچار افزایش قیمت کاذب خواهند شد.

مهر: آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن قطعه‌سازان گفت: برنامه تولید سه میلیون دستگاه خودرو تا افق ۱۴۰۴ امکان‌پذیر است ولی نیازمند یکسری پیش‌نیاز از جمله تعامل با بخش خصوصی خواهد بود.

ایلنا:‌ رسام قاسمی، وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: موضوع بسیار مهم این است که این واحدهای مسکونی از طریق دولت ساخته نمی‌شوند بلکه توزیع مدیریت ساخت این چهار میلیون واحد بین دستگاه‌ها تقسیم خواهد شد. قرار بر این است که انبوه‌سازان با همکاری تعاونی‌ها وارد این پروژه شوند که برخی از این واحدها خودمالکی هستند و از تمام سازندگان تعهد 5 /1ساله برای ساخت گرفته می‌شود.

ایسنا: هنوز جریان ذرت‌های آلوده به سم آفلاتوکسین که طی چند سال پیش وارد گمرک شده بود، تکلیف مشخصی ندارد و هربار موضوع تازه‌ای در مورد آن مطرح می شود که بار دیگر وجود نزدیک به ۵۰۰۰ تن ذرت آلوده به این سم در گمرک تاییده شده است؛ ماجرایی تکراری با هدر رفتن سرمایه و اما و اگر و ابهامات بسیار.

مهر: علیرضا پیمان پاک، رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران در خصوص ایجاد و راه‌اندازی مرکز تجاری جمهوری اسلامی ایران در استانبول ترکیه گفت: این مرکز تجاری در راستای افزایش رقابت‌پذیری صادرکنندگان ایرانی در بازار ترکیه و سایر کشورهای اروپایی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، توانمندسازی شبکه‌های کسب‌و‌کار و حمایت از ظرفیت تولیدکنندگان داخلی با استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی تاسیس و راه‌اندازی شده است.

ایرنا:‌ مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه دولت تلاش می‌کند سال آینده خلق پولی صورت نگیرد، گفت: بودجه سال ۱۴۰۱ به گونه‌ای تنظیم می‌شود تا در هیچ‌جا ارزش پول ملی کاهش پیدا نکند.

ایلنا:  یک مقام آگاه درباره تعداد دقیق دستگاه‌های استخراج رمزارز کشف‌شده از شرکت بورس تهران گفت: تعدادی که توانیر در این‌باره اعلام کرد، صحیح است و 82 دستگاه ماینر در قالب دو تایپ مختلف 32 دستگاه و 50 دستگاه خریداری شده اما همزمان با هم فعال نبودند. ظاهراً اول 32 دستگاه استفاده شده اما ضعیف بوده و پس از آن نسبت به تهیه 50 دستگاه از تایپ دیگر اقدام شده است.  

♦♦♦

صندوق‌های بحران‌زده بازنشستگان درمانده

همشهری نوشت: وزارت تعاون وضعیت صندوق‌های بازنشستگی را نگران‌کننده خواند و اعلام کرد: نظام بازنشستگی و تامین اجتماعی ایران با آرمان‌های خود در حفظ کرامت انسانی و رفاه اجتماعی با چالش‌های جدی مواجه شده است. طبق تازه‌ترین گزارش این وزارتخانه، این صندوق‌ها ذخایر کافی برای تامین تعهدات آینده را ندارند و چشم‌انداز خوبی در انتظار آنها نخواهد بود. وضع بازنشستگان در ایران تحت ‌فشار سنگین نرخ تورم متوسط 20درصدی طی 40 سال گذشته، نگران‌کننده شده و اعتراض‌های آنها را به همراه داشته است اما وزارت کار هم می‌گوی د مشکل به قوانین سن بازنشستگی در طول 50 سال گذشته بر‌می‌گردد به‌گونه‌ای که امید به زندگی در فاصله 1330 تا اکنون از 46 سال به 76 سال بهبود پیدا کرده اما قوانین اصلاح نشده است.

چالش‌های رشد اقتصادی

اعتماد نوشت: معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به بررسی وضعیت و چشم‌اندازی که بانک جهانی چندی پیش برای کشور ترسیم کرده بود، پرداخت. به باور نویسندگان این گزارش با وجود افزایش صادرات نفت در نیمه دوم 2020 و بهبود نسبی رشد اقتصادی در سال 99، اما این شاخص برای سال‌های آتی همچنان در اعداد پایین قرار گرفته و در سال 2024-2023 حدود 2 /2 درصد خواهد بود. با این حال نامشخص بودن آینده مذاکرات پیرامون احیای برجام، احتمال شیوع سویه‌های دیگری از ویروس کرونا و موج‌های بعدی (که به نظر می‌رسد کشور در حال ورود به موج ششم است) و البته تنش در همسایگان، به خصوص در افغانستان می‌تواند رشد اقتصادی را با چالش مواجه کند.

ارتقای مزیت ترانزیتی ایران

ایران نوشت: معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: مسیر ترانزیتی جدید تحولی در ارتباط ایران با ارمنستان و اروپا در مسیر شمال-جنوب خواهد بود. به گفته خیرالله خادمی، این محور قابل رقابت با سایر کریدورهای موازی در مسیر شمال-جنوب است. ایران می‌خواهد مزیت‌های ترانزیتی خود را با احداث مسیرهای جدید بین‌المللی ارتقا بخشد. مسیرهای جاده‌ای، ریلی و دریایی جدید با همین هدف ساخته شده یا در حال راه‌اندازی است که دسترسی ایران و همچنین کشورهای جنوب به‌شمال و اروپا را راحت‌تر می‌کند، زمان حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد و هزینه‌های حمل هم به‌تبع آن کمتر خواهد بود. وی با اشاره به فعالیت‌های مشترک ایران با کشورهای همسایه، ساخت مسیرهای جدید همزمان با تکمیل محورهای در دست احداث را برنامه بلندمدت برای توسعه راه‌های بین‌المللی ایران دانست.

پشت پرده خروج لاریجانی از قرارداد با چین

شرق نوشت:‌ این روزها بار دیگر بحث این سند بالا گرفته است. اول با استعفای «علی لاریجانی» از سمت مسوول اجرایی‌شدن سند راهبردی دو کشور. هنوز سخن مستقیمی از لاریجانی دراین‌باره نقل نشده، اما «فلاحت‌پیشه»، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس، به رسانه‌ها گفته است: «آقای لاریجانی تصور می‌کرد که می‌تواند رئیس‌جمهور شود و سند راهبردی با چین یکی از کارهایی است که می‌تواند پیش ببرد. زمانی هم که برخلاف پیش‌بینی‌هایش با عدم احراز صلاحیت شورای نگهبان مواجه شد و یکی از شعارهای دولت آقای رئیسی هم پیشبرد مناسبات راهبردی با چین است، ایشان به این نتیجه رسیده است که این جایگاه، یک جایگاه تشریفاتی بوده و به همین دلیل کنار رفتند و پشت پرده‌ای نیز از نظر من وجود ندارد.»