سوار بر موج

سایه فتحی: پس از هفته‌ها هجوم ارزی مردم برای تبدیل ریال به دلار، ورق برگشت و دلارها در بازار کم‌مشتری، در جیب‌ها ماند. آنچه در مالی رفتاری «رفتار توده‌ای» نامیده شده است، در بازارهای ما قابل مشاهده است. از صفوف تقریباً یکدست خرید امروز تا صفوف پیوسته فروش فردا، از بورس سهام تهران گرفته تا هیاهوی مردمی در فردوسی، به این در و آن در زدن برای خرید ارز در بالاترین قیمت‌ها و شب‌بیداری برای فروش آن در روزی دیگر.

البته خیلی نمی‌توان بر این رفتارها خرده گرفت. در بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد. تورم همچنان به صورت افسارگسیخته‌ای بالا می‌رود و هر ماه قیمت‌ها افزایش پنج تا شش‌درصدی را تجربه می‌کنند. بازار ارز همچنان غیرشفاف و کم‌عمق است؛ در عین حال که نرخ دلار در سامانه نیما تا همین چند روز پیش نصف نرخ دلار در بازار آزاد بود و همچنان واردکنندگان از ناتوانی در خرید ارز مورد نیاز به قیمت‌های گزارش‌شده گله دارند. صادرکنندگان نیز از طولانی شدن رویه‌های اداری و پیمان‌سپاری ارزی ناراضی هستند و نتیجه تلاش‌های اقتصادی خود را بر باد رفته می‌بینند. خانوارها، بنگاه‌ها، افراد و نهادها مجبورند بر اساس اطلاعات ضد و نقیض در مورد آینده اقتصادی خود تصمیم بگیرند و از این‌رو است که اخیراً شاهد نوسانات بزرگ در بازارهای دارایی بودیم. تثبیت نرخ‌های سود نیز به فعالان اقتصادی این سیگنال را مخابره کرد که نباید در شرایط تورمی برای حفظ قدرت خرید خود به شبکه بانکی امیدی داشته باشند. در نتیجه انتظارات، میدان‌دار عرضه پولی اقتصاد شد و اکنون انتظارات است که مدیریت کلان اقتصادی را در دست دارد و همان عامل هم، پیشران نوسان نرخ ارز در بازار است. ارزی که پیشتر رئیس‌کل بانک مرکزی آن را ناموس بانک خوانده بود، مع‌الاسف در فقدان یک سیاستگذاری پولی قابل اعتماد و معتبر و مستمر که مرجع نشر اطلاعات صحیح و موثق باشد، از کانال‌های غیررسمی هدایت‌گر انتظارات فعالان اقتصادی قرار گرفت. آن هم زمانی که خبر از اعطای اختیارات بیشتر به رئیس کل منتشر شد اما به نظر می‌رسد دست نامرئی که این‌بار تلاطم بازار ارز را فرونشاند، از آستین شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بیرون آمده باشد. از این‌رو اگر بی‌عملی مشاهده‌شده در سه‌ماهه گذشته در آینده نیز ادامه یابد، باید از هم‌اکنون چشم‌اندازی به شدت مبهم را ترسیم کرد. فعالان اقتصادی و مردم هم به این موضوع نیز توجه داشته‌اند که تا همین چندی پیش این چنین بی‌باکانه به بازارهای مختلف هجوم آوردند. در چنین شرایطی کارشناسان معتقدند اگر بانک مرکزی می‌خواهد انتظارات را مدیریت کند تا تلاطمات بازار ارز فروکش کند باید به اشتباهات در سیاستگذاری‌های سال‌های گذشته اعتراف کند و با اجرای سیاست‌های صحیح در مسیر کسب اعتبار عمومی گام بردارد. تنها با به اشتراک گذاشتن اطلاعات صحیح و پذیرش شرایط بازار است که فعالان اقتصادی اعتباری برای سیاستگذار در نظر می‌گیرند. بعد از یکسان‌سازی اطلاعات میان عاملان اقتصادی و نهادهای تصمیم‌گیر نوبت به اجرای سیاست‌هایی می‌رسد که در کنترل تلاطمات موثر باشد. پرهیز از اقدامات سطحی و به‌کارگیری سیاست‌های کلان اقتصادی شناخته‌شده دستیابی به نتایج مثبت را تضمین خواهد کرد. نرخ ریال را باید با سیاستگذاری‌های صحیح اقتصادی تقویت کرد نه با روش‌هایی که مسکن‌گونه عمل می‌کنند.