فرمول تولید بحران

  فاطمه شیرزادی: اقتصاد ایران شش ماه سخت را پشت سر گذاشته است؛ در نیمه اول سال جاری، دولت با محدودیت شدید درآمدی و کسری بودجه مواجه شد و انعکاس رشد نقدینگی در تورم فزاینده باعث شد امکان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی از فعالان اقتصادی و خانوارها تا حد زیادی سلب شود. وضعیت بازار سرمایه نیز که با رشدی بی‌سابقه به مامنی برای جذب سرمایه‌های خرد تبدیل شده بود، با التهاب شدید و سقوط شاخص به عاملی برای افزایش نااطمینانی اقتصادی تبدیل شد. این تلاطم‌ها اما پایان ماجرا نیست. برای نیمه دوم سال شرایط دشوارتری پیش‌بینی می‌شود. ابرچالش کسری بودجه دولت با محدودیت و قطع تقریبی درآمدهای نفتی بسیار زودتر از پیش‌بینی‌های کارشناسان با ابعاد رو به گسترش در حال رخ‌نمایی است. بیم آن می‌رود که تلاش دولت برای تامین کسری بودجه از طریق استقراض از بانک مرکزی که به رشد نقدینگی دامن می‌زند، سرعت رشد تورم را در ماه‌های آتی بیشتر کند. از سوی دیگر دولت وعده داده است با اختصاص یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به بورس به کمک بازار بشتابد و کارشناسان درباره تبعات تورمی مداخلات پولی دولت در این بازار نیز ابراز نگرانی می‌کنند. این دو عامل خطر تشدید تورم در حالی به تهدید اقتصاد ایران می‌پردازند که تحولات سیاسی داخلی و خارجی پیش رو می‌تواند بیش از پیش به انتظارات تورمی دامن بزند.

مسعود نیلی، اقتصاددان، در میزگرد اخیر «تجارت فردا» درباره این نگرانی‌ها می‌گوید: «دو نگرانی بزرگ برای شش ‌ماه دوم سال وجود دارد؛ یکی نحوه رویکرد دولت در مساله کسری بودجه و دیگری نحوه رویکرد به اتفاقاتی است که در بازار سرمایه مشاهده می‌کنیم. اگر در این دو زمینه اشتباه صورت بگیرد، هر دو به رشد نقدینگی منجر می‌شود.» او در ادامه هشدار می‌دهد: «با توجه به اینکه شرایط انتظارات تورمی ما از پاییز سال گذشته تغییر زیادی داشته است، همراه شدن این افزایش انتظارات تورمی با رشد نقدینگی زیاد از جهت خطر تشدید تورم در اقتصاد ایران خیلی خطرناک است.»

البته ممکن است تحولات سیاسی پیش رو مقداری از انتظارات تورمی را کاهش دهد. موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان، در میزگرد اخیر «تجارت فردا»، با اشاره به این احتمال می‌گوید: «اگر به شکلی گشایشی در سیاست خارجی رخ دهد، به‌طوری که درباره بهبود سرمایه‌گذاری خارجی و روابط خارجی، با کاهش تنش‌های سیاسی، انتظارات مثبتی ایجاد شود، به‌رغم وجود نقدینگی و پتانسیل تورمی، باز هم می‌توانیم انتظار داشته باشیم در متغیرهای اسمی بهبودی حاصل شود. ولی اصلاً مشخص نیست گشایشی رخ دهد یا نه.»

در این شرایط که به گفته کارشناسان نمی‌توان به رخ دادن گشایشی در روابط خارجی دل بست و از سوی دیگر با نزدیک شدن به موعد انتخابات ریاست‌جمهوری در داخل کشور، منازعات سیاسی رو به افزایش می‌گذارند و احتمالاً انتظارات تورمی بیشتر می‌شود، احتمال وخیم‌تر شدن حال اقتصاد ایران تا چه حد جدی است؟ در این شرایط سیاستگذار چه گزینه‌هایی برای انتخاب دارد؟ کدام سیاست‌های دولت می‌تواند به وخیم‌تر شدن وضعیت منجر شود و با چه تدابیری می‌توان از تشدید کسری بودجه، افزایش تورم و التهاب بازارها در ماه‌های باقی‌مانده تا پایان سال کاست؟