تاریخ انتشار:
انتقاد مشاور تجارت خارجی وزیر صنعت، معدن و تجارت از عملکرد رایزنان بازرگانی
رایزنی با بودجه محدود
به نظر می‌رسد این رایزنان که برای معرفی و تبلیغ کالاها و خدمات صادراتی ایران و همچنین استفاده از فرصت‌های کشورهای دیگر برای تجارت با ایران به کشورهای دیگر مامور شده‌اند، در سال‌های اخیر نتوانسته‌اند نقش خودشان را به خوبی ایفا کنند و تاثیرگذاری‌شان در تجارت خارجی ایران را به خوبی نشان دهند.
مطالعه و بررسی بازار کشور محل استقرار از لحاظ جذب کالاها و خدمات قابل صدور ایران و تهیه فهرست کالاهای قابل عرضه به بازار مورد نظر، اطلاع‌رسانی به صادرکنندگان کالاها و خدمات ایرانی و واردکنندگان بالقوه کالا و خدمات از ایران، ارائه خدمات مشورتی درباره اقتصاد و بازرگانی ایران به متقاضیان مستقر در بازار هدف، ارائه اطلاعات درباره ویژگی‌های بازار محل استقرار نمایندگی یا شعب سازمان به تجار و صنعتگران ایرانی و سازمان‌های اقتصادی ذی‌ربط و مسائل دیگری از این قبیل، از جمله وظایف رایزنان بازرگانی ایرانی است که نقش بسزایی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و برعکس دارند. به نظر می‌رسد این رایزنان که برای معرفی و تبلیغ کالاها و خدمات صادراتی ایران و همچنین استفاده از فرصت‌های کشورهای دیگر برای تجارت با ایران به کشورهای دیگر مامور شده‌اند، در سال‌های اخیر نتوانسته‌اند نقش خودشان را به خوبی ایفا کنند و تاثیرگذاری‌شان در تجارت خارجی ایران را به خوبی نشان دهند. گفت‌وگوی حمید صافدل، مشاور تجارت خارجی وزیر صنعت، معدن و تجارت با «تجارت فردا» برخی از دلایل این موضوع را روشن کرده است.
عده‌ای معتقدند نقش رایزنان بازرگانی ایران در بهبود وضعیت تجارت خارجی ایران آن طور که باید در کمک به بخش خصوصی اثر مثبتی نداشته است. آیا شما با این رویکرد موافقید؟
من فکر می‌کنم عملکرد سال گذشته سازمان توسعه تجارت حاکی از آن است که در بسیاری از کشورهایی که حجم روابط سیاسی خوبی با آنها داشته‌ایم و رایزن بازرگانی نیز در آن کشورها حضور داشته، روابط بین‌المللی خوبی هم ایجاد شده است. به نظر من عملکرد رایزنان بازرگانی ما در کشورهایی مانند ترکیه، عراق، ونزوئلا، روسیه، بلاروس، افغانستان، پاکستان و امارات متحده عربی خوب بوده و رایزن‌ها هم موفق شده‌اند تا در افزایش حجم تجارت ایران با این کشورها نقش خوبی داشته باشند. رایزن‌های ما موظفند اطلاعات حوزه ماموریت‌شان را به خوبی به کشورشان منتقل کنند و تقاضای کشور مورد ماموریت‌شان را بررسی کرده و به ما اطلاع دهند. همچنین برای معرفی کالاهای ایرانی هم تلاش کنند. اما مشکلی که شاید مورد سوال شماست این است که به دلیل مسائل بودجه‌ای در سال‌های گذشته ما مجبور شدیم رایزنان بازرگانی را کاهش دهیم که امیدواریم در حال حاضر که در فصل بودجه‌ریزی هستیم، با توجه ویژه مجلس، امکان اعزام دوباره رایزن‌های بازرگانی برای سازمان توسعه تجارت فراهم شود.
