دلفریبی کالایی‌ها
رشد قیمت‌های اخیر در بازار کامودیتی‌ها ادامه خواهد یافت؟
بازارهای کالایی در هفته گذشته تفاوت عمیقی را با هفته قبل از آن از خود نشان ندادند که به معنی تایید پیش‌بینی قبلی در خصوص دورنمای این بازار است. به نظر می‌رسد هنوز بازارها در یک فاز رفت و برگشتی سینوسی قرار دارند و با فراز و فرود زیگزاگی خود چهره‌ای نسبتاً متعادل از خود نشان داده است. در این شرایط عمومی آرام‌آرام نرخ‌ها به گونه‌ای خودنمایی می‌کند که می‌توان نزدیک شدن به کف قیمتی را رصد و رهگیری کرد که همین نکته سیگنالی افزایشی ولی گام‌به‌گام برای بازارهای کالایی محسوب می‌شود. البته داده‌های بسیاری در جهان وجود دارند که بر روند عمومی قیمت‌ها اثرگذار است اما چیزی که هم‌اکنون از بازارها مشاهده می‌کنیم هنوز آغاز جریان افزایشی قدرتمند رشد نرخ نیست. از زمانی‌که روند صعودی بازار که نزدیک به ۱۰ ماه ادامه یافته و تا اوایل مارس استمرار پیدا کرد؛ به پایان رسید تاکنون شاهد یک روند متعادل با جهت‌گیری کاهشی در بازارهای جهانی و شاخص‌های کالایی بودیم اما هر‌چه می‌گذرد میل به کاهش قیمت‌ها کمتر شده گویی بازار با سرعت‌گیرهای قدرتمندی در برابر افت نرخ همراه شده است. این وضعیت شاید به این معنی است که انتظار تثبیت قیمت‌ها چندان دور از ذهن نبوده و از هم‌اکنون باید منتظر آغاز یک جریان نه‌چندان قدرتمند افزایشی باشیم که البته شواهد آن را به صورت پراکنده می‌توان رهگیری کرد. جرقه‌های رشد نرخ در بازار فولاد آلومینیوم، انتظار افزایش تورم در بازار آمریکا، رکورد‌شکنی بازار سهام این کشور و افزایش گسترش مایه‌کوبی واکسن کرونا از جمله مواردی است که از کلیت بازارها حمایت می‌کند اما جهش‌های جدید ویروس کرونا و رشد تعداد مبتلایان روزانه در بسیاری نقاط جهان همچنین کاهش شاخص تولیدات صنعتی اروپا و توقف بسیاری از پروازها و احتمال قرنطینه مجدد از جمله مواردی است که بدبینی‌هایی را در مورد بازارهای کالایی ایجاد کرده است.
در هر حال همان‌گونه که در گزارش‌های قبلی به آن اشاره کردیم جریان غالب در بازارهای کالایی در جهان هنوز افزایشی است اگرچه به یک زمان تنفسی نیاز دارد تا با سوخت‌گیری جدید وارد فاز رشد قیمت‌ها شود. اینکه هنوز هم مس در سطوحی نزدیک به 9 هزار دلار نوسان می‌کند یا نفت خام به راحتی به بالاتر از ۶۰ دلار در هر بشکه رسیده داده‌های بسیار مهمی است که از توانمندی برجسته بازارهای کالایی حکایت دارد. در خصوص نفت خام باید شرایط را بسیار پیچیده ارزیابی کرد؛ اینکه همه متفق‌القول هستند که حجم تولید نفت خام اوپک افزایش خواهد یافت همچنین احتمال ورود نفت خام ایران به بازارهای جهانی تقویت شده ولی قیمت‌ها در بازارهای غربی در سطوح متعادلی قرار داشته و حتی میل به افزایش دارد را باید یک نکته مهم ارزیابی کرد. در کنار آن کاهش سه میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت خام آمریکا خود نکته دیگری است که از وجود تقاضا در این بازار حکایت دارد البته پتانسیل رشد حجم تولید با افزایش استخراج از ذخایر نامتعارف یا شیل‌های نفتی را باید در نظر گرفت. اما شواهد حاکم در بازار نشان می‌دهد که ذهنیت‌های بزرگان معامله‌گری آن‌گونه که انتظار داریم نخواهد بود اگرچه نزدیکی به روزهای گرم سال و زمانی برای تعطیلات در آمریکای شمالی سیگنالی برای افزایش تقاضا به شمار می‌رود که باز هم از بازارها حمایت خواهد کرد. این نکته را که به‌رغم کاهش ذخایر نفت خام اما ذخایر بنزین در آمریکا افزایش یافته باید این‌گونه در نظر داشت که با برخی از داده‌های فوق همخوانی ندارد آن هم در شرایطی که در دنیای امروز بخشی از تقاضای نفت خام برای مصرف در صنایع پتروشیمیایی (در پالایشگاه‌ها) در حال پالایش هستند، بنابراین ذات کاهش ذخایر نفت خام و افزایش ذخایر بنزین نشان می‌دهد که بخش مهمی از تولید محصولات پتروشیمی توانسته اهمیت خود را بر تقاضای مرسوم نفت یا همان تقاضای سوخت برای مصرف خودرو تحت‌الشعاع قرار دهد.
