حکایت آنان که کار می‌آفرینند

«کارستان» و «آنها کاری می‌کنند کارستان» دغدغه مهم این روزهای رخشان بنی‌اعتماد و مجتبی میرتهماسب است. مجموعه فیلم‌هایی درباره زندگی کارآفرین‌های ایرانی که با حضور جمعی از کارگردانان شناخته‌شده در مراحل پژوهش تا ساخت قرار گرفته است و حالا با رونمایی فیلم «پنبه تا آتش» به کارگردانی بهرام عظیم‌پور در آخرین شنبه تیرماه فاز نخست این مجموعه وارد مرحله دیگری می‌شود. هدف این پروژه روایت تلاش کسانی است که در رویارویی با چالش‌های بسیار، توانسته‌اند معنای کار را حرمت بخشند و ثبت و انتقال دانش و تجربه‌هایشان می‌تواند الگوهای با‌ارزشی برای کل جامعه به‌خصوص جوانان باشد. براساس تعاریف رایج از کارآفرینان به عنوان الگوی محرک اقتصادی و اجتماعی نام می‌برند که از طریق تلاش متعهدانه خود با پذیرفتن همه ریسک‌های موجود به فرآیند خلق ارزش مادی و معنوی دست می‌زنند. آنها افرادی هستند که به دنبال رویاهایی می‌روند که از دید بسیاری دست‌نیافتنی است اما آنها را شدنی می‌کنند. شاید همین ممکن کردن غیرممکن‌هاست که بسیاری از هنرمندان را نسبت به موضوع کارآفرینی علاقه‌مند کرده و به ثبت هنرمندانه آن دست زدند.

فیلم «پنبه تا آتش» نخستین فیلم از مجموعه کارستان براساس زندگی و سرگذشت علی‌اصغر حاجی‌بابا ساخته شده است. پیر صنعت ایران که بیش از 50 سال است در زمینه صنایع ریخته‌گری و فروآلیاژ ایران فعالیت می‌کند. این کارآفرین 84ساله در سال ١٣٤٢ شرکت «پارس‌متال» را به امید اینکه ایران به‌ سوی صنعتی‌‌ شدن گام بردارد، تاسیس کرد و سپس در سال ١٣٤٨ به تاسیس شرکت «شوفاژ کار ایران» اقدام کرد. از آنجا که کارشناس مدیریت صنایع بود و در این رشته مهارت بسیار داشت، در اسفند ١٣٥٧، اندکی پس از پیروزی انقلاب، به‌عنوان عضو هیات‌مدیره کمپانی «ایران‌ناسیونال» انتخاب شد و سرانجام در سال ١٣٦١ نیز شرکت «فروسیلیس ایران» را راه انداخت. سختکوشی و تلاش برای حمایت از صنایع داخلی شاید مهم‌ترین دلیل بنی‌اعتماد و میرتهماسب بود که این فیلم را به عنوان نخستین فیلم از مجموعه کارستان انتخاب کنند. مجموعه‌ای که جرقه اولیه‌اش در گفت‌وگوی میان بنی‌اعتماد و دوست قدیمی‌اش فیروزه صابر زده شد.

بنی‌اعتماد از سال 1366 با «فیروزه صابر» در تلویزیون همکار بود و تا سال 1387 که از سوی او به موسسه توسعه کارآفرینی زنان و جوانان دعوت شود، دورادور کارهایی را که انجام می‌داد دنبال می‌کرد. فیروزه صابر از همان زمانی که در تلویزیون بود و در سال‌های بعدش تمرکزش را بر فعالیت‌های جدی پژوهشی و اجتماعی در زمینه کارآفرینی و توانمندسازی زنان و جوانان گذاشته بود. صابر در سال 1384 با افت و خیزهای فراوان توانست موسسه توسعه کارآفرینی زنان و جوانان را با همراهی خود کارآفرینان راه‌اندازی و به صورت متمرکز در این زمینه فعالیت کند. او در سال 1387 دوست قدیمی‌اش بنی‌اعتماد را در یکی از برنامه‌های خود دعوت کرد و این دیدار زمینه آشنایی این فیلمساز شاخص با موضوع کارآفرینی و کارآفرینان شد. شرکت در جلسه‌های بنیاد و ارتباط با زنان پرانگیزه‌ای که با نیروی خلاقیت و پشتکار و ریسک‌پذیری در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کردند تحسین‌برانگیز بود.

بعد از این دعوت بود که بنی‌اعتماد تصمیم گرفت تا فیلمی درباره زنان کارآفرین بسازد؛ پروژه‌ای که به دلیل مشکل مهم سینمای مستند یعنی جذب سرمایه در قدم اول متوقف شد. اما این توقف باعث نشد تا قصد این فیلمساز شاخص ایرانی برای ساخت فیلم‌هایی با موضوع زندگی کارآفرین‌ها متوقف شود. مجموعه‌ای که بنا به تعریف تیم اجرایی آن پروژه‌ای سینمایی-مستند با ابعاد ملی است که با مشارکت بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و حضور مستندسازان شاخص در قالب 26 فیلم مستقل از زندگی کارآفرینان موفق ایرانی که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند، با جذب حمایت‌های مردمی تهیه و تولید می‌شود.

