تاریخ انتشار:
پیش‌نیازهای شکل‌گیری اقتصاد رقابتی در ایران کدام است؟
رقابت‌ناپذیر
گزارش 2015 مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید ایران از میان 140 کشور حاضر در این گزارش در رتبه 74 قرار دارد، یعنی در میانه جدول. جدولی که کشوری مانند سوئیس در صدر آن قرار دارد و عنوان رقابت‌پذیرترین اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده و سنگاپور و ایالات‌متحده رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند و گینه در انتهای آن قرار گرفته. چین، دومین اقتصاد دنیا، در رتبه 28 این جدول قرار دارد و برزیل، یونان، آرژانتین و مصر هم در رتبه‌های بعدی ایران قرار دارند. شاید رتبه 74 و ایستادن در میانه جدول برای ایران جایگاه چندان بدی هم نباشد به خصوص که گزارش 2015 نشان می‌دهد ایران در سال 2014 در رتبه 83 ایستاده بوده و یک‌ساله 9 پله صعود کرده است. اما بررسی جایگاه کشورهای همسایه نشان می‌دهد وضعیت رقابت‌پذیری در ایران چندان هم مطلوب نیست. از میان کشورهای همسایه قطر در رتبه 14 ایستاده است. مالزی رتبه 18 دارد، عربستان رتبه 25، روسیه رتبه 45 و ترکیه نیز رتبه 51 را به خود اختصاص داده؛ رتبه‌هایی که نشان می‌دهد همه این کشورها وضعیت بهتری در مقایسه با رتبه 74 ایران دارند.
اما رتبه 74 جهانی ایران تنها معیار قضاوت برای بررسی وضعیت رقابت‌پذیری ایران در اقتصاد جهانی نیست. بررسی متغیرهای اقتصادی ایران تصویری دیگر از ایران در اقتصاد جهانی به دست می‌دهد. گزارش مجمع جهانی نشان می‌دهد ایران در برخی از این شاخص‌ها عملکرد بسیار خوبی داشته و در برخی دیگر عملکردی بسیار ضعیف در کارنامه خود ثبت کرده است. رتبه ایران در برخی از متغیرها مانند متغیر میزان ابتلا به ایدز در جهان بهترین بوده اما در شاخص‌های اقتصادی و شاخص‌های مربوط به بازار کار و وضعیت شرکت‌ها رتبه ایران بسیار نامطلوب است. به‌طور مثال در متغیر میزان تعرفه‌های وارداتی، رتبه آخر یعنی 140 به ایران اختصاص یافته است. در میزان مشارکت زنان در بازار کار رتبه 139 و در میزان دسترسی به وام رتبه 138 را کسب کرده است. همچنین وضعیت ایران در محور بازار کار 138 است که این نشان می‌دهد مقررات پیچیده و محدودکننده بازار چقدر به رقابت‌پذیری ایران ضربه می‌زند. در وضعیت توسعه‌یافتگی بازار سرمایه رتبه ایران 134 است، در محور میزان توسعه‌یافتگی کسب و کار کشور رتبه ایران 110 است و در محور کارایی بازار کالا رتبه ما 109 است.
همین رتبه‌ها شاید بیش از همه تصویری واضح از وضعیت رقابت‌پذیری صنایع ایران نشان می‌دهد. چهار بازار اصلی در هر کشوری بازار کار، کالا، سرمایه و پول است و رتبه ایران در همه این بازارها رتبه‌هایی سه‌رقمی و در انتهای جدول است. همین عوامل برای مختل کردن رقابت‌پذیری صنعت و اقتصاد ایران کافی‌اند و خود به خوبی نشان می‌دهد که چرا صنایع ایران رقابت‌پذیر نیستند.
اما چرا صنایع ایران رقابت‌پذیر نیستند؟ پیش‌نیازهای رقابت‌پذیری در کشور ما کدام است و چه دلایلی سبب شده این پیش‌نیازها در ایران شکل نگیرد؟ نقش دولت در ایجاد و عدم ایجاد رقابت‌پذیری کدام است؟ چرا صنایع در کشور ما بیش از آنکه خواهان رقابت باشند، خواهان جذب حمایت‌های دولتی هستند؟ اینها همه سوالاتی است که در بررسی چرایی رقابت‌پذیر بودن و رقابت‌ناپذیر بودن صنایع می‌توان به آن پرداخت. مرتضی ایمانی‌راد، اقتصاددان در این پرونده در بررسی چرایی رقابت‌ناپذیری صنایع ایران به وجود انحصار، گسست ایران از اقتصاد جهانی، وجود فضای رانتی در کشور، فضای کسب و کار نامناسب و تکیه بیش از حد صنایع کشور به سخت‌افزار به جای نرم‌افزار اشاره می‌کند و آنها را از مهم‌ترین دلایل غیررقابتی بودن صنایع ایران می‌داند. اما نقش دولت در این میان چیست و چگونه می‌توان اقتصاد ایران را رقابتی کرد؟
دیدگاه تان را بنویسید