تلاش برای تامین منافع حداکثری

برجام در حال حاضر یک‌ساله شده و بسیاری نگران این هستند که مبادا در روند اجرای برجام مشکلی به وجود بیاید. به هر حال برجام، حاصل ساعت‌ها مذاکره بود و توان زیادی را از تیم مذاکره‌کننده کشور گرفت. تلاش صورت‌گرفته، این بود که تحریم‌ها علیه ایران پایان یابد. این وعده‌ای بود که آقای روحانی قبل از انتخابات به مردم داد و تصریح کرد که در صورت پیروزی، پرونده هسته‌ای برای همیشه حل خواهد شد. به هر حال وجود تحریم‌ها هزینه بسیار زیادی را به سبد خانوارهای ایرانی تحمیل کرده بود و مردم تمایلی ندارند که با نقض برجام، بار دیگر شرایط گذشته را تجربه کنند. فارغ از این جایگاه ایران در نظام بین‌الملل افت کرده بود. برگزاری جلسات متعدد مذاکره ایران با طرف‌های غربی توانست بار دیگر جایگاه ایران را تقویت کند. به هر حال ایران به تنهایی در برابر قدرت‌های جهانی حضور یافت و تلاش می‌کرد تا از حق خود دفاع کند.

به دنبال دو سال مذاکره فشرده، این دستاورد عظیم حاصل شد. با ایجاد توافق هسته‌ای، به خصومت ایران با دنیای غرب پایان داده شد و دنیا به روی ایران لبخند زد. این توافق تاریخی موضوعی بود که بسیاری از کارشناسان سیاسی آن را پیش‌بینی نکرده بودند و با قاطعیت اعلام می‌کردند که دیر یا زود هر دو طرف از پشت میز مذاکره بلند شده و محل مذاکره را ترک خواهند کرد. گذر زمان نشان داد که هر دو طرف توانستند در یک مذاکره طولانی به نقاط مشترک دست یابند. به هر حال در روند مذاکره امکان دارد گاهی امتیازی داده شود یا اینکه امتیازی گرفته شود. اگر شما انتظار داشته باشید که تنها امتیاز بگیرید اطمینان داشته باشید که مذاکره شما دستاوردی نخواهد داشت.

به دنبال اجرای برجام، مشکلاتی در این حوزه به وجود آمده است که بسیاری را نگران کرده است که مبادا این توافق هسته‌ای به هم بخورد و بار دیگر روند سابق در جامعه نهادینه شود. گاه مشاهده می‌شود که طرفین به تعهدات خود عمل نمی‌کنند. در این شرایط زمزمه‌هایی مبنی بر نقض برجام یا مقابله به مثل شنیده می‌شود.

در پاسخ به افراد نگران نقض برجام، باید گفت هیچ نگرانی در مورد اجرای برجام وجود ندارد. البته پیش‌بینی می‌شد که همزمان با اجرای برجام مشکلاتی به وجود بیاید که مواردی از آن هم در حال حاضر وجود دارد. وجود این مشکلات را نباید به این معنی دانست که امکان دارد روند اجرای برجام با مشکل مواجه شود.

افراد بسیاری در نقاط مختلف جهان از جمله ایران، اروپا و آمریکا و عربستان وجود دارند که اجرای برجام را ناقض منافع خود می‌دانند. این افراد به دنبال اجرای برجام دیگر نتوانستند سود سرشار اقتصادی سابق خود را داشته باشند و همین موجب شده که به منظور احیای منفعت اقتصادی خود تلاش کنند تا در سر راه اجرای برجام مشکلاتی به وجود بیاورند. این افراد در برابر اجرای برجام سنگ‌اندازی کرده و همچنان به این سنگ‌اندازی ادامه خواهند داد. تمام تلاش این افراد این است که به هر طریق مانع از این بشوند تا دکان آنها تخته شود. بنابراین طبیعی است که افرادی بخواهند در زمینه اجرای برجام مانع‌تراشی کنند. افرادی که از سر دور زدن تحریم‌ها در این مدت پول زیادی را جیب زده‌اند چندان دل‌خوشی از برجام و رفع تحریم‌ها ندارند، به همین دلیل تمام‌قد در برابر برجام صف‌آرایی کردند تا برجام به مرحله اجرا نرسد. این افراد همان کسانی هستند که ضمن برخورداری از رانت ویژه در دوران تحریم، به نان و نوایی رسیدند، به همین دلیل بسیار واقع‌بینانه است که با برجام مخالفت کنند. این افراد پول‌های میلیونی و میلیاردی به جیب زدند. از سوی دیگر، عدم حضور ایران در عرصه بین‌الملل موجب شد برخی از کشورها همچون عربستان و... در بسیاری از معادلات بین‌المللی خود را برنده بدانند. این کشورها نه‌تنها نگران غیبت ایران در عرصه بین‌الملل نبودند بلکه از این موضوع استقبال کرده و توانستند جایگاه خود را تقویت کنند.

