اکنون، سیاست دوفرزندی
کنترل جمعیت
زمانی که چین در سال ۱۹۷۹ سیاست تک‌فرزندی را اعلام کرد، چند راه گریز را برای این تهدید و اجبار معرفی کرد.
زمانی که چین در سال 1979 سیاست تک‌فرزندی را اعلام کرد، چند راه گریز را برای این تهدید و اجبار معرفی کرد. دولت در سکوت به چهار شهر اجازه داد تا رویکردهای مختلف را بیازمایند و به زوج‌ها اجازه داشتن دو فرزند بدهند. در 29 اکتبر حزب کمونیست آن مجوز را برای همه صادر کرد. اگر دولت توجه دقیق‌تری به سیاست دوفرزندی در آن مناطق می‌کرد، ممکن بود این کار را زودتر انجام دهد.
موضوع دادن مجوز دوفرزندی به همه به قدری حساس بود که تا سال 2010 رسانه‌های چین توجهات را به سمت سیاست‌های این دو شهر جلب نکردند. یکی از آنها، یی چِنگ در استان شانژی، در حوزه رود زرد واقع شده است. در نگاه نخست، به نظر می‌رسد مانند دیگر شهرهای کوچک چین و حتی فقیرتر از میانگین ملی باشد. اما مدت‌ها پیش، هر بازدیدکننده‌ای از شهر متوجه می‌شد که این شهر مملو از مناظری است که در جاهای دیگر کمتر به چشم می‌خورد. خانم جوانی که شش‌ماهه باردار است دست دختر پنج‌ساله خود را گرفته است. مانند شهرهای دیگر، خانواده‌ها سوار بر موتور گازی در اطراف می‌چرخند، اما در یی چِنگ، دو کودک (و نه یکی!) از میله‌های بازی بالا می‌روند. زمانی که زنگ ناهار دبستان ژی کای می‌خورد، خواهر و برادرها به سوی مادر منتظر خود می‌دوند. ژو چنگاوِن یک سیب‌فروش که خود دو فرزند دارد، می‌گوید: «داشتن دو فرزند بهتر از یکی است.»
وجود این دو مورد عجیب به دلیل تلاش‌های لیانگ ژونگ تانگ از آکادمی علوم شانژی است. در سال 1984 او استدلال کرد که بهترین راه برای کنترل جمعیت تشویق به ازدواج‌های دیرتر و فاصله بیشتر میان ولادت‌هاست. طبق قوانین یی چنگ اگر زنی در 23سالگی یا دیرتر (سه سال پس از سن قانونی ازدواج) ازدواج کند، و فرزند داشته باشد، می‌تواند پس از 28سالگی فرزند دوم خود را داشته باشد. این سیاست به مدت 30 سال حاکم بود و نشان داد تحت سیاست دوفرزندی کشور چه چیزی امکان‌پذیر است. این سیاست همچنین نشان می‌دهد زمانی چه چیزی امکان‌پذیر بود که اکنون نیست.
نرخ باروری یی چنگ در سال 2000 حدود 3 /0 بالاتر از میانگین ملی یعنی 8 /1 بود (نرخ باروری تعداد فرزندانی است که احتمال دارد یک زن در طول عمر خود داشته باشد). نرخ ملی و محلی هر دو کمتر از نرخ‌های سال 1985 و بسیار پایین‌تر از 1 /2 بودند که در سطح جمعیت کشور ثابت مانده است. اما باروری در یی چنگ بسیار کندتر افت کرده است که نشان می‌دهد ممکن است بعضی والدین در دیگر بخش‌های چین به طور اتفاقی بیش از یک فرزند داشته باشند.
اما این لزوماً بدان معنا نیست که اکنون با تغییر سیاست تک‌فرزندی خانواده‌ها بیش از یک فرزند خواهند داشت. مورد یی‌چنگ غیرعادی است زیرا «باروری بسیار پایین» را که معمولاً نرخ باروری کمتر از 5 /1 تعریف می‌شود تجربه نکرده است. تجربه دیگر مناطق نشان می‌دهد در این نرخ انتظارات تغییر می‌کند؛ تقاضا برای داشتن تنها یک فرزند تثبیت شده است. زمانی که چین سیاست خود را در سال 2013 آزاد کرد و به افراد دارای یک فرزند اجازه داشتن فرزند دوم را داد، تنها 12 درصد افراد واجد شرایط متقاضی شدند.