میرتهماسب و بنی‌اعتماد -دو فیلمساز شاخص- که در آن زمان پروژه مشترک «کهریزک؛ چهار نگاه» را به پایان رسانده بودند در گفت‌وگوهای طولانی با کارشناسان به این نتیجه رسیدند که سینما به ویژه سینمای مستند می‌تواند تاثیر خوبی در شناسایی سرمایه‌های اجتماعی که کارآفرینان بخشی از آنها هستند، بگذارد. گفت‌وگو و مطالعه تجربه کارآفرینان به آنها این باور را داد که تک‌تک کارآفرینان الگویی موثر در به وجود آوردن امید در جامعه است. نیازی که به‌شدت در شرایط فعلی جامعه احساس می‌شود. دلایل هم می‌تواند متعدد باشد مثلا از منظر مدیران پروژه می‌توان به روشن نبودن چشم‌اندازی برای آینده کاری در بین جوانان، نومیدی و میل به رفتن از کشور به امید دستیابی به موقعیت‌های بهتر اشاره کرد. هدف نیز می‌تواند ایجاد منظری تازه از طریق به تصویر کشیدن دیدگاه و تفکر و تجربه‌های باارزش کارآفرینان باشد.

براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده میان گروه اجرایی متشکل از رخشان بنی‌اعتماد و مجتبی میرتهماسب با بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان و ایجاد زمینه‌های تولید این مجموعه بودجه‌ آن از طریق جذب حمایت‌های بخش خصوصی در سه فاز تعریف شده است. در این میان نباید نقش پژوهش را نادیده گرفت که زهرا عمرانی این مسوولیت را برعهده داشته است. فاز نخست شامل پنج فیلم از زندگی پنج کارآفرین است. براساس اخبار اعلام‌شده فیلم زندگی آقای حاجی‌بابا در حال حاضر نخستین فیلمی است که از این پروژه کامل شده است. کارگردان این فیلم همان‌طور که پیشتر اشاره شد بهرام عظیم‌پور است. عظیم‌پور نزدیک به یک‌ سال و چند ماه در کنار گروه اجرایی و پژوهش روند ساخت این فیلم را هدایت کرد و به نقطه پایانی رساند.

در کنار آماده‌سازی «پنبه تا آتش» فیلم دوم درباره «غلامرضا رسولیان» و مجموعه فولاد طبرستان است که از تاثیرگذاران صنعت کشور هستند و در آخرین مراحل آماده‌سازی است. ماجرای این فیلم ماجرای تعدادی جوان فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های صنعتی کشور است که یکی از شرکت‌های مهم صنعتی کشور را در دوران جنگ بنیان گذاشتند. برای ساخت این فیلم از مرحوم محمدرضا مقدسیان دعوت به همکاری شده بود. زنده‌یاد مقدسیان پیش از آنکه بیماری‌اش شدت بگیرد مقدمات ساخت این فیلم را آغاز کرد و جلسه‌های منظم و سفرهایی را در کنار هیات‌مدیره مجموعه فولاد طبرستان انجام داد. اما بیماری در نیمه راه کار را متوقف کرد و بعد از فوت او این فیلم به محسن عبدالوهاب سپرده شد. عبدالوهاب که یکی از افرادی بود که از ابتدای این پروژه با گروه کارستان همراه شد و سازنده سومین فیلم این مجموعه است به موضوع زندگی و فعالیت‌های سعیده قدس و موسسه خیریه محک اختصاص دارد. موسسه‌ای که بی‌تردید یکی از مهم‌ترین نهادهای خیریه ایران است که با هزینه‌های شخصی و همراهی مردم شکل گرفته است. عبدالوهاب کار آماده‌سازی این فیلم را پیش از فیلم دوم با برنامه پژوهش میدانی آغاز کرد. او با وجود آنکه چندین سال از نزدیک با موسسه محک آشنا شده بود و در جریان کارهایشان قرار داشت اما بخش پژوهش این فیلم را با وسواس زیادی انجام داد و براساس زمان‌بندی که پیشتر اعلام شده بود، این فیلم نیز باید در مرحله آمادسازی نهایی باشد.

چهارمین فیلم این فاز را مهناز افضلی ساخته است. فیلمسازی که بیشتر از هر فیلمی با فیلم کارت قرمز و زندگی شهلا جاهد شناخته شده است. او زندگی ‌هایده شیرزادی را به تصویر می‌کشد که از کارآفرینان حوزه بازیافت و فعال محیط‌زیست کرمانشاه است. شیرزادی با تلفیق دانش کشاورزی با محیط‌زیست، نخستین اجراکننده‌ طرح بازیافت پسماند کشور در کرمانشاه است که توانسته با اجرای ایده خود دفن زباله‌های شهری را به طور کامل از بین ببرد.

موضوع پنجمین و آخرین فیلم فاز اول جمعی از کارآفرینان هستند که در زمینه آی‌تی فعالیت می‌کنند. مهدی گنجی مطالعه و تولید این فیلم را زمستان سال گذشته به پایان رساند و نام پازلی‌ها را بر روی آن گذاشت. در «پازلی‌ها» زندگی چهار جوان 23 تا 24 ساله ایرانی که با تلاش و پشتکار کسب و کاری در حوزه آی‌تی خلق و آن را اداره می‌کنند به تصویر درآمده است.

با تکمیل این فیلم پنج فیلم فاز اول پروژه کارستان به پایان می‌رسد و این گروه به دنبال فاز بعدی خواهند بود که تصویری از کارآفرینان آشنا و گمنامی است که در کنار ما زندگی می‌کنند.