پیمودن ره صدساله در 20 سال
بررسی وضعیت پویانمایی و آثار این حوزه در گفت‌وگو با دبیر یازدهمین جشنواره پویانمایی تهران
یازدهمین جشنواره پویانمایی تهران در حالی برگزار می‌شود که به گواه شرکت‌کنندگان در این رویداد بین‌المللی کیفیت این جشنواره در سال‌های اخیر چه از نظر برگزاری و چه از نظر فیلم‌های شرکت‌کننده در آن روندی مثبت و صعودی داشته است.
یازدهمین جشنواره پویانمایی تهران در حالی برگزار می‌شود که به گواه شرکت‌کنندگان در این رویداد بین‌المللی کیفیت این جشنواره در سال‌های اخیر چه از نظر برگزاری و چه از نظر فیلم‌های شرکت‌کننده در آن روندی مثبت و صعودی داشته است. آثار پویانمایی که در صنعت جهانی سینما همواره جزو آثار پرفروش و پرمخاطب دسته‌بندی می‌شود در کشور ما به نظر هنوز نتوانسته جایی برای خود دست و پا کند و وضعیت اکران فیلم‌های بلند سینمایی انیمیشن کشور چندان مطلوب نیست. هرچند فروش میلیاردی برخی آثار اکران‌شده این امید را در دل مخاطبان و فعالان این حوزه زنده کرده که می‌توان با برنامه‌ریزی درست و هدفمند از پتانسیل‌های این صنعت به خوبی استفاده کرد. در آستانه برگزاری یازدهمین جشنواره پویانمایی تهران گفت‌وگویی را با محمدرضا کریمی‌صارمی، دبیر این رویداد بین‌المللی انجام دادیم. کریمی‌صارمی معتقد است این جشنواره در میان بهترین جشنواره‌های تخصصی انیمیشن دنیا قرار دارد و کیفیت آثار بین‌المللی حاضر در آن بسیار بالاست. او امیدوار است با برنامه‌ریزی مناسب، شرایط لازم برای اکران عمومی آثار برتر پویانمایی کشور به‌خصوص آثار کوتاه فراهم شود تا با جذب مخاطب بیشتر، سرمایه‌گذاران نیز به سرمایه‌گذاری در این حوزه تمایل بیشتری نشان دهند. دبیر یازدهمین جشنواره پویانمایی تهران، صنعت پویانمایی ایران را در مسیر پیشرفت سریع دانسته و گفته با همکاری شرکت‌های بزرگ انیمیشن‌سازی دنیا، تولیدکنندگان ایرانی به سرعت در حال یادگیری و تجربه‌آموزی هستند و برگزاری چنین جشنواره‌هایی که بهترین آثار جهانی پویانمایی در آن حضور دارند می‌تواند به این پیشرفت کمک قابل توجهی بکند. وی با اشاره به فروش میلیاردی برخی آثار بلند پویانمایی در سال گذشته اذعان داشت با سرمایه‌گذاری و توجه بیشتر به این حوزه و برگزاری اکران‌های عمومی در سینماهای کشور، می‌توان به سودآوری بیشتر صنعت سینما کمک کرد.
♦♦♦
به طور کلی در یازدهمین جشنواره پویانمایی تهران، چه مولفه‌هایی در انتخاب انیمیشن‌ها در نظر گرفته شده است؟
کار به این صورت است که بر اساس آیین‌نامه‌ای که تدوین کرده‌ایم به تمام شرکت‌های سازنده فیلم‌های انیمیشن در دنیا فراخوان می‌دهیم و آنها از همین طریق فیلم‌های خود را ارسال می‌کنند. بر اساس آیین‌نامه در این مرحله هیچ انتخابی یا حذفی صورت نمی‌گیرد و تنها فیلم‌هایی که اصلاً قابل نمایش نیستند از گردونه کنار می‌روند (که در جشنواره امسال از میان 1200 فیلم ارسالی تنها دو، سه مورد چنین مشکلی داشتند) و بقیه فیلم‌ها برای حضور در بخش مسابقه طی 15 روز به صورت فشرده برای هیات انتخاب به نمایش درمی‌آیند. این هیات هفت‌نفره شامل کارگردان، انیماتور، تدوینگر و... است که همه فیلم‌ها را از دیدگاه تخصصی و هنری بازبینی می‌کنند و از میان آنها بر اساس جوایز و بخش‌های مسابقه فیلم‌های راه‌یافته به بخش مسابقه را اعلام می‌کنند.