حتی اگر چنین نگرشی عوض شود، تفاوت زیادی ایجاد نمی‌کند. کریستین بیتچ از دفتر مرجع جمعیت (اتاق فکری در آمریکا) با فرض اینکه نرخ باروری تا سال 2050 دو برابر شود مسیر جمعیت‌شناختی را تحت سیاست دوفرزندی محاسبه کرده است. او دریافت که حتی در آن صورت تاثیر این سیاست کم خواهد بود. اوج جمعیت در سیاست دوفرزندی تنها 23 میلیون بیشتر (حدود دو درصد) می‌شود. در این میان تعداد افراد بالای 65 سال دو برابر خواهد شد. به طور خلاصه، مثال یی چنگ نشان می‌دهد که اگرچه سیاست دوفرزندی می‌توانست باروری را در گذشته کاهش دهد، اما تاثیر آن در آینده بسیار اندک خواهد بود.
اما دو حوزه وجود دارد که سیاست جدید تاثیر بزرگ‌تری بر آن می‌گذارد: بر نسبت جنسیت و بر عدم محبوبیت نظام برنامه‌ریزی خانواده. در سال 2010، 116 پسر به ازای هر 100 دختر متولد شد؛ نسبت ملی حدود 105 است. در کشورهای دیگر چون هند و کره جنوبی نیز این نسبت به هم ریخته است. اما سیاست تک‌فرزندی این مشکل را بدتر کرده است. نسبت چین بدتر است و مدت طولانی‌تری ادامه داشته است.
نسبت در یی‌چنگ نزدیک به نرمال است یعنی 107 در سال 2000 و 100 در سال 2010. این شهر هیچ کدام از الگوهای جوامع دارای نسبت به هم ریخته را ندارد: یک تفاوت بزرگ بین نسبت جنسیت فرزند اول و دوم. در چنین مکان‌هایی نسبت جنسیت فرزند اول عموماً نرمال است، اما در مورد فرزند دوم چولگی زیادی وجود دارد. دلیلش آن است که اگرچه بیشتر والدین جنسیت فرزند اول خود را چه دختر چه پسر می‌پذیرند اما اگر شانس داشتن فرزند دیگری داشته باشند، اگر فرزند اول دختر باشد، تمایل برای داشتن فرزند دوم پسر در میان آنها بسیار زیاد می‌شود. بنابراین در چین نسبت جنسیت برای فرزند اول در فاصله سال‌های 2000 تا 2010، 110 و برای فرزند دوم 140 بود. اما در یی چنگ، این نسبت برای فرزند اول 102 و فرزند دوم، به دلایل نامشخص، تنها 104 بود. به نظر می‌رسد شانس داشتن فرزند دوم پسر کاهش می‌یابد.
تجربه یی‌چنگ همچنین نشان می‌دهد سیاست دوفرزندی محبوبیت کمتری دارد. مدت‌ها با سیاست تک‌فرزندی به سختی مبارزه شد. طبق یک برآورد، برداشتن جریمه‌ها از افراد نقض کننده قانون از سه میلیارد دلار بیشتر است. سیاست یی چنگ هنوز به سیاستگذاری نیاز دارد. مقامات زمان ازدواج مردم را زیر نظر می‌گیرند و تلاش می‌کنند از حاملگی پیش از 28سالگی پیشگیری کنند. جریمه‌ها در یی چنگ از 144 هزار یوآن (49 هزار دلار) در سال 1985 به 7 /4 میلیون یوآن در سال 1995 افزایش یافته است. مردم این محدودیت‌ها را می‌پذیرند. جریمه‌ها اکنون کمتر از 90 هزار یوآن در سال است. محدودیت دوفرزندی در سطح ملی ممکن است شکل‌های بدتری از اجبار را که کمتر رایج‌اند مانند سقط‌های اجباری سبب شود.
زمانی که سیاست دوفرزندی در سال 1985 در یی چنگ اتخاذ شد، آقای لیانگ گفت که امیدوار است این سیاست تا سال 2000 ملی شود. اگر چنین می‌شد، می‌توانست مشکلات جمعیت‌شناختی چین را حل کند. اما ممکن بود روند کاهش باروری چین را کندتر کند و نسبت جنسیت را بهبود بخشد و به کشور زمان بیشتری برای آمادگی در برابر فشار سالخوردگی جمعیت بدهد.
منبع: اکونومیست
دیدگاه تان را بنویسید