بی‌ارادگی
اهتمام لازم برای کنترل نقدینگی باید در کجا شکل بگیرد؟
بررسی آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد که نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران طی سه دهه گذشته چیزی در حدود 23 درصد بوده است. روی نمودار بردن لگاریتم متغیر نقدینگی طی سه دهه اخیر نیز نشان می‌دهد که طی این دوره صرف‌نظر از اینکه چه دولتی روی کار باشد، نقدینگی با شتاب نسبتاً ثابتی افزایش پیدا کرده است.
سایه فتحی: بررسی آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد که نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران طی سه دهه گذشته چیزی در حدود 23 درصد بوده است. روی نمودار بردن لگاریتم متغیر نقدینگی طی سه دهه اخیر نیز نشان می‌دهد که طی این دوره صرف‌نظر از اینکه چه دولتی روی کار باشد، نقدینگی با شتاب نسبتاً ثابتی افزایش پیدا کرده است. البته در این میان عملکرد دولت اصلاحات در ایجاد نقدینگی بهتر از سایر دولت‌ها بوده است با وجود این بهترین عملکرد اقتصادی در کنترل نقدینگی در ایران نیز تفاوت فاحشی با استانداردهای جهانی دارد. نقدینگی در حالی در اقتصاد ایران سالانه بیش از 20 درصد رشد می‌کند، که سرعت رشد سالانه این متغیر اقتصادی در کمتر کشوری از محدوده اعداد یک‌رقمی تجاوز می‌کند و حتی دولت‌هایی که خود را متولی ایجاد رفاه برای شهروندانشان می‌دانند نیز در مقایسه با ایران عملکرد قابل قبول‌تری در ایجاد نقدینگی دارند. از آنجا که نقدینگی منشأ بسیاری از اتفاقات شوم اقتصادی از تورم گرفته تا بحران ارزی، شناخته می‌شود، اقتصاددانان همواره توصیه می‌کنند که سیاستگذاران اقتصادی باید چاره‌ای برای سرعت انبساط بالای نقدینگی در ایران بیندیشند. تقریباً دو هفته پیش بود که رئیس کل جدید بانک مرکزی در یکی از اظهارنظرهای خود از نبود اراده برای کنترل نقدینگی در کشور انتقاد کرد. اظهارنظری که اگرچه در ظاهر، گفتن آن از سوی رئیس کل بانک مرکزی به عنوان متولی سیاستگذاری پولی در کشور عجیب به نظر می‌رسد اما نگاه عمیق‌تر به ریشه‌های سیاسی ایجاد نقدینگی در کشور نشان می‌دهد که عزم و اراده بانک مرکزی به تنهایی برای کنترل سرعت رشد نقدینگی در اقتصاد ایران کافی نیست. باید دید رشد نقدینگی ریشه در کدام تمایلات و ترجیحات سیاستمداران دارد؟ ترازنامه بانک‌ها را می‌توان سرچشمه نقدینگی در اقتصاد کشور دانست اما کمیت آن در برخی از موارد تحت تاثیر انگیزه‌های سیاسی تغییر می‌کند. در این زمینه چندی پیش مسعود نیلی در گفت‌وگو با تجارت فردا، رشد نقدینگی را به عنوان شاخص اصلی «اقتصاد سیاسی» در ایران توصیف کرد. طی سال‌های اخیر دولت‌ها (در برخی موارد بدون آگاهی از نتایج تصمیماتشان) باعث ایجاد فشار بر ترازنامه بانک مرکزی و در نتیجه خلق پول شده‌اند. تصمیماتی که خیلی وقت‌ها بدنه کم‌جان نظام مالی کشور را نیز زیر بار تکالیف تحمیلی ضعیف‌تر و به موج نقدینگی دامن زده است. بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد در دوره دولت یازدهم، زایشگاه نقدینگی بیش از همه تحت تاثیر نظام بانکی کشور بوده است. به هر ترتیب عبدالناصر همتی در یکی از اظهارات اخیر خود از برنامه بانک مرکزی برای مهار نقدینگی خبر داده و بانک‌های کشور آمادگی خود را برای همراهی و کمک به این بانک مرکزی در این مسیر اعلام کرده‌اند. این در حالی است که به عقیده کارشناسان مهار نقدینگی نیازمند انجام اصلاحات عمیق نه در بعد اقتصادی بلکه در زاویه نگاه سیاستمداران به مسائل اقتصادی است، چراکه حتی سیاست‌های مالی دولت نیز در نهایت در ترازنامه بانک‌ها منعکس خواهد شد. برهم زدن این روند و رهایی از چرخه‌های مخرب ایجادکننده نقدینگی در اقتصاد ایران نیازمند عزم جدی سیاستگذار و انتخاب راه درست (هرچند سخت) برای مهار نقدینگی است. اما مهم‌ترین عوامل زایش فزاینده نقدینگی در اقتصاد ایران چیست و اکنون به اینجا می‌رسیم که اراده کنترل نقدینگی باید در کجا شکل بگیرد؟