آیا هر جشنواره با موضوعیت خاصی برگزار می‌شود یا کلیت جشنواره‌ها به یک شکل است؟
نه، هر فیلم انیمیشنی که با ساختار ذکرشده در آیین‌نامه تضادی نداشته باشد، می‌تواند در جشنواره شرکت کند. در واقع چند بخش مسابقه در این جشنواره داریم که شامل بخش دینی، بخش دانشجویی، بخش پایان‌نامه، کودک و نوجوان، تجربی، مسابقه ایران و مسابقه بین‌الملل می‌شود. در واقع خود فیلمسازان هنگام ثبت‌نام برای شرکت در جشنواره موضوع فیلم خود را مشخص می‌کنند که تحت کدام بخش قرار می‌گیرد.
جشنواره‌های بین‌المللی متعددی در سطح جهان برگزار می‌شود، که از میان آنها می‌توان به جشنواره زاگرب، هیروشیما و اتاوا اشاره کرد، جایگاه جشنواره پویانمایی تهران در میان این جشنواره‌ها چیست و از نظر تبلیغاتی چه راهکارهایی برای بیشتر شناخته شدن این جشنواره چه در داخل و چه در سطح جهانی صورت گرفته است؟
جشنواره پویانمایی تهران از نظر کیفی در گروه الف جهانی قرار دارد و همه‌ساله آثار خارجی بسیاری برای حضور در این جشنواره نام‌نویسی می‌کنند. در واقع باید به تخصصی بودن این جشنواره اشاره کنم و اینکه در مقایسه با جشنواره‌های تخصصی دیگر از نظر تبلیغات و خبری نیز به خوبی پوشش داده می‌شود. من می‌توانم بیش از 800 صفحه بریده جراید مختلف در خصوص این جشنواره به شما نشان دهم. این جشنواره برای مخاطبانش به اندازه کافی خبرسازی می‌کند.
در تمام دنیا نیز به همین شکل است و جشنواره‌های تخصصی پویانمایی در همین سطح فعالیت می‌کنند. در حوزه رسانه تصویری نیز برنامه‌های متعدد تلویزیونی رویدادهای این جشنواره را تحت پوشش قرار می‌دهند که بیشتر از تمام جشنواره‌های تخصصی این‌چنینی است. البته نباید این جشنواره را با جشنواره‌ای چون فجر مقایسه کرد چراکه مخاطب جشنواره فیلم فجر بسیار عام‌تر بوده و واضح است از اقبال عمومی بیشتری برخوردار باشد.
البته بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده امید است در جشنواره پانزدهم فضای جشنواره برای حضور مخاطب عام نیز آماده‌تر شود و سالن‌های بیشتری برای نمایش این رویداد در اختیار ما قرار بگیرد. کاری که در جشنواره گذشته انجام دادیم و سربلند از آن بیرون آمدیم این بود که سالن‌های سینما آزادی را برای مخاطبان عام در نظر گرفتیم. که البته چنین کاری شرایط خاص خودش را دارد. شما در جشنواره فیلم فجر با حدود 30 فیلم سروکار دارید ولی در این جشنواره حدود 600 فیلم نمایش داده می‌شود و اگر بحث بلیت‌فروشی نیز بخواهد انجام شود از نظر حقوقی با پیچیدگی‌های زیادی مواجه خواهد بود.
همچنین باید به گستردگی این جشنواره اشاره کنم که بیش از 400 سانس نمایش دارد و در 31 استان کشور به صورت همزمان پوشش داده می‌شود. هیچ‌کدام از جشنواره‌های کشور چنین گستردگی‌ای را ندارند.
سطح آثار پویانمایی در کشور از نظر کیفی در مقایسه با آثار جهانی به چه شکل است؟ آیا تکنولوژی‌های لازم برای رقابت فیلم‌های ایرانی با همتایان خارجی خود وجود دارد؟
صنعت پویانمایی در 10 سال گذشته با پرشی بلند مواجه شده و توانسته از مرزهای کشور نیز عبور کند. همین که در کشور ما انیمیشن بلند سینمایی اکران می‌شود را باید یک اتفاق بزرگ دانست و آن را به فال نیک گرفت. اینکه یک انیمیشن فرهنگی و ایدئولوژیک بیش از 10 میلیارد در کشور فروش می‌کند واقعاً اتفاق بزرگی است کمااینکه در شرایط سینمایی امروز فیلمی با چنین شاخصه‌هایی اگر به صورت سینمایی و غیرانیمیشن تولید شود شاید فروشش به یک میلیارد هم نرسد.