محرک‌های تورمی در آمریکا
شاخص‌های سهام آمریکا به بالاترین رکورد تاریخی خود دست یافتند که سوژه جذابی برای مخابره بوده است. خوش‌بینی به رشد اقتصادی آمریکا، افزایش شاخص قیمت تولیدات صنعتی این کشور و تکانه‌های تورمی مهم‌ترین شتاب‌دهنده‌های رشد ارزش سهام در این کشور بوده است. پایان هفته گذشته شاخص سهام داوجونز و اس‌اند‌پی 500 به بالاترین رکورد (تاریخی) خود دست یافتند تا سومین هفته رشد مستمر این شاخص‌ها به ثبت برسد. البته اواخر روز جمعه شاهد رشد قیمت‌هایی بودیم که گویی خود را برای اعلام نرخ‌های سودآوری فصلی شرکت‌ها آماده کرده‌اند. داوجونز و اس‌اند‌پی 500 در هفته گذشته رکورد تازه‌ای را ثبت کردند که نشان‌دهنده آن است که سرمایه‌گذاران (فعالان اقتصادی) به بازگشت اقتصاد آمریکا (به روزهای اوج) اعتماد بیشتری پیدا کرده‌اند.
برای بازارها نسیمی از افزایش تورم وزیدن گرفته است اگرچه امیدواری بسیاری از سرمایه‌گذاران در نرخ‌های فعلی تعدیل شده گویی خوش‌بینی‌های بسیاری از سرمایه‌گذاران پیش‌خور شده است. شاخص قیمت تولیدکننده (صنعتی) بزرگ‌ترین رشد سالانه را در 9 سال و نیم گذشته نشان می‌دهد. این نرخ در ماه مارس رشد خود را مدیون شاخص‌های بسیاری است که مهم‌ترین آنها را باید در رشد قیمت‌ها در بازارهای کالایی جست‌وجو کرد، یعنی رشد قیمت کامودیتی‌ها سوخت‌رسان رشد شاخص قیمت تولیدکننده آمریکا بوده است. به نظر می‌رسد هم‌اکنون حالت کلی بازار بورس وال‌استریت و گفتمان غالب (عقیده شماره 1) در اقتصاد خوش‌بینی است. سود در حال افزایش است و به این دلیل که تمامی این محرک‌هایی که خارج از بازار هستند همچون تقاضا که نه‌تنها کاهش یافته بلکه به نظر می‌رسد دورخیز کرده است؛ افزایشی به نظر رسیده و محرک قیمت‌ها هستند، بنابراین ذهنیت کلی هنوز افزایشی باقی مانده است.
بنابراین انتظار داریم در دو ماه آینده رشد جدیدی داشته باشد. بازارها قصد دارند قرمز و داغ ظاهر شوند. برای آمریکا ما بارها در مورد تورم صحبت کرده‌ایم، بهترین جا برای پوشش ریسک تورم هم بازار سهام است. مدرنا از سهام برجسته این روزها بود. بسیاری این سهم را با دقت و سرعت تعقیب می‌کنند. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که آنتی‌بادی تولیدشده از این واکسن شش ماه باقی می‌ماند، یعنی از اولین تزریق دوز دوم تست شش ماه سپری شده و این واکسن موفق بوده و آنتی‌بادی موجود بوده است. همین نکته موجب شد تا ارزش سهام مدرنا رشد کند. آمازون هم با یک شانس روبه‌رو شده و به دلیل عدم رسیدن به اجماع (اتحاد) در یکی از اتحادیه‌های کارگری، شاهد رشد ارزش سهام این شرکت بودیم.
