آتش‌بازی دلار

سایه فتحی: با آغاز دومین ماه زمستان جاری جدال‌ها در بازار ارز بالا گرفت و نوسانات بازار ارز به یکباره تشدید شد، آن هم در شرایطی که بازار ارز نیمه اول سال را در آرامش به سر برده بود. روند تدریجی افزایش نرخ ارز از پاییز شروع شده بود اما با رسیدن به تقاضای فصلی به یکباره آتش این بازار شعله‌ور شد. چرا بازار ارز دستخوش نوسانات شدید شد؟ به گفته فعالان بازار ارز، فضای هیجانی معاملات و تغییرات سریع قیمت، ورود تقاضای فنی به بازار، افزایش نقدینگی در بازار، افزایش تحرکات معامله‌گران، جوسازی پیرامون نبود کنترل بانک مرکزی بر روند قیمت، کاهش فروش ارز از سوی صرافی‌ها و تشکیل صف‌های خرید مقابل آنها از ریشه‌های ایجاد نوسان در اوایل هفته گذشته بودند. البته شایعه‌ای نیز در بازار اوج گرفت که دلیل اصلی افزایش قیمت دلار، تلاش دولت برای جبران کسری بودجه خود از طریق تغییرات قیمت این ارز بوده است.1 اما از نگاه کارشناسان در اقتصاد ایران قیمت نفت، تولید ناخالص داخلی و رشد نقدینگی عوامل موثر بر نوسانات نرخ ارز هستند. مطابق این بررسی‌ها، در ماه‌های اخیر، روند قیمت نفت صعودی بوده و