تلنگری بر مدیریت شهر

اصول مناسب مدیریت یک شهر بر عوامل زیادی مستقر شده است. یکی از این عوامل داشتن آمار و اطلاعات دقیق است. باید بدانیم اگر آمار و اطلاعات دقیقی وجود نداشته باشد به‌طور کل نتیجه برآوردها با شکست مواجه می‌شود. از طرفی دیگر برخورداری از حاکمیت علمی و اهمیت آن در مدیریت شهر مطرح است. به‌طور مثال اگر بخواهیم سلامت روانی شهروندان و آسایش آنها را بالا ببریم باید وابسته به دانش و آزمون و خطاها عمل کنیم. در واقع این به درایت مدیریت بستگی دارد و صورت می‌گیرد. اگر عملکردی بدون در نظر گرفتن موانع و آینده کار داشته باشیم مسلماً به نتیجه مطلوبی نخواهیم رسید. از طرفی دیگر مشارکت موثر شهروندان است. مردم در مدیریت یک شهر حرف اول را می‌زنند. بنابراین چرا از مردم در این مدیریت استفاده نکنیم؟ متاسفانه ما شورای شهری داریم که فقط چهار سال یک بار تلنگری به مسائل شهر می‌زند. در صورتی که ما در قانون اساسی شورای محله‌ای هم داریم که می‌توانیم از آن در مشکلات شهر یاری بگیریم و متاسفانه آنچنان که باید از این موقعیت استفاده کنیم، نمی‌کنیم.
از سویی در بحث شهرنشینی سرعت مطرح است که روز به روز شهرنشینی با سرعت بیشتری در حال افزایش است و آمار‌ها نشان می‌دهد از 75‌میلیون نفر جمعیت کشور‌54 میلیون در شهرها ساکن‌اند و شهرنشین شده‌اند. در واقع نسبت به سال‌های گذشته این آمار چند برابر شده است. بهتر است بدانیم هر چقدر شهری شهروند بیشتری داشته باشد هزینه‌ها بالاتر رفته و باید منابع مالی زیادتری برای ساماندهی وضعیت زندگی این شهروندان در نظر گرفت. در حال حاضر هزینه‌ها سه تا چهار برابر شده و مسلماً مشکلات هم در این صورت بیشتر می‌شود و اگر در مدیریت شهری قدمی نادرست برداریم حاکمیت علمی خدشه‌دار می‌شود.
نکته دیگری که حائز اهمیت است این است که در حال حاضر شهرداری‌ها از دو راه تامین منابع مالی دارند. فروش تراکم و تبدیل تجاری. خرید و فروش تراکم که امروزه به موضوعی قابل بحث میان مسوولان شهری بدل شده است و متاسفانه در چند سال اخیر ذهن بسیاری از کارشناسان، شهروندان و مدیران دستگاه‌های مختلف را به خود مشغول کرده است. موضوعی که این روزها به راحتی از سوی شهرداری تهران به سازندگان ساختمان‌ها تنها در قبال دریافت مبلغی فروخته می‌شود. در صورتی که به نظرم باید هرچه زودتر عوارض نوسازی را کاهش داد و در امر افزایش قدرت خرید مسکن مردم گام برداشت. از طرفی دیگر باید به بی‌ثباتی‌هایی که در امر تبدیل تجاری صورت می‌گیرد سامان داد. مشکل اساسی ما در این بحث این است که در آغاز فعالیت هر کسب و پیشه‌ای عوارض می‌گیریم. به‌طور مثال اگر مغازه‌ای در داخل شهر می‌خواهد شروع به فعالیت کند قطعاً در اوایل کارش باید عوارضی را بپردازد که این امر اشتباه است چرا که همین عوارض باعث می‌شود صاحب کسب و کار برای تامین منابع مالی خود، اجناس مغازه را هم گران‌تر به فروش برساند و این مستقیماً بر مردم اثر‌گذار است. چاره این مشکل به نظر من اخذ عوارض در طول کسب و کار است نه در آغاز. در این شرایط است که تعادل برقرار می‌شود. نکته دیگری که می‌خواهم بگویم این است که ما در اداره خیلی از بخش‌های شهری می‌توانیم از سرمایه بخش خصوصی استفاده کنیم. قطعاً مدیریت شهری بر مبنای درایت است که پیش می‌رود. باید از هیچ همه چیز ساخت. در خیلی از کشورهای دنیا از کتابخانه هم درآمدزایی می‌کنند. با ایجاد بوفه، کرایه سه کتاب بیشتر و ... ما هم می‌توانیم با درایت بیشتر شهر را سامان دهیم. تصمیمات یک مدیر وابسته به منابع مالی است چرا که شهرداری ما شهرسازی هم می‌کند. معتقدم با فرهنگسازی صحیح می‌توانیم هزینه‌های خدمات شهری را کاهش دهیم. تهران شهری است که گران اداره می‌شود و این درست نیست. پس نمی‌توان گفت اگر فقط منابع مالی شهرداری‌ها افزایش یابد مدیریت بهتری داریم بلکه شهر با مشارکت مردم بهتر اداره می‌شود. بهتر است برای شهرداری‌ها مسوولیت‌های بیشتری ایجاد کنیم و شهرداری هم با مدیریت یکپارچه و به صورت متمرکز از پس این کارها برآید. از سویی دیگر نمی‌توان شهرداری را محدود کرد. به او وظایفی بدهیم و بگوییم تو مدیر باش ولی آموزش با تو نیست. مدیر باش ولی فرهنگ را تو اداره نکن. این روند علمی و اجرایی نیست. ضمناً در مدیریت یک شهر اقتصاد حرف زیادی برای گفتن دارد. اگر منابع مالی تامین شود تولید به چرخه اقتصادی کمک می‌کند و درآمدزایی رونق می‌گیرد. بنابراین در وهله اول تامین منابع مالی و عملکرد یکپارچه شهرداری و در وهله دوم مشارکت شهرنشینان.