گره‌افکنی
چگونه در دام تاسیس و تکثیر سازمان‌های دکوری افتادیم؟
فاطمه شیرزادی: سازمان «تعزیرات حکومتی» وابسته به وزارت دادگستری و سازمان «حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان» زیرمجموعه وزارت صمت، در واقع فرزندان مرکز بررسی قیمت‌ها و سازمان حمایت دوران پیش از انقلاب محسوب می‌شوند؛ سازمان‌هایی که کارویژه آنها «جلوگیری از رشد قیمت‌ها» و تنبیه «گران‌فروشان» است. این دو سازمان دولتی در عمل فعالان اقتصادی را به دلیل تورمی که عملکرد خود دولت عامل افزایش آن است، مجازات می‌کنند و از همین‌رو بارها مورد انتقاد اقتصاددان‌هایی چون موسی غنی‌نژاد، محمد طبیبیان و عباس آخوندی قرار گرفته‌اند. محور اصلی همه این انتقادات موجودیت این سازمان‌هاست که به دلیل کارویژه‌ای که دارند، همواره بر ضد فعالیت‌های آزاد اقتصادی عمل می‌کنند.
در عین حال، سازمان‌های «تعزیرات حکومتی» و سازمان «حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان» تنها دستگاه‌هایی نیستند که اقتصاد را تهدید می‌کنند. دولت‌ها همواره به ایجاد سازمان‌های جدید علاقه نشان داده‌اند و بی‌مناسبت یا به هر مناسبتی سازمانی ایجاد کرده‌اند. به همین دلیل طی حدود یک قرن اخیر سازمان‌های بسیاری در ایران قد علم کرده‌اند که یا مثل سازمان تعزیرات و سازمان حمایت با فلسفه کنترل اقتصاد خلق شده‌اند یا اساساً فلسفه وجودی آنها مبهم است، مثل اداره ذوب‌آهن کرج که در زمان رضاشاه تاسیس شده بود و تا همین چند سال قبل ساختمانی داشت و کارمندانی که حقوق می‌گرفتند در حالی که هیچ‌گاه ذوب‌آهنی در کرج افتتاح نشد.
نمونه دیگر شرکت سهامی قند و شکر ایران بود که در سال 1377 طرح انحلال آن به تصویب رسید و کمی بعد، به همراه سازمان غله ایران، سازمان گسترش خدمات بازرگانی ایران و سازمان تعاون مصرف شهر و روستا منحل شد. سازمان‌های زائد در نظام اداری ایران محدود به این چند مورد نبوده و نیست. بسیاری از این سازمان‌ها همچنان وجود دارند، از بودجه دولت ارتزاق می‌کنند و در مسیر فعالیت بخش خصوصی سنگ‌اندازی و مانع‌تراشی می‌کنند. برای دریافتن اثر مخرب چنین سازمان‌هایی کافی است به نتایج انحلال تعدادی از آنها توجه شود. مثلاً با انحلال سازمان قند و شکر ایران که در سراسر کشور چندین هزار کارمند داشت، چه اتفاقی افتاد؟ جز این است که از آن پس تا به حال در هر مغازه‌ای قند و شکر بسته‌بندی‌شده با شرایط کیفی و بهداشتی بهتر در دسترس مردم قرار گرفته و حلقه‌هایی هم برای آماده کردن و بسته‌بندی این اقلام به زنجیره تولید در صنایع غذایی اضافه شده است؟
سوال این است که اگر دیگر سازمان‌های دولتی نیز که در هر وزارتخانه چندین نمونه از آنها سر برآورده، حذف شوند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ یکی دیگر از نمونه‌های عجیب این سازمان‌ها «شرکت سهامی فرش ایران» است. این شرکت در سال 1314 تاسیس شده و با اینکه 85 سال از تولد آن می‌گذرد، هنوز برای هیچ‌کدام از گروه‌های مردم و اصناف مرتبط با فرش روشن نیست که این سازمان چه ماموریتی دارد. این سازمان و موارد مشابه متعدد، از اساس چرا تاسیس شده‌اند و چگونه توانسته‌اند این همه سال بدون اینکه کاری جز گره‌افکنی در اقتصاد انجام دهند از بودجه دولت تغذیه کنند؟