در حال حاضر ایران چند رایزن در کشورهای دیگر دارد؟
12 رایزن فعال ایرانی در حال حاضر در محل ماموریت‌شان حضور دارند اما بر اساس ساختار سازمان توسعه تجارت، 30 رایزن هم می‌تواند در کشورهای دیگر حضور داشته باشد و حتی دیدگاه آقای نعمت‌زاده به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت هم این است که تعداد رایزن‌های تجاری ایران از 30 نفر هم فراتر رود و زمینه برای فعالیت آنها فراهم شود. البته این نکته را هم اضافه کنم که از سوی سازمان توسعه تجارت، هر رایزن برای یک کشور اعزام می‌شود و در صورتی که حجم تجارت ما با کشور مورد نظر قابل توجه باشد، از کارکنان بومی آن کشور دستیار برایش انتخاب می‌شود.
شاید جالب باشد بدانید در برخی کشورها که در این مورد موفق عمل کرده‌ایم، تعداد کارکنان سازمان توسعه تجارت در آنها بیش از داخل کشور است. اگر ما بخواهیم سازمان توسعه تجارت به ماموریت‌هایش به درستی عمل کند، باید تعداد رایزن‌های بازرگانی را افزایش دهیم.
چرا تعداد رایزن‌های بازرگانی از 30 موردی که وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت اشاره کرده بود، به کمتر از نصف کاهش پیدا کرده است؟ آیا این کاهش تعداد رایزن‌ها به تحریم ارتباط دارد؟
به دو دلیل این اتفاق افتاده است. اولین دلیل ناشی از طول زمانی است که انتخاب رایزن دارد. سیستم بوروکراسی سخت و پیچیده‌ای که علاوه بر مراحل حرفه‌ای، زبان تخصصی، آموزش‌های تخصصی و صلاحیت‌های عمومی نیز مورد نظر است، کار را به شدت دشوار می‌کند. به طوری که از زمانی که یک فرد کاندیدای رایزنی بازرگانی می‌شود تا زمانی که اعزام شود، حدود دو سال و نیم طول می‌کشد. این در حالی است که گاهی صلاحیت فرد مورد نظر در این پروسه تایید شده اما به دلیل طولانی بودن این فرآیند، فرد مورد نظر کاندیدای سمت و پست دیگری می‌شود و به این ترتیب فردی که همه مراحل را پشت سر گذاشته و آموزش دیده، از دست می‌رود. دومین دلیل هم مربوط به محدودیت بودجه‌ای است. پیش از سال 1391، نرخ دلار در بودجه 800تومان پیش‌بینی شده بود اما از اوایل سال 1391 که تغییراتی در نرخ ارز ایجاد شد، عملاً مجبور شدیم تعداد رایزن‌ها را کاهش دهیم. به همین دلیل امیدواریم از حالا به بعد متناسب با تعداد رایزن‌ها هم بودجه سازمان توسعه تجارت افزایش یابد و هم نرخ پایه دلار به درستی در نظر گرفته شود.
دلیل طولانی بودن این فرآیند چیست؟ چرا یک رایزن باید پس از دو سال ارزیابی انتخاب شود؟
فکر می‌کنم این هم از آن دست موضوعاتی است که همه دستگاه‌هایی که در انتخاب رایزن نقش دارند باید به آن توجه کنند. به نظر من باید همه دستگاه‌های ذی‌ربط در یک حوزه متمرکز باشند و از طرفی در زمان بیشتر دقت کنند. چون تجارت موضوع فرصت‌ها و تهدیدهاست. رایزن بازرگانی باید خیلی سریع در محل خدمتش حضور یابد و کالاها را به بازار و یا بازار را به سمت کالاهای ایرانی هدایت کند. گاهی در یک کشوری فرصتی ایجاد می‌شود تا رایزن ما بخواهد با این زمان‌بندی مستقر شود، نه‌تنها فرصت از دست رفته، بلکه به تهدید هم تبدیل شده است. به نظر من در بهترین حالت، باید سه تا شش ماه برای انتخاب رایزن زمان صرف شود.