فریبندگی کالایی‌ها
با توجه به موارد فوق ساده‌ترین برآورد از بازارهای کالایی در آینده کوتاه‌مدت تا میان‌مدت یک روند افزایشی است که شاید برای چند روز این روند صعودی پاسخگو باشد اما موشکافی بسیاری از داده‌ها حکایت از آن دارد که هنوز زمان برای رشد قدرتمند قیمت‌ها در گستره بازارهای کالایی در اقصی نقاط جهان فراهم نشده است. اینکه آلومینیوم به بالاترین قیمت‌های سه سال اخیر خود دست یافته یا جریان غالب نرخ در بازارهای فولاد افزایشی است همچنین این رکورد تاریخی بهای سهام آمریکا جابه‌جا شده یا ارزش دلار آمریکا در هفته‌های اخیر کمتر از دو درصد کاهش داشته است؛ هیچ‌کدام به معنی اثبات قطعیت رشد قیمت‌ها در بازار کامودیتی نیست. چند داده دیگر را باید در نظر گرفت که همین موارد به احتمال قوی اجازه رشد نرخ گسترده‌ای را به این بازار نمی‌دهد شاید این میزان افزایش قیمت با روند فعلی چیزی شبیه به یک فریب در بازارهای کالایی باشد. به صورت دقیق‌تر کالایی‌ها هنوز مستعد رشد قدرتمند نیستند بلکه به یک عقب‌نشینی یا دقیق‌تر دورخیز نیاز داشته تا پس از آن وارد فاز صعودی خود شوند. فرا رسیدن ماه رمضان در کشورهای اسلامی سرعت‌گیر مهمی در برابر رشد تقاضاست و بالا بودن محسوس موجودی انبارهای فلزات پایه در بورس فلزات لندن داده دیگری است که پتانسیل رشد گسترده‌ای را برای آنها باقی نمی‌گذارد. اینکه هنوز افزایش تعداد مبتلایان جدید به ویروس کرونا در اقصی‌نقاط جهان تعیین تکلیف نشده و مشخص نیست چه دورنمایی در برابر این بازار ایجاد خواهد شد؛ داده دیگری است که نمی‌توان از هم‌اکنون به این دلایل رای به رشد قیمت‌ها داد. این در حالی است که شاخص تولیدات صنعتی اتحادیه اروپا در آخرین آمار اعلامی با منفی یک درصد کاهش همراه شده که کمترین میزان ثبت‌شده در 10 ماه اخیر است.
از سوی دیگر هنوز زمان کافی برای ورود به یک بازی افزایشی قیمت‌ها فرا نرسیده اگرچه رسیدن به رکوردهای قبلی به معنی آن است که فضای جدیدی برای رشد نرخ فراهم شده و باید انتظار داشت که رکوردهای سال‌های اخیر باز هم جابه‌جا شود. در هر حال هنوز معتقدیم بازارها خود را برای رکوردشکنی‌های تاریخی جدیدی آماده می‌کنند اما در همه بازارها یکسان نخواهد بود و خود سرعت‌گیر جدیدی در برابر رشد نرخ در کوتاه‌مدت است. اینکه دولت چین به طرز عجیبی در برابر افزایش قیمت‌ها موضع‌گیری کرده و از تمایل خود به نرخ‌گذاری دستوری در بازار فولاد پرده‌برداری کرده‌اند هم از داده‌های عجیب روزهای اخیر است که شاید در سال‌های گذشته مشاهده نشده بود، هنوز نمی‌توان در مورد دورنمای این رخدادها اظهار نظر قطعی کرد زیرا اقتصاد چین سال‌هاست از قیمت‌گذاری دستوری یا هرگونه تصمیم‌سازی مداخله‌گرایانه دولت در بازارهای کالایی فاصله گرفته اما از این ابراز عقیده‌ها و اعمال نفوذ نمی‌توان غافل شد آن هم در شرایطی که بخش اعظم اقتصاد کالامحور چین با محوریت صنایع بزرگ بالادستی هنوز به صورت مستقیم یا غیر‌مستقیم از دولت تاثیر و دستور می‌پذیرد، بنابراین با توجه به وزن و جایگاه چین در بازارهای کالایی در جهان بهتر است به این موارد با دقت بیشتری توجه کنیم.
