در جست‌وجوی قدرت خرید از دست رفته
فقط هیاهو
اسفند که می‌شود، انگار مردم اسفند روی آتش می‌شوند. هیاهو و جنب‌وجوش در خیابان‌ها چند برابر می‌شود. دیگر خیابان‌ها ساعت خلوت و بی‌ترافیک ندارند.
سمیرا ابراهیمی
اسفند که می‌شود، انگار مردم اسفند روی آتش می‌شوند. هیاهو و جنب‌وجوش در خیابان‌ها چند برابر می‌شود. دیگر خیابان‌ها ساعت خلوت و بی‌ترافیک ندارند. بازارهای شب عید هم پر می‌شوند از آدم‌هایی که طبق سنت و عادت برای خرید همه چیز به بازار می‌آیند. از آجیل و شیرینی و مایحتاج خانه تا کیف و کفش و لباس و وسایل خانه! مراکز خرید شهر این روزها و شب‌ها حتی در روزهای وسط هفته هم میزبان خیل عظیم افرادی هستند که به قصد به جا آوردن سنت خرید شب عید به بازار می‌آیند. اما انگار در زیر پوست این هیاهوی جنجالی خرید، جریان دیگری وجود دارد.
ساعت هشت شب است و در یکی از مراکز خرید وسط شهر از فرط ازدیاد جمعیت، نمی‌توان قدم از قدم برداشت. اما در همین شلوغی، مرد میانسالی که سپیدی موهایش نشان می‌دهد سال‌های زیادی را در این بازار گذرانده، مغازه کیف و کفش خود را می‌بندد و قصد خارج شدن دارد. مرد میانسال علت خروج زود‌هنگامش را با این جمله بیان می‌کند: «مردم می‌روند و می‌آیند اما از خرید خبری نیست. بازار مثل همیشه شلوغ است، اما بازار پوچ است. مردم انگار پولی برای خرید ندارند، چون هنوز شکل فروش ما، شبیه شکل فروش اسفندهای قبل نشده است.»
یوسف 27ساله هم مغازه کیف و کفش دارد. مغازه‌اش را برای جمع کردن سرمایه و ایجاد تجارت بزرگ‌تری راه‌اندازی کرده است. او می‌گوید تمام اجناسش را خودش از ترکیه وارد می‌کند که هم پول واسطه ندهد و هم اینکه جنس باکیفیت خود را طبق آخرین مد به دست مشتریانش برساند. اما از وضعیت بازار راضی نیست. می‌گوید بیش از 10 روز از اسفند گذشته اما هنوز وارد مرحله فروش شب عید نشده است: بازار کساد است. روزی پنج مشتری هم نداریم. در بازار پوشاک هم وضعیت بهتر از سایر بازارها نیست. با اینکه فروشگاه‌های زیادی به خصوص در مناطق مرکزی شهر از الان بر خلاف سنت همیشگی بازار، اجناس را به حراج گذاشته‌اند، می‌گویند: همه بیننده‌اند، خریدار نیست. این جریان را فروشندگان همه مراکز خرید بزرگ تایید می‌کنند، از بوتیک‌داران تیراژه و میلاد نور تا مانتوفروشان هفت‌تیر و لباس‌فروشان هفت‌حوض. در یکی از مانتوفروشی‌های هفت‌حوض، خانم فروشنده می‌گوید: «مردم می‌آیند، می‌بینند، پرو می‌کنند و می‌روند. انگار واقعی نیستند.»
در این میان اما دستفروشان از بازار راضی‌ترند. مرد دستفروشی که بلوزهای زنانه را با قیمتی بسیار نازل‌تر از قیمت مغازه‌ها می‌فروشد، می‌گوید: دستفروشان اجناس ارزانی را می‌آورند که می‌دانند آدم‌های معمولی‌تر می‌خرند. ما بازار همیشگی نداریم، اما عید امسال در هر جای شهر بساط دستفروشی دیده می‌شود و البته رونق خوبی هم دارد.
البته در کنار این جریان نداشتن قدرت خرید آحاد جامعه، مراکز خرید بالای شهر تجربه متفاوتی نسبت به سال‌های گذشته ندارند. اتیکت قیمت مانتوهای چند میلیون‌تومانی در مرکز خرید نارون کامرانیه، نه‌تنها باعث تعجب و ناراحتی خریداران نمی‌شود، بلکه فروشندگان می‌گویند: بازار خیلی شلوغ است. هرچند مزون‌داران امسال هم مثل گذشته حجم زیادی از مشتریان را از بازار خارج کرده‌اند، اما به دلیل اینکه شب عید است و مدل‌های جدید آورده‌ایم، مشتریان خاص خودمان را داریم. در یکی از قنادی‌های شمال شهر تهران، به دلیل تراکم جمعیت، دستگاه نوبت‌دهی قرار داده شده است. مدیر این قنادی می‌گوید: برای هفته آخر اسفند علاوه بر مشتریان همیشگی، سفارش‌های زیادی هم ثبت کرده‌ایم. البته برای 15 روز تعطیلات هم سفارش مهمانی‌های کوچک و بزرگ زیادی داریم.
نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که خرید شیرینی و شکلات در مناطق مرکزی و حتی پایین‌شهر هم کم‌وبیش جریان دارد و به واسطه نمایشگاه‌های بهاره، این مایحتاج همیشگی مردم، فروش خود را با اندکی کاهش، حفظ کرده است. با توجه به این جریان‌ها و رفتارها می‌توان گفت قدرت خرید مردم نسبت به سال‌های قبل با اندکی کاهش مواجه بوده است اما به برخی از کالاها با فشار بیشتری وارد شده است.