با توجه به اینکه رویکرد شما نسبت به عملکرد رایزن‌های بازرگانی ایران مثبت است، نقش آنها در افزایش تجارت ایران با کشورهایی که حضور داشته‌اند، چقدر بوده؟ یعنی چقدر به بهبود تجارت خارجی ایران کمک کرده‌اند؟
در کشورهای مختلف این رقم متفاوت بوده است. اما می‌توانم بگویم رایزن‌های تجاری حداقل پنج درصد در بهبود تجارت ایران با کشور محل خدمت‌شان نقش موثر داشتند و در بیشترین موارد هم بین 15 تا 20 درصد به افزایش تجارت کمک کرده‌اند. به عنوان مثال در کشوری مانند ونزوئلا که در یک دهه گذشته روابط سیاسی خوبی با آنها داشته‌ایم، رایزن‌ها در تسهیل تجارت و افزایش طرح‌های توسعه‌ای خیلی خوب عمل کرده‌اند. در بلاروس که 30 پروژه مهم عمرانی در آنجا اجرا کرده‌ایم، همین طور بوده و در کشورهای همسایه همچون عراق، پاکستان، افغانستان و ترکیه نیز نقش آنها چشمگیر بوده است. اما در برخی کشورهای دوردست مانند کشورهای اروپایی نقش آنها در بهبود توسعه تجارت کمتر بوده و همین مساله موجب شده تا رفته‌رفته دفاتر رایزنی را در حوزه اروپا تعطیل کنیم و سمت و سوی ایران بیشتر به سمت کشورهای شرق رفته و به همین نسبت تعداد رایزن‌ها در این منطقه نیز افزایش یافته است.
آیا رایزن‌های بازرگانی ایران در سفارت ایران در کشور محل ماموریت‌شان حضور دارند یا دفاتر جداگانه‌ای برای آنها پیش‌بینی شده است؟
در برخی کشورها مانند لبنان، عراق، افغانستان و امارات، دفاتر سازمان توسعه تجارت به صورت مجزا وجود دارد و در برخی کشورها به دلیل همان محدودیت بودجه‌ای که اشاره کردم، دفاتر ما در سفارت ایران قرار دارد.
در مرحله اول افراد با مراجعه به سایت سازمان توسعه تجارت، فرم داوطلبی را پر کرده و رزومه خودشان را ارسال می‌کنند. در کمیته‌ای که نمایندگان وزارت امور خارجه و اتاق بازرگانی و سازمان توسعه تجارت حضور دارند، موارد بررسی می‌شوند و با طی مراحل بیشتری امتحان تخصصی حرفه‌ای و امتحان زبان حرفه‌ای در سه مرحله از آنها گرفته می‌شود. امتحان زبان تخصصی بسیار سختگیرانه برگزار می‌شود و اولویت با این است که به یکی از زبان‌های بین‌المللی رایج در دنیا و ترجیحاً زبان محل ماموریت‌شان به خوبی مسلط باشند. پس از آن هم باید با هماهنگی وزارت امور خارجه حکم
فرآیند انتخاب این رایزن‌های بازرگانی به چه ترتیبی است؟
اعزام سه‌ساله آنها صادر و برای تایید به معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری ارسال شود.
عده‌ای معتقدند نقش رایزنان بازرگانی ایران در بهبود وضعیت تجارت خارجی ایران آن طور که باید در کمک به بخش خصوصی اثر مثبتی نداشته است. آیا شما با این رویکرد موافقید؟
من فکر می‌کنم عملکرد سال گذشته سازمان توسعه تجارت حاکی از آن است که در بسیاری از کشورهایی که حجم روابط سیاسی خوبی با آنها داشته‌ایم و رایزن بازرگانی نیز در آن کشورها حضور داشته، روابط بین‌المللی خوبی هم ایجاد شده است. به نظر من عملکرد رایزنان بازرگانی ما در کشورهایی مانند ترکیه، عراق، ونزوئلا، روسیه، بلاروس، افغانستان، پاکستان و امارات متحده عربی خوب بوده و رایزن‌ها هم موفق شده‌اند تا در افزایش حجم تجارت ایران با این کشورها نقش خوبی داشته باشند. رایزن‌های ما موظفند اطلاعات حوزه ماموریت‌شان را به خوبی به کشورشان منتقل کنند و تقاضای کشور مورد ماموریت‌شان را بررسی کرده و به ما اطلاع دهند. همچنین برای معرفی کالاهای ایرانی هم تلاش کنند. اما مشکلی که شاید مورد سوال شماست این است که به دلیل مسائل بودجه‌ای در سال‌های گذشته ما مجبور شدیم رایزنان بازرگانی را کاهش دهیم که امیدواریم در حال حاضر که در فصل بودجه‌ریزی هستیم، با توجه ویژه مجلس، امکان اعزام دوباره رایزن‌های بازرگانی برای سازمان توسعه تجارت فراهم شود.