امروز بیش از 15 فیلم سینمایی با مشارکت کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی دنیا در حال تولید است و این موضوع نشان می‌دهد از نظر تکنیک نیز سطح انیمیشن ما با بسیاری از کشورهای دنیا هم‌سطح است چراکه آنها دنبال تکنیک هستند نه محتوا. سرمایه‌گذار به دنبال بازگشت سرمایه خود است.
بنابراین می‌توان گفت از نظر فنی ما به درجه‌ای از بلوغ رسیده‌ایم که کشورهایی چون ایتالیا، کره، آلمان و فرانسه برای سرمایه‌گذاری آثار پونمایی مشارکت می‌کنند.
این جریان به وجود آمده برای صنعت پویانمایی کشور بسیار اتفاق خوبی است چراکه ما معتقدیم در هر فیلم حدود 400-300 نفر مشغول هستند و با احتساب خانواده آنها دست‌کم هزار نفر برای دو سال اشتغال‌زایی وجود خواهد داشت و چنین رویدادی برای خانواده انیمیشن کشور بسیار خوب خواهد بود. البته نباید این موضوع را نادیده گرفت که این صنعت متعلق به خارجی‌هاست ولی سرعت پیشرفت ما در این حوزه بسیار خوب بوده است. در واقع ما در تولید بسیار بی‌تجربه بودیم و اکثر سرمایه‌گذاری‌هایمان در حوزه فیلم‌های کوتاه بود و هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری در خصوص تولید و زمان‌بندی فیلم‌های بلند وجود دارد. در سال‌های اخیر اقدامات بسیار خوبی در خصوص به رسمیت شناختن حقوق تولیدکننده و مولف انجام شده و به طور کلی می‌توان گفت صنعت پویانمایی کشور در مسیر ترقی قرار دارد.
سرمایه‌گذاری در حوزه پویانمایی به چه شکل است و چه انگیزه‌هایی می‌توان برای سرمایه‌گذاران در این حوزه ایجاد کرد؟
به هر حال اکران‌های موفق و به وجود آوردن شرایط اکرانی متفاوت با شرایط فعلی می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاران و علاقه‌مندان به حوزه پویانمایی بسیار اثرگذار باشد. باید به این باور برسیم که همانند سایر نقاط دنیا، پویانمایی می‌تواند به صنعت سینما کمک کند. در واقع اکران‌های موفق است که می‌تواند ذائقه مخاطب را تغییر دهد و به سمت انیمیشن می‌آید، آن زمان است که سرمایه‌گذاران نیز که به دنبال سود هستند به این صنعت روی خوش نشان می‌دهند. اگر زمان تولید فیلم‌های انیمیشن کوتاه و مخاطبان آن زیاد شود، چرا سرمایه‌گذار به جای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های دیگر در پویانمایی سرمایه‌گذاری نکند؟
در فرهنگ عامه ایرانی، انیمیشن تولیدی مختص کودکان و نوجوانان به حساب می‌آید و این دیدگاه هنوز در میان مردم جا نیفتاده که فیلم‌های انیمیشن می‌توانند برای بزرگسالان نیز نمایش داده شود. چگونه می‌توان این دیدگاه را تغییر داد؟
به هر حال سازندگان فیلم‌های بلند سینمایی همه جوانب را در نظر می‌گیرند. البته شاید در یکی دو فیلم بلند انیمیشن اول چنین سیاستی وجود نداشت اما با شکست در اکران فیلمسازان به فکر اصلاح افتادند. بنابراین قدم اول در حوزه تولید به خوبی برداشته شده و نظر من این است که اگر تولیدکنندگان به خوبی نیاز مخاطب را پوشش دهند، مخاطب هم به سمت فیلم‌های انیمیشن جذب می‌شود.
برای مثال کمپانی والت دیزنی که عملکرد فوق‌العاده‌ای در این زمینه دارد، به راحتی به این موفقیت‌ها دست پیدا نکرده است. این شرکت نسخه ابتدایی خود را ابتدا در آسیا، آفریقا و به طور کلی چهارگوشه دنیا به صورت آزمایشی پخش می‌کنند و به نمایش درمی‌آورند و پس از بازخورد گرفتن از تماشاگر اقدام به سرمایه‌گذاری روی یک فیلم می‌کنند. ما هم در حال یادگیری هستیم و به این نکات توجه داریم که اگر می‌خواهیم در حوزه‌های مختلف ورود کنیم باید چه چارچوب و معیارهایی را برای تولید در نظر بگیریم. باید روی شخصیت‌پردازی‌های ادبیات کاراکترها و داستان به خوبی فکر شود. در سطح اول جهان، امروزه حتی روی نور پلان‌ها نیز فکر و برنامه‌ریزی می‌شود. به هر حال ارتباط با مخاطب موضوع مهمی است که باید مدنظر قرار گیرد.
