عامل انحراف

گروه سیاسی که بعدها با نام «سازمان مجاهدین خلق ایران» شهرت یافت در سال 1344 با هدف سرنگونی رژیم پهلوی تاسیس شد. این سازمان در جریان تدوین استراتژی، «مبارزه مسلحانه» را به‌عنوان ابزار سرنگونی حکومت پهلوی برگزید و در اندیشه اقتصادی، به مارکسی اقتدا کرد که جامه اسلام التقاطی به تن کرده بود. بنیانگذاران سازمان در سیر تکوین نظری خود، علاوه بر ماتریالیسم دیالکتیک و تاریخی، اقتصاد سیاسی مارکسیستی را به‌عنوان بنیان نگرش اقتصادی خود پذیرفتند، اما آن را با مفاهیم اسلامی پیوند زدند. مبنای علمی و آمیزش فکری این دو، جاذبه ادعاهای اقتصاد سیاسی مارکسیستی دال بر کشف «علمی» ریشه‌های بی‌عدالتی اجتماعی، اثبات اجتناب‌ناپذیری انقلاب اجتماعی، و ارائه راهکار برای استقرار جامعه فارغ از استثمار بود. یکی از مشهورترین کتاب‌هایی که تبدیل به مانیفست اقتصادی سازمان شد، «اقتصاد به زبان ساده» محمود عسکری‌زاده بود که نه‌تنها تاثیری عمیق بر شکل‌گیری الگوی فکری گروه‌های چپ‌گرا گذاشت، بلکه اندیشه اقتصادی غالب در دهه پنجاه را نیز شکل داد. 

چهارم خرداد 1351، روزی است که دادگاه نظامی پنج تن از بنیانگذاران سازمان مجاهدین خلق را در آستانه ورود نیکسون به تهران اعدام کرد. در میان این اعدامی‌ها، نام محمود عسکری‌زاده نویسنده کتاب «اقتصاد به زبان ساده» نیز به چشم می‌خورد. این پرونده با هدف مرور دیدگاه‌های اقتصادی اعضای شاخص مجاهدین خلق و با تمرکز ویژه بر زندگی کوتاه محمود عسکری‌زاده نوشته شده که با نگارش یکی از مهم‌ترین رساله‌های مرجع مجاهدین قصد داشت مبارزه علیه «سرمایه‌داری وابسته» حکومت پهلوی و «انگل سرمایه‌داری» را تئوریزه کند.

به بهانه سالروز تیرباران عسکری‌زاده می‌خواهیم زندگی و افکارش را مرور کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که اگر منویات اقتصاد به زبان ساده در ایران جاری می‌شد، ایران چه مسیری در پیش می‌گرفت؟