در حال حاضر ایران چند رایزن در کشورهای دیگر دارد؟
12 رایزن فعال ایرانی در حال حاضر در محل ماموریت‌شان حضور دارند اما بر اساس ساختار سازمان توسعه تجارت، 30 رایزن هم می‌تواند در کشورهای دیگر حضور داشته باشد و حتی دیدگاه آقای نعمت‌زاده به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت هم این است که تعداد رایزن‌های تجاری ایران از 30 نفر هم فراتر رود و زمینه برای فعالیت آنها فراهم شود. البته این نکته را هم اضافه کنم که از سوی سازمان توسعه تجارت، هر رایزن برای یک کشور اعزام می‌شود و در صورتی که حجم تجارت ما با کشور مورد نظر قابل توجه باشد، از کارکنان بومی آن کشور دستیار برایش انتخاب می‌شود.
شاید جالب باشد بدانید در برخی کشورها که در این مورد موفق عمل کرده‌ایم، تعداد کارکنان سازمان توسعه تجارت در آنها بیش از داخل کشور است. اگر ما بخواهیم سازمان توسعه تجارت به ماموریت‌هایش به درستی عمل کند، باید تعداد رایزن‌های بازرگانی را افزایش دهیم.
چرا تعداد رایزن‌های بازرگانی از 30 موردی که وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت اشاره کرده بود، به کمتر از نصف کاهش پیدا کرده است؟ آیا این کاهش تعداد رایزن‌ها به تحریم ارتباط دارد؟
به دو دلیل این اتفاق افتاده است. اولین دلیل ناشی از طول زمانی است که انتخاب رایزن دارد. سیستم بوروکراسی سخت و پیچیده‌ای که علاوه بر مراحل حرفه‌ای، زبان تخصصی، آموزش‌های تخصصی و صلاحیت‌های عمومی نیز مورد نظر است، کار را به شدت دشوار می‌کند. به طوری که از زمانی که یک فرد کاندیدای رایزنی بازرگانی می‌شود تا زمانی که اعزام شود، حدود دو سال و نیم طول می‌کشد. این در حالی است که گاهی صلاحیت فرد مورد نظر در این پروسه تایید شده اما به دلیل طولانی بودن این فرآیند، فرد مورد نظر کاندیدای سمت و پست دیگری می‌شود و به این ترتیب فردی که همه مراحل را پشت سر گذاشته و آموزش دیده، از دست می‌رود. دومین دلیل هم مربوط به محدودیت بودجه‌ای است. پیش از سال 1391، نرخ دلار در بودجه 800تومان پیش‌بینی شده بود اما از اوایل سال 1391 که تغییراتی در نرخ ارز ایجاد شد، عملاً مجبور شدیم تعداد رایزن‌ها را کاهش دهیم. به همین دلیل امیدواریم از حالا به بعد متناسب با تعداد رایزن‌ها هم بودجه سازمان توسعه تجارت افزایش یابد و هم نرخ پایه دلار به درستی در نظر گرفته شود.