آیا جز این، جشنواره دیگری برگزار می‌شود؟ آیا برگزار شدن آن از سوی بخش دولتی چالشی ایجاد نکرده است؟
البته جشنواره‌های دیگری نیز وجود دارد مثل جشنواره کودک و نوجوان اصفهان و جشنواره فیلم کوتاه که بخش انیمیشن دارند اما این تنها جشنواره تخصصی کشور است.
در این دوره برگزاری جشنواره با سازمان سینمایی و کانون پرورش فکری بوده که سازمان سینمایی سهم اسپانسری خود را از طریق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی وابسته به معاونت امور سینمایی و سمعی، بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت می‌کند.
در خبرها آمده است که کارگردان برگزیده اسکار و سازنده فیلم انیمیشن کوتاه «پدر و دختر» قرار است نقش داور را در این جشنواره ایفا کند، هدف شما از دعوت چنین چهره‌های سرشناسی چه بوده است؟
همواره تلاش ما این بوده که افراد درجه یکی در تیم داوری بین‌الملل ما حضور داشته باشند. این موضوع کمک فراوانی به اعتبار جشنواره می‌کند. در واقع شاید دلیل اصلی اینکه جشنواره پویانمایی تهران توانسته یک مسیر 70-60ساله را به راحتی طی کند همین انتخاب داورهای مطرح بوده است چراکه افراد طراز اول حاضر نیستند در فستیوال‌های ضعیف داوری کنند و باید شناخت کافی از جشنواره داشته باشند. در دوره‌های قبلی نیز ما افراد مطرحی چون پتروف و سازنده پروفسور بالتازار معروف را آوردیم. به هر حال همواره افراد مطرحی داوری این جشنواره را بر عهده داشتند؟
چه بر سر برنده‌ها و فیلم‌های منتخب جشنواره پویانمایی می‌آید؟
از آنجا که فیلم‌های کوتاه شرایط اکران در کشور ندارند یا از سوی تلویزیون خریداری می‌شوند یا در جشنواره‌های دیگر شرکت می‌کنند یا شرکت‌های خارجی برای نمایش آنها را می‌خرد.
به هر حال هر فیلم بسته به موضوعی که دارد می‌تواند در شبکه‌های مختلف تلویزیونی نیز به نمایش دربیاید. اما در حوزه اکران عمومی تنها سینماتک‌ها آثار پویانمایی کوتاه را به نمایش درمی‌آورند و این واقعاً نقطه تاریکی در سینمای ماست. البته با رایزنی‌هایی که از سوی ما انجام شده سعی بر این است تا شرایط را برای اکران عمومی فیلم‌های انیمیشن فراهم کنیم تا انگیزه‌ها بیشتر شود. چنین کاری را ما در کانون انجام می‌دهیم و در سینماهای خود سانس‌هایی را با اکران شش، هفت فیلم انیمیشن کوتاه برگزار می‌کنیم.
وضعیت فیلم‌های شرکت‌کننده خارجی در جشنواره امسال به چه شکل است؟
امسال بیش از 1200 فیلم خارجی برای حضور در جشنواره پویانمایی تهران ثبت‌نام کردند و اکثراً کارهای درجه یکی هستند که از نظر کیفی بسیار بالاتر از فیلم‌های داخلی ارزیابی می‌شوند. در واقع هدف اصلی ما از حضور فیلم‌های خارجی این است سطح کیفی جشنواره و به‌تبع آن سطح کیفی تولیدات داخلی بالا برود. فیلم‌های منتخب فستیوال‌های مختلف پویانمایی و کارگردان مطرح این حوزه هر دو سال یک‌بار در این جشنواره به نمایش درمی‌آیند و این فرصت بزرگی برای رقابت به وجود می‌آورد.
در جشنواره امسال 37 کشور به بخش مسابقه راه پیدا کرده‌اند که در این میان فرانسه و آلمان رکورددارند. آثار ثبت‌شده در مسابقه ایران 649 فیلم بوده که از این میان 126 فیلم به بخش مسابقه راه یافتند که 98 فیلم در بخش مستقل، 16 فیلم در بخش دانشجویی، 11 فیلم در بخش دینی و یک
فیلم بلند بودند. 27 فیلم کوتاه و شش فیلم دانشجویی ایرانی نیز به بخش بین‌الملل راه یافتند. در بخش بین‌الملل نیز 152 فیلم با هم رقابت می‌کنند که 105 فیلم در بخش مستقل پویانمایی و 46 فیلم در بخش دانشجویی حضور داشته‌اند.
