ماجرای عجیب بودجه

مهم‌ترین سند مالی کشور، امسال در حالی با 84 روز تاخیر به مجلس رفت که رئیس‌جمهور برخلاف روال سال‌های گذشته، برای ارائه آن در مجلس حضور نداشت؛ این نخستین مساله‌ای بود که موجب نارضایتی نمایندگان شد. برخی از نمایندگان این مساله را بی‌احترامی تلقی کردند و برخی دیگر از لزوم نپذیرفتن لایحه بودجه بدون حضور رئیس‌جمهور سخن گفتند. این در حالی بود که معاون رئیس‌جمهور در اجرای قانون اساسی معتقد است قانون صراحتی در زمینه حضور رئیس‌جمهور هنگام ارائه لایحه بودجه ندارد. با وجود این مسائل، به نظر می‌رسد تاخیر در ارائه لایحه بودجه و عدم حضور رئیس‌جمهور برای تقدیم این لایحه به مجلس، کمترین انتقاد وارد‌شده به بودجه امسال خواهد بود. چرا که لایحه امسال درصدد افزایش منابع هدفمندسازی یارانه‌ها و اجرای فاز دوم هدفمندسازی نیز هست.

تاخیرهای مکرر
در تمامی سال‌های دهه 80 تاکنون، بودجه با تاخیر نسبت به موعد قانونی 15 آذر هر سال ارائه شده است؛ با این تفاوت که زمان تاخیر از یک روز تا 84 روز متغیر بوده است. تاخیر در ارائه بودجه، از اواسط دهه 80 تشدید شده و در سال‌های اخیر زمان ارائه بودجه به ماه‌های بهمن و اسفند نیز رسیده است. در آخرین تاخیر که در ارائه بودجه سال 1392 روی داد، لایحه بودجه نهم اسفند به مجلس رسید. با توجه به این مساله که تا پایان سال تمرکز مجلس بر بودجه سه‌دوازدهم خواهد بود، همچنین با مقایسه بین زمان ارائه لوایح بودجه 1391 و 1392، می‌توان پیش‌بینی کرد بودجه امسال، زودتر از اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد 1392 به تصویب نخواهد رسید. یکی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز از بررسی لایحه تا اواخر خرداد خبر داده است. البته این در صورتی است که آغاز فاز دوم هدفمندسازی موجب طولانی‌تر شدن روند بررسی بودجه نشود.

یارانه‌های 100 هزار تومانی؟
بودجه کل کشور در لایحه جدید، بیش از 730 هزار میلیارد تومان است که رشدی حدود
29درصدی نسبت به لایحه سال 1391را نشان می‌دهد و برخی معتقدند این رشد تورم‌زا خواهد بود. البته به گفته مرادی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، بدون در نظر گرفتن تغییرات ناشی از نرخ ارز و هدفمندی یارانه‌ها، بودجه سال 1392 از کاهش 2/1درصدی برخوردار بوده است. نکته مهم در لایحه امسال، افزایش اعتبار هدفمندسازی یارانه‌هاست. این اعتبار در بودجه 120هزار میلیارد تومان برآورد شده است که 90هزار میلیارد تومان آن برای پرداخت یارانه نقدی در نظر گرفته شده است. به گفته مرادی، دولت اجرای فاز دوم هدفمندسازی یارانه‌ها را نیز پیش‌بینی کرده است. با فرض تقسیم یکسان یارانه نقدی بین همه مردم، می‌توان پیش‌بینی کرد با اجرای فاز دوم، یارانه ماهانه هر فرد به 100هزار تومان افزایش خواهد یافت. همراه با لایحه بودجه امسال، لایحه سه‌دوازدهم نیز تقدیم مجلس شد. این لایحه به دولت اجازه دریافت و پرداخت 45 هزار میلیارد تومان در سه‌ماهه اول سال آینده را می‌دهد.

نرخ ارز شناور
بودجه امسال خصوصیات دیگری نیز دارد. نخست آنکه نرخ ارز در این لایحه مشخص نیست و این نرخ به صورت شناور مدیریت‌شده تعیین می‌شود. همچنین در سال آینده، درآمدهای دولت 91 هزار میلیارد تومان و هزینه‌ها 121هزار میلیارد تومان خواهد بود و بر این اساس، کسری بودجه عملیاتی بیش از 29 هزار میلیاردی از همین ابتدا در بودجه مشخص است. دیگر آنکه بر اساس ماده 213 قانون برنامه پنجم، رئیس‌جمهور باید در هنگام ارائه لایحه بودجه، گزارش عملکرد برنامه پنجم را نیز ارائه دهد که این اقدام نیز صورت نگرفت و با اعتراض نمایندگان مواجه شد. با وجود تمامی این انتقادات، رئیس‌جمهور همچون زمان ارائه بودجه سال 1391، خواستار بررسی بودجه در کمترین زمان و همراه با کمترین تغییرات شده است. وی در این باره گفته است: «امیدوارم انسجام و منطق بودجه به هم نخورد.» بودجه سال 1391 نیز با تغییرات بسیار به تصویب رسیده بود و به نظر می‌رسد با توجه به تلاش دولت برای اجرای فاز دوم هدفمندسازی یارانه‌ها، بودجه امسال نیز با مسائلی مشابه مواجه شود.