سود مالی در کار نیست

منوچهر محمدی

طی سال‌های اخیر تصمیمی مشترک میان شورای عالی تهیه‌کنندگان و مسوولان گرفته می‌شد که بر اساس تقاضایی که از سوی شهرهای بزرگ وجود داشت در طول جشنواره فیلم فجر با توافقی که با استانداری‌ها انجام می‌شد فیلم‌های جشنواره در این شهرها هم به نمایش درمی‌آمد. این مساله سال گذشته سراسری شد و در نتیجه کمی در پرداخت‌ها تاخیر ایجاد شد و به تازگی استانداری‌ها که تقبل هزینه کرده بودند با تهیه‌کنندگانی که فیلم‌هایشان به نمایش درآمده بود تسویه‌حساب کردند.
امسال من تهیه‌کنندگی هیچ فیلمی را در جشنواره به عهده ندارم، اما آن‌طور که با‌خبر شدم تنها دو یا سه شهر برای این اکران‌های همزمان با جشنواره فیلم فجر اعلام آمادگی کرده‌اند. اما نکته اینجاست که اکران‌های گسترده باید بررسی شوند و سوال اینجاست که آیا این اکران‌های گسترده به نفع سینما، فروش و جشنواره هست یا خیر؟
مساله اکران فیلم‌ها در جشنواره فجر همیشه اما کارساز نیست، در واقع مورد به مورد حضور در جشنواره و اکران می‌تواند به نفع یا ضرر فیلم در اکران عمومی تمام شود. برای مثال اگر فیلمی به اصطلاح مخاطب عام داشته باشد و در جشنواره در دست اکران گسترده قرار بگیرد و سر از سینماهای شهرستان‌ها دربیاورد احتمالاً موقع اکران عمومی به نفعش خواهد بود. اما فیلم‌هایی با مخاطب خاص در این شکل از اکران گسترده قربانی می‌شوند و آسیب می‌بینند. انتخاب و شرکت در این شکل از اکران و تشخیص مخاطب بالقوه فیلم بستگی به هوش و درایت تهیه‌کننده فیلم دارد، اگر تهیه‌کننده بداند فیلمش در کدام دسته قرار می‌گیرد می‌تواند با تصمیم درست شرایط را برای اکران عمومی آماده کند. البته این شرایط بیش از هر چیز به سازوکار متفاوتی که در جشنواره فیلم فجر حاکم است بر می‌گردد؛ اما به شخصه انتخاب این نوع از رونمایی در سطح گسترده را برای فیلم‌هایی با مخاطبان خاص مفید نمی‌دانم و معتقدم به لحاظ مالی به نفع آینده فیلم نیست. هزینه‌‌ای هم که بابت نمایش فیلم در جشنواره به تهیه‌کنندگان تعلق می‌گیرد آنقدر چشمگیر نیست و به تامین هزینه‌ها کمک نمی‌کند که این ریسک را توجیه کند.
مساله اکران در جشنواره فیلم فجر جدای از اینها همیشه به نفع فیلم نخواهد بود، جدای از بحث رقابت و ارزش‌گذاری که فیلم‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند جشنواره فیلم فجر تعریف‌های خاص خودش را دارد و در این تعریف‌ها باید دید که مخاطب این فیلم‌ها چه کسانی هستند. آیا قرار است منتقدان و مطبوعات فیلم‌ها را تماشا و قضاوت کنند یا مخاطبان عمومی سینما؟ وقتی اکران گسترده اتفاق می‌افتد گاهی به جای اینکه شرایط به نفع فیلم تمام شود یک جور عامل بازدارنده ایجاد می‌شود که به نفع فیلم و فروش و گردش مالی آن نخواهد بود.
هرچند سینما از جمله هنرهایی است که با عامه مردم در ارتباط است و تاثیر مستقیم در کنش رفتار مخاطب ایجاد می‌کند اما این سازوکار درست و قرار گرفتن در جایگاه مشخص فیلم‌هاست که تکلیف آنها را روشن می‌کند و می‌تواند به پربارتر شدن جشنواره کمک کند یا اینکه به ضرر هر دو تمام شود. هرچند اگر این فیلم‌ها درست انتخاب شوند و در برنامه اکران گسترده در شهرستان‌ها قرار بگیرند سبب می‌شوند مردم عادی در این جشن و فضا با سینما ارتباط نزدیک‌تری پیدا کنند.