دومین سد‌شکنی

12 تیرماه 1396 قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم توتال، CNPC و پتروپارس به امضا رسید. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این روز ممکن است به عنوان روزی تاریخی در آینده به یاد آورده شود، همان‌طور که اولین قرارداد بین توتال و شرکت ملی نفت ایران در تاریخ صنعت نفت ایران ثبت شده است. سابقه حضور توتال در ایران به دهه 90 میلادی بازمی‌گردد، یعنی درست زمانی که رئیس‌جمهور وقت آمریکا، بیل کلینتون در دو سال پیاپی با تحریم‌های داماتو و ایلسا سرمایه‌گذاری در ایران را منع کرد. این تحریم‌ها مانع سرمایه‌گذاری بیش از 20 میلیون دلار در سال از سوی شرکت‌های خارجی در ایران می‌شدند. اما توتال در آن زمان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران را آغاز کرد و در حالی که مذاکرات ایران با شرکت آمریکایی کونوکوفیلیپس بر سر توسعه میدان نفتی سیری به بن‌بست رسیده بود، برای سرمایه‌گذاری در این میدان نفتی اعلام آمادگی کرد. این موجب شد که سد تحریم‌های ایلسا شکسته شود و پس از آن شاهد حضور شرکت‌های بین‌المللی در صنعت نفت و گاز کشور باشیم. توتال علاوه بر میدان نفتی سیری، بلال و درود، در فازهای 2 و 3 پارس‌جنوبی نیز سرمایه‌گذاری کرد. این دو فاز به اولین فازهای به بهره‌برداری‌رسیده پارس‌جنوبی بدل شدند و بعدها به عنوان الگویی برای توسعه دیگر فازها از سوی شرکت‌های داخلی مورد استفاده قرار گرفتند. حضور توتال در صنعت نفت ایران تا میانه‌های دهه 80 شمسی ادامه داشت. آخرین مذاکرات بین شرکت ملی نفت ایران و این شرکت بر سر توسعه فاز 11 بود. در واقع در سال‌های آخر دولت اصلاحات موافقتنامه اولیه‌ای با توتال برای توسعه فاز 11 پارس‌جنوبی به امضا رسید، اما این توافقنامه در دولت نهم نهایی نشد. رشد قیمت نفت و افزایش هزینه‌های خدماتی به دنبال آن، موجب کاهش سود پروژه شد و از سوی دیگر شروع تحریم‌های غرب علیه ایران، ریسک سرمایه‌گذاری در فاز 11 را به شدت افزایش داد و در نهایت منجر به خروج توتال از ایران شد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که اگر دولت گذشته به اصلاح قرارداد توسعه این پروژه اقدام کرده بود، ممکن بود توتال در ایران بماند و توسعه این فاز به زمان حال موکول نشود. اما نشد آنچه باید می‌شد. توتال از فاز 11 کنار رفت اما در سال‌های بعد توسعه این فاز با وجود امضای قرارداد با شرکت‌های داخلی و چینی هیچ‌گاه عملی نشد. این در حالی است که درآمد روزانه هر فاز پارس‌جنوبی بیش از پنج میلیون دلار در روز است و فاز 11 معادل دو فاز استاندارد پارس جنوبی است، یعنی عدم‌النفع هر روز به بهره‌برداری نرسیدن این فاز بیش از 10 میلیون دلار در روز برآورد می‌شود. حال در آخرین روزهای کاری دولت یازدهم بعد از گذشت نزدیک به 10 سال مجدداً شاهد حضور این شرکت فرانسوی در پروژه فاز 11 هستیم. ورود مجدد توتال به صنعت نفت ایران بی‌شباهت به اولین قرارداد این شرکت در دهه 90 نیست، چراکه این قرارداد در روزهایی به امضا رسید که هنوز سد تحریم‌ها به‌طور کامل برداشته نشده و از سویی مخالفت‌های رئیس‌جمهور جدید آمریکا با برجام شرکت‌های خارجی را نگران سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران کرده است. بسیاری از کارشناسان امضای قرارداد با توتال را استراتژیک و موجب کاهش نگرانی دیگر علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در ایران و ورود مجدد سرمایه خارجی به اقتصاد ایران می‌دانند؛ اگر چنین شود دومین سدشکنی توتال رقم خواهد خورد.