در شرایط فعلی، دلیلی وجود ندارد که برای اصل برجام نگران شده و احساس خطر کنیم. خوشبختانه دولت یازدهم به صورتی رفتار کرده است که حضوری موثر در عرصه بین‌الملل دارد. به گونه‌ای که حرف‌های ایران هم شنیده می‌شود. همین پیروزی موجب شده بسیاری از منتقدان دولت در صدد مخالفت با برجام برآیند. در بسیاری از موارد سخنانی در مورد ضرورت نقض برجام شنیده می‌شود. با این حال بهتر است تا مقامات ایرانی هنگام اظهارنظر به گونه‌ای سخن بگویند که افکار عمومی در داخل کشور و سرمایه‌گذاران خارجی را نگران نکند و این موضوع را به تصویر نکشد که در درون ساختار سیاسی ایران اختلاف‌نظرهای جدی وجود دارد. نباید این تصور پیش بیاید که حمایت از برجام در داخل کشور، دچار خدشه شده است. اگر این اتفاق رخ بدهد دیگر سرمایه‌گذار خارجی، ایران را محیطی امن برای سرمایه‌گذاری نمی‌داند. در این شرایط این فرد ترجیح می‌دهد در جایی مطمئن‌تر سرمایه‌گذاری کند. به همین دلیل سرمایه‌گذاری مناسبی در داخل کشور انجام نمی‌شود. هرچند بسیاری از مسوولان در داخل کشور به عواقب طرح چنین اظهاراتی آگاه هستند اما در عمل مشاهده می‌شود که برخی سخنان ناامیدکننده می‌زنند. در این میان عده‌ای از روی قصد و غرض و مخالفت با دولت چنین اظهاراتی را بیان می‌کنند اما عده دیگری هم وجود دارند که ناآگاهانه این سخنان را مطرح می‌کنند. توصیه ما به تمام افراد این است که اندکی در برابر برجام به عنوان سندی بین‌المللی بیشتر خویشتنداری کنند. به هر حال این سند بالادستی امکان فعالیت اقتصادی ایران را در عرصه بین‌الملل تسهیل می‌کند. در این صورت می‌توان میزان تولید را افزایش داد و حتی محصولات را به سایر کشورها هم صادر کرد. این نکته را باید همواره مدنظر قرار بدهید که در این صورت چرخ‌های اقتصادی کشور چرخیده و تولید از حالت رکود خارج می‌شود. تنها در سایه اجرای برجام شرایطی فراهم خواهد شد که اقتصاد ما بتواند رشد خوبی را تجربه کند. به هر حال برای جبران کاستی‌های گذشته در عرصه اقتصاد، لازم است که سرعت بیشتری به فعالیت اقتصادی داده شده و تلاش شود تا از همه ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها در داخل و خارج کشور استفاده شود.

حال اگر در چنین شرایطی یکی از مسوولان عالی‌رتبه خلاف برجام حرفی بزند امکان دارد که سرعت حرکت برای رشد اقتصادی کم شود. در این میان سخنان آقای علی لاریجانی در مورد ضرورت مقابله به مثل در برابر سنگ‌اندازی‌های صورت‌گرفته در موضوع برجام، این نگرانی را قوت بخشید که شاید اختلاف‌نظرهای جدی در این حوزه وجود دارد. به هر حال آقای لاریجانی همواره به دولت در موضوع پرونده هسته‌ای کمک کرده و تلاش داشتند تا جلو اقدامات افراد تندرو را در مجلس بگیرند. در برابر این اظهار نگرانی‌ها باید گفت آقای لاریجانی نه‌تنها در گذشته بلکه در حال حاضر هم همواره از مواضع هسته‌ای دولت حمایت می‌کنند. اتفاقاً به نظر من رویکرد آقای لاریجانی از این جهت مثبت است که تلاش دارد تا فضا را برای مذاکره‌کنندگان باز کرده و فشار موجود بر روی تیم هسته‌ای را کاهش دهد. این اقدام موجب می‌شود که طرف‌های مذاکره به وظایف خود بهتر عمل کنند و این را به خاطر داشته باشند که حق ندارند تعهدات موجود در سند برجام را نادیده بگیرند. بیان این سخن به این معنا نیست که تاکنون به وظایف خود عمل نکردند بلکه باید متعهدانه‌تر این کار را انجام دهند. نباید این تصور ایجاد شود که تنها ایران باید به تعهدات عمل کند بلکه هر دو طرف باید این نکته را مورد توجه قرار بدهند که اصول مندرج در سند برجام را مورد توجه ویژه قرار بدهند. آقای لاریجانی و سایر طرفداران برجام در مناصب بالای سیاسی و اقتصادی تلاش دارند تا منافع حداکثری ملت ایران تامین شود. اگر قرار باشد که اصول مندرج در سند برجام نادیده گرفته شود و طرف مقابل هم واکنشی نشان ندهد این کار موجب خواهد شد تا منافع ملی ما در سند برجام تامین نشود.

امید ما این است که در روند اجرای برجام دیگر مشکلی پیش نیامده و هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند. از سوی دیگر این انتظار از مسوولان سیاسی کشور وجود دارد که هم‌صدا از برجام حمایت کرده و در صورت بروز مشکل، هشدار لازم را به طرف‌های مذاکره‌کننده بدهند.