فاز جدید تورم پیشرو

آخرین آمارها از شاخص قیمتی تولیدکننده (PPI)، بیانگر این است که با رشد محدود بهای تولید در ماه‌های اخیر، نرخ‌های تورم تولیدکننده دو رکورد از خود به جا گذاشته‌اند: نرخ تورم ماهانه تولیدکننده به کمترین سطح خود در 52 ماه اخیر رسیده و نرخ تورم سالانه تولیدکننده نیز، به سطح خود در مقطع زمانی پیش از اجرای هدفمندی یارانه‌ها بازگشته است. این در حالی است که بالا بودن نرخ‌های تورم ماهانه مصرف‌کننده (متوسط نرخ ماهانه تورم مصرفی در شش ماه گذشته حدود 4/1 درصد بوده است)، به موضوعی هشداردهنده تبدیل شده است و کارشناسان از ورود تورم به «هسته سخت» سخن می‌گویند. گفته می‌شود با ادامه روند فعلی، نرخ تورم تا پایان سال جاری تا بازه بین 15 تا 16 درصد کاسته می‌شود، اما از فروردین‌ماه سال بعد افزایشی تدریجی را تجربه کند. این در حالی است که نرخ رشد نقدینگی همچنان بالاست و در شرایط فعلی، این خطر وجود دارد که یک رفتار هیجانی در بازار ارز، مجدداً به روانه شدن نقدینگی در بازارهای دارایی و شوک تورمی ناشی از جهش ارزی منجر شود. با توجه به ترکیب تورم تولیدکننده و اتکای اصلی آن بر تورم خدمات، چنین جهشی مجدداً می‌تواند به یک شوک در «هسته تورم تولیدکننده» منجر شود که فرآیند کنترل تورم را مجدداً به تعویق خواهد انداخت.

اما بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، در سال‌های گذشته یک توالی دارای «الگو» بین شاخص‌های قیمتی تولیدکننده (PPI) و مصرف‌کننده (CPI) وجود داشته است؛ به طوری که از شهریورماه 1391 به بعد، شوک‌های وارد شده به قیمت‌ها در اقتصاد ایران، ابتدا اثر خود را روی تورم تولیدکننده به جا گذاشته‌اند و سپس با یک دوره تاخیر حدوداً 9‌ماهه، این شوک‌ها به طور کامل در تورم مصرف‌کننده تخلیه شده است (با تلاقی مقدار CPI و PPI). در این فاصله البته قیمت‌های تولیدکننده نیز رشد طبیعی خود را (با توجه به روند معمول و تورمی اقتصاد) داشته است. نکته این روندها اینجاست که آخرین شوک وارد شده به هزینه‌های تولید نیز، در پایان اسفندماه و با اصلاح قیمت‌های حامل‌های انرژی کلید خورد و آمارهای جدید نشان می‌دهد با نزدیک شدن شاخص قیمت مصرفی به شاخص قیمت تولیدی در مهرماه، تخلیه این شوک به مراحل پایانی خود در حال نزدیک شدن است. به طوری که انتظار می‌رود با ادامه روند فعلی، دو شاخص قیمت مصرفی (CPI و PPI) در آذرماه به نزدیکی هم برسند. در این صورت و با فرض ادامه روند معمول اقتصاد ایران، انتظار می‌رود فشار تورم تولید بر تورم مصرفی کاسته شود و در نتیجه، نرخ‌های ماهانه تورم مصرف‌کننده نیز، به سمت پایین میل کند و حتی از انتهای پاییز به بعد، کمتر از یک درصد شود (با فرض اینکه در این مدت شوک جدیدی از ناحیه داخل یا خارج به اقتصاد کشور وارد نشود).

در این صورت، ممکن است تا حدودی از نگرانی‌ها در خصوص امکان افزایش نرخ تورم از فروردین‌ماه سال آینده به بعد کاسته شود و احتمال کاهش جزیی نرخ تورم در ماه‌های نخست سال بعد نیز وجود خواهد داشت؛ بنابراین، می‌توان گفت در حال حاضر دو نشانه متفاوت از آینده تورم به چشم می‌خورد: شاخص قیمت تولیدکننده از کاهش نرخ‌های تورم ماهانه در ماه‌های پیش رو و تداوم روند کاهشی تورم حکایت دارد، در حالی که مقادیر اخیر شاخص مصرفی، از ورود تورم به هسته سخت و توقف مسیر کاهش تورم در پایان سال جاری خبر می‌دهد.