تناقض نگران‌کننده بازارهای داخلی
موارد فوق در خصوص ابهام از رونق مستمر بازارهای کالایی تنها در جهان خودنمایی نکرده است بلکه در بازار داخلی خودمان با محوریت معاملات فولاد و محصولات پتروشیمی در بورس کالا می‌توان ردپای آن را مشاهده کرد.
به صورت دقیق‌تر؛ بازارهای کالایی داخلی هم‌اکنون در بیم و امید بسیاری قرار دارد اگرچه به نسبت مدت مشابه سال قبل از رونق کمتری برخوردار شده که باید همین نکته را مورد موشکافی قرار داد. اینکه در ابتدای ماه رمضان شاهد کاهش تقاضا در بازار داخلی باشیم رخداد عجیبی نیست اما در شرایطی که نوسان قیمت‌های جهانی و دقیق‌تر اثر آن بر بازار داخلی تکانه‌هایی مثبت را نشان می‌دهند اما ذهنیت‌های متفاوت از دورنمای بهای ارز اجازه نمی‌دهد تا خریداران با آرامش خاطر نسبت به تقاضای خود آزادی عمل داشته باشند. این موارد به یک رکود نسبی در بازار داخلی ختم شده اگرچه جرقه‌های رشد بهای ارز موجب شده تا تقاضای داخلی وارد فاز رکود واقعی نشود. به عنوان مثال در دو هفته اخیر در شرایطی که ذهنیت غالب از احتمال افت قیمت‌ها حکایت دارد اما باز هم خودنمایی تقاضا را می‌توان رهگیری کرد. این در حالی است که مذاکرات برای برطرف شدن تحریم‌ها یک سیگنال مهم به شمار رفته که با توجه به تجربه سال‌های قبل می‌تواند سیگنالی برای رکوردی جدید در بازار داخلی باشد که با احتمال کاهش بهای ارز در ذهن اهالی بازار عمیق‌تر شده است.
با توجه به این موارد از هم‌اکنون سال ۱۴۰۰ را می‌توان زمانی برای رکود نسبی بازارهای کالایی به شمار آورد، آن هم در وضعیتی که قیمت‌های جهانی در سطوح بالایی قرار داشته و نرخ‌های داخلی نسبتاً بالاست و بیم و امید یا دقیق‌تر ترس از کاهش بهای ارز؛ نگرانی از افت قیمت‌ها را در‌بر داشته و دارد این وضعیت کلی می‌تواند داده‌ای برای تضعیف تقاضا باشد آن هم در وضعیتی که احتمال افت قیمت‌ها سیگنالی محدودکننده در بازارهای صادراتی خواهد بود که شاید اثر آن را به مرور زمان در بازار داخلی جست‌وجو کرد. اگر رکود واقعی را در سال ۱۴۰۰ ببینیم هیچ بعید نیست که اثرات آن به سادگی از اقتصاد ایران پاک نشود مخصوصاً صنایع تکمیلی و صنایع ساخت‌محور بیش از همه از این شرایط تاثیر خواهد پذیرفت که البته در روزهای گذشته وضعیت کلیه معاملات در بورس کالا برای مواد اولیه هنوز بدبینی بزرگی را به همراه نداشته است اما رفت و برگشت‌های معاملاتی را شاهد هستیم.
به عنوان یک نمونه حجم دادوستد انواع مصنوعات فولادی در هفته گذشته در بورس کالا نزدیک به ۲۶۸ هزار تن بوده که رقم برجسته‌ای به شمار می‌رود اما در مقایسه با مدت مشابه و حجم دادوستد ۳۲۹هزار‌تنی از یک عقبگرد نزدیک به ۶۰ هزار تن دادوستد برخوردار شده است البته باید به این نکته اشاره کرد که حجم عرضه‌ها در هفته گذشته رقمی نزدیک به ۵۰۲ هزار تن بوده اما عرضه‌های هفته پیش از آن ۵۷۲ هزار تن بوده است، بنابراین یکی از دلایل عدم رشد حجم معاملات را می‌توان در کاهش عرضه جست‌وجو کرد.