برنامه دولت برای افزایش قدرت خرید در سال 94
دولت در مقدمه بخشنامه بودجه سال آینده با ارائه تحلیلی مختصر از شرایط سال‌های گذشته و امسال برخی از شاخص‌های مهم اقتصادی را تا پایان سال جاری پیش‌بینی کرده است. بر این اساس دولت پیش‌بینی کرده است که تا انتهای سال 93 نرخ رشد اقتصادی به بیش از یک درصد، تورم زیر ۱۸ درصد و نرخ رشد سرمایه‌گذاری حدود ۲۵ درصد برسد. البته می‌توان گفت پیش‌بینی‌های دولت تا حد زیادی به وقوع پیوسته است و نرخ تورم 2/15درصدی که رئیس‌جمهور، چند هفته پیش اعلام کرد شاهد این مدعاست. اصلاح بودجه و مدیریت منابع و مصارف بودجه‌ای و اولویت‌بندی پروژه‌های عمرانی و اجرای طرح‌های مناسب از جمله طرح سلامت، تلاش برای افزایش رفاه مردم همراه با رفع موانع تولید به ویژه در حوزه‌های نفت و گاز و صنعت، رشد منفی اقتصاد را متوقف و آن را به سمت رشد اقتصادی مثبت هدایت می‌کند چنانچه ملاحظه می‌شود مسعود نیلی، مشاور اقتصادی روحانی پیش‌بینی کرده است که رشد اقتصادی در پایان سال 93 به دو درصد می‌رسد.
دولت از چه طریقی می‌تواند قدرت خرید مردم را افزایش دهد؟
بر اساس محاسبات صندوق بین‌المللی پول، در ایران به ازای هر یک دلار آمریکا، 840 تومان قدرت خرید وجود دارد.
دولت یازدهم برای افزایش این میزان باید سیاست‌های کنترل تورم را در راستای افزایش درآمد واقعی مردم اجرا کند.
طبق تعاریف علم اقتصاد، رشد واقعی درآمد حاصل تفریق نرخ رشد درآمد اسمی از نرخ تورم است.
در صورتی که میزان رشد واقعی درآمد مثبت باشد، می‌توان گفت که دولت سعی در افزایش قدرت خرید مردم دارد.
در همین راستا کنترل تورم رشدزا باید به صورتی انجام شود که به دنبال کاهش نرخ بیکاری، اعمال سیاست‌های یکسان‌سازی توزیع درآمد، گرفتن مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم و پرداخت یارانه به صورت مستقیم و غیرمستقیم باشد. بر اساس آمار شاخص قدرت خرید که توسط این مرکز منتشر شده است، قدرت خرید هر 540 تومان در ایران، در سال 2012 برابر با یک دلار آمریکا بود، در حالی که این میزان در سال 2013 به 730 تومان رسید.
بدین ترتیب امید می‌رود نرخ تورم که از 5/30 درصد در سال 91 به 8/34 درصد در سال 92 افزایش یافته بود، تا پایان سال 93 به زیر 18 درصد تنزل یابد. همچنین، رشد اقتصاد که از منفی 8/6 درصد در سال 91 به منفی 9/1 درصد در پایان سال 92 و در نهایت به رشد مثبت در فصل اول سال جاری تغییر یافته، تا پایان سال به بالاتر از یک درصد افزایش یابد.
مقایسه میزان تورم اسفند دو سال گذشته نشان می‌دهد که میزان تورم در اسفندماه سال 91، رشد 9/3درصدی داشته است، در حالی که این میزان در سال 92 به رشد 2/1 داشته است، اما در بهمن‌ماه سال جاری این میزان نسبت به سال قبل با رشد 2/0درصدی مواجه بوده است. همچنین درصد تغییرات شاخص کل در 12ماهه منتهی به بهمن‌ماه سال 1393 نسبت به دوره مشابه سال قبل 2/14 درصد است که نسبت به تورم 12ماهه منتهی به دی‌ماه 1393 که 9/14 درصد بوده، کاهش یافته است. البته شاخص گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در این ماه به رقم 3/137 رسید که نسبت به ماه قبل 2/0 درصد کاهش نشان می‌دهد. شاخص گروه اصلی «خوراکی‌ها» در ماه مورد بررسی به عدد 2/234 رسیده که نسبت به ماه قبل سه درصد کاهش یافته است.
شاخص گروه اصلی خوراکی‌ها نسبت به ماه مشابه سال قبل 1/10 درصد افزایش نشان می‌دهد و نرخ تورم 12ماهه این گروه 9/9 درصد است.
شاخص گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات نسبت به ماه مشابه سال قبل 9/9 درصد افزایش نشان می‌دهد و درصد تغییرات این گروه در 12 ماه منتهی به بهمن 1393 نسبت به دوره مشابه سال قبل 8/9 درصد است که نسبت به تورم 12ماهه منتهی به دی‌ماه 1393 کاهش یافته است.
شاخص گروه عمده کالاهای غیرخوراکی و خدمات در ماه بهمن 93 به رقم 200 رسید که 6/0درصد نسبت به ماه قبل افزایش نشان می‌دهد.
میزان افزایش شاخص گروه عمده کالاهای غیرخوراکی و خدمات نسبت به ماه مشابه سال قبل 3/17 درصد بوده و نرخ تورم 12ماهه منتهی به بهمن‌ماه سال 93 نسبت به دوره مشابه سال قبل 9/17 درصد است که نسبت به تورم 12ماهه منتهی به دی‌ماه 1393 که 1/18 بوده کاهش یافته است.
با توجه به این کاهش‌های نرخ تورم، می‌توان نتیجه گرفت عزم دولت برای افزایش قدرت خرید مردم و کاهش تورم جدی است و امید می‌رود در سال آینده با افزایش قدرت خرید و بازارهای پررونق واقعی روبه‌رو شویم.
دیدگاه تان را بنویسید