فشار به بازار

واردات بی‌رویه برنج و شکر که دلیل اصلی آن عدم امکان بازگشت پول نفت به کشور به دلیل تحریم‌ها بود در نهایت وزارت جهاد کشاورزی را بر آن داشت که در فصل برداشت این دو کالا، واردات آنها را با ممنوعیت مواجه کند. این درحالی است که در قانون برنامه پنجم توسعه صراحتاً قید شده است که به بهانه تنظیم بازار داخلی اعمال ممنوعیت و محدودیت‌های غیر‌تعرفه‌ای برای واردات کالا غیر‌مجاز است. البته تصمیم بر ممنوعیت واردات برنج و شکر به طور ناگهانی اعمال شده است زیرا در ابتدای مهر‌ماه سال جاری بود که محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی تاکید کرده بود که برای حمایت از تولید داخل و خروج از رکود بازار برنج در فصل برداشت ممنوعیت واردات اعمال نمی‌شود بنابراین ممنوعیتی برای واردات برنج نداریم.
درحالی که بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه کنترل واردات باید تنها از طریق وضع تعرفه باشد. بنای وزارت جهاد کشاورزی از ابتدای فصل برداشت برنج (از مرداد‌ماه تا پایان آبان‌ماه) این بود که تعرفه واردات این کالا را افزایش دهد. بر همین اساس قرار شد برای توازن در بازار برنج در فصل برداشت این محصول، تعرفه 40‌درصدی و برای فصول دیگر نیز تعرفه 22‌درصدی برای واردات این کالا اعمال شود، این در حالی است که پیش از این تعرفه واردات این محصول 20 درصد بوده است. اما در نهایت این وزارتخانه که چند ماهی است مسوولیت تنظیم بازار کالاهای اساسی و کشاورزی را برعهده گرفته است تصمیم گرفت واردات این دو قلم کالا را تا پایان فصل برداشت به طور کل ممنوع کند. عباس کشاورز معاون وزیر جهاد کشاورزی در همین زمینه گفت بازار از برنج و شکر اشباع‌شده و محصولات تولید‌شده در داخل ایران روی دست تولیدکنندگان آنها باقی مانده است.
کشاورز اعلام کرده است «به دلیل اشباع بازار از این دو محصول است که واردات آنها ممنوع شد. سال گذشته بیش از دو میلیون تن برنج وارد شد و طی شش ماهه نخست امسال نیز حدود ۷۰۰ هزار تن برنج وارد شده است. درحالی که نیاز واردات کشور در طول سال حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است؛ بنابراین در حال حاضر به اندازه کل نیاز بازار، واردات برنج صورت گرفته و محصول داخلی و وارداتی در انبارها باقی مانده است. درباره شکر نیز ممنوعیت واردات به دلیل فرا رسیدن فصل برداشت چغندر‌قند و نیشکر و همچنین به دلیل واردات بیش از حد و مازاد بر نیاز داخلی اعمال شده است.» برنج مورد نیاز کشور سالانه سه میلیون تن است و در حال حاضر بیش از دو میلیون تن برنج در داخل تولید می‌شود و تنها حدود یک میلیون و 100 هزار تن باید از خارج تامین شود اما رقم واردات به کشور بسیار بیشتر از نیاز واقعی است. اما یکی دیگر از دلایل ممنوعیت واردات این دو قلم کالا واردات بی‌رویه آنها طی سال‌های 91 و 92 نیز بوده است. از نیمه دوم سال 91 تا پایان سال 92 کشور هند بیش از دو میلیون تن برنج تولید‌شده در کشور خود را به جای پول نفت به ایران صادر کرد. میزان انباشت برنج‌های در انبارها که عمدتاً از کشور هند و سپس پاکستان وارد شده بود در مقاطعی باعث شد دولت اقدام به توزیع برنج در قالب طرح‌هایی نظیر «سبد کالا» کند. دولت در مرحله اول توزیع سبد کالا 16 میلیون سرپرست خانوار را مشمول دریافت آن سبد کرد. همچنین قرار بود در هر سبد کالایی 10 کیلوگرم برنج شرکت بازرگانی دولتی با آرم GTC را که همگی برنج‌های هندی بود در بین مردم توزیع کنند. بنابر‌این در این طرح حدود 160 هزار تن برنج هندی انباشت‌شده در انبارهای شرکت بازرگانی دولتی در بین مردم توزیع شد.