دلیل طولانی بودن این فرآیند چیست؟ چرا یک رایزن باید پس از دو سال ارزیابی انتخاب شود؟
فکر می‌کنم این هم از آن دست موضوعاتی است که همه دستگاه‌هایی که در انتخاب رایزن نقش دارند باید به آن توجه کنند. به نظر من باید همه دستگاه‌های ذی‌ربط در یک حوزه متمرکز باشند و از طرفی در زمان بیشتر دقت کنند. چون تجارت موضوع فرصت‌ها و تهدیدهاست. رایزن بازرگانی باید خیلی سریع در محل خدمتش حضور یابد و کالاها را به بازار و یا بازار را به سمت کالاهای ایرانی هدایت کند. گاهی در یک کشوری فرصتی ایجاد می‌شود تا رایزن ما بخواهد با این زمان‌بندی مستقر شود، نه‌تنها فرصت از دست رفته، بلکه به تهدید هم تبدیل شده است. به نظر من در بهترین حالت، باید سه تا شش ماه برای انتخاب رایزن زمان صرف شود.
با توجه به اینکه رویکرد شما نسبت به عملکرد رایزن‌های بازرگانی ایران مثبت است، نقش آنها در افزایش تجارت ایران با کشورهایی که حضور داشته‌اند، چقدر بوده؟ یعنی چقدر به بهبود تجارت خارجی ایران کمک کرده‌اند؟
در کشورهای مختلف این رقم متفاوت بوده است. اما می‌توانم بگویم رایزن‌های تجاری حداقل پنج درصد در بهبود تجارت ایران با کشور محل خدمت‌شان نقش موثر داشتند و در بیشترین موارد هم بین 15 تا 20 درصد به افزایش تجارت کمک کرده‌اند. به عنوان مثال در کشوری مانند ونزوئلا که در یک دهه گذشته روابط سیاسی خوبی با آنها داشته‌ایم، رایزن‌ها در تسهیل تجارت و افزایش طرح‌های توسعه‌ای خیلی خوب عمل کرده‌اند. در بلاروس که 30 پروژه مهم عمرانی در آنجا اجرا کرده‌ایم، همین طور بوده و در کشورهای همسایه همچون عراق، پاکستان، افغانستان و ترکیه نیز نقش آنها چشمگیر بوده است. اما در برخی کشورهای دوردست مانند کشورهای اروپایی نقش آنها در بهبود توسعه تجارت کمتر بوده و همین مساله موجب شده تا رفته‌رفته دفاتر رایزنی را در حوزه اروپا تعطیل کنیم و سمت و سوی ایران بیشتر به سمت کشورهای شرق رفته و به همین نسبت تعداد رایزن‌ها در این منطقه نیز افزایش یافته است.
آیا رایزن‌های بازرگانی ایران در سفارت ایران در کشور محل ماموریت‌شان حضور دارند یا دفاتر جداگانه‌ای برای آنها پیش‌بینی شده است؟
در برخی کشورها مانند لبنان، عراق، افغانستان و امارات، دفاتر سازمان توسعه تجارت به صورت مجزا وجود دارد و در برخی کشورها به دلیل همان محدودیت بودجه‌ای که اشاره کردم، دفاتر ما در سفارت ایران قرار دارد.
در مرحله اول افراد با مراجعه به سایت سازمان توسعه تجارت، فرم داوطلبی را پر کرده و رزومه خودشان را ارسال می‌کنند. در کمیته‌ای که نمایندگان وزارت امور خارجه و اتاق بازرگانی و سازمان توسعه تجارت حضور دارند، موارد بررسی می‌شوند و با طی مراحل بیشتری امتحان تخصصی حرفه‌ای و امتحان زبان حرفه‌ای در سه مرحله از آنها گرفته می‌شود. امتحان زبان تخصصی بسیار سختگیرانه برگزار می‌شود و اولویت با این است که به یکی از زبان‌های بین‌المللی رایج در دنیا و ترجیحاً زبان محل ماموریت‌شان به خوبی مسلط باشند. پس از آن هم باید با هماهنگی وزارت امور خارجه حکم
فرآیند انتخاب این رایزن‌های بازرگانی به چه ترتیبی است؟
اعزام سه‌ساله آنها صادر و برای تایید به معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری ارسال شود.
دیدگاه تان را بنویسید