اما در خصوص شرایط کلی در بازار پلیمرها وضعیت متفاوت بوده است. به عنوان مثال حجم دادوستد پلیمرها در هفته گذشته رقمی نزدیک به ۷۲ هزار تن بود که در مقایسه با هفته پیش از آن و میزان 54 هزار‌تنی معاملات از یک رشد جذاب حکایت دارد. این در حالی است که حجم عرضه پلیمرها نیز در هفته قبل با ۸۰۰۰ تن رشد به بیش از ۹۱ هزار تومان رسید که فضایی برای خودنمایی معامله‌گران را پدید آورد. البته در بازار فولاد و پلیمرها باید داده‌های قیمتی را نیز مدنظر قرار داد. به عنوان مثال در بازار فولاد شاهد تکانه‌هایی از رشد قیمت پایه در بورس کالا بودیم اما در بازار پلیمرها این وضعیت بیشتر حالت رفت و برگشتی داشت یعنی در هفته‌های اخیر گریدهای مختلف شاهد رشد یا کاهش نرخ متوالی هستند که همین نکته به بستری جذاب برای خرید تبدیل شده است.
دورنمای بازار داخلی
بازار داخلی از هم‌اکنون خود را برای یک سال سخت آماده کرده است. اینکه شیوع ویروس کرونا در ابتدای سال جاری اثرگذاری خود را بر بازارها گسترش می‌دهد یک داده جدید است که می‌تواند هفته‌ها سیگنالی محدودکننده برای بازارهای داخلی محسوب شود. ابهام قیمت ارز در کنار تضاد دیدگاه‌ها در بازارهای جهانی همچنین آغاز ماه رمضان در کنار ابهامات بودجه و نقدینگی که می‌تواند اثر خود را در ماه‌های آینده بر جای بگذارد از جمله مواردی است که به پیچیدگی‌های بازارهای کالایی دامن زده است. انتخابات ریاست جمهوری نیز داده مهمی برای کاهش فعالیت‌ها در فرآیندهای تصمیم‌سازی است؛ اگر چه اثر برجسته‌ای بر بخش خصوصی بر جا نمی‌گذارد. این موارد جمعاً به اینجا ختم می‌شود که در هفته‌های آینده دوره جذابی برای حجم معاملات قدرتمند در بورس کالا یا بازارهای کالای داخلی فراهم نیست و البته اثر سنتی رکود نسبی در سه هفته ابتدایی ماه رمضان را باید به این موارد افزود؛ بنابراین آینده کوتاه‌مدت بازارهای کالایی رکود نسبی است مگر آنکه داده‌های غیرمنتظره و جدیدی بر بازارها اثرگذار باشد و شاید شفاف شدن رخدادهای مذاکراتی و ایجاد سیگنال‌های مشهود از بازار ارز بتواند به این چندگانگی در بازارهای کالایی خاتمه داده یا کلیت این بازارها را با پیش‌بینی‌پذیری بیشتری همراه سازد.
تجربه سال‌های گذشته و اثر قیمت بر واقعیت‌های معاملاتی از جمله مواردی است که دورنمای این بازار را ترسیم خواهد کرد. هیچ بعید نیست که یک سال سخت را شاهد باشیم آن هم در شرایطی که اگر شاهد افت گام‌به‌گام بهای ارز باشیم، این روند بر حجم معاملات و واقعیت‌های صادراتی اثرگذار بوده و حداقل خروجی آن احتمال کاهش حجم صادرات و تعویق تقاضای داخلی خواهد بود. با توجه به این شرایط می‌توان سناریویی شبیه به سال 94 را برای بازارهای کالایی ترسیم کرد که در دوره‌ای قرار داشتیم که برجام مصوب شد ولی بازارها از منافع آن بهره‌مند نشدند. اما واقعیت آن است که در آن بازه زمانی شاهد افت نسبی و ضعف قیمت‌ها در بازارهای جهانی بودیم که از روزهای سخت اقتصاد حکایت داشت ولی در شرایط فعلی اگر با جهش‌های جدید کرونایی روبه‌رو نباشیم، می‌توان گفت داده‌های جهانی مثبت است بنابراین حجم نگرانی‌ها از اقتصاد را تقلیل خواهد داد. این موارد در نهایت یک سال سخت را در ذهن تداعی می‌کند ولی غیرقابل تحمل نخواهد بود اگرچه به مدیریت حرفه‌ای اقتصاد نیاز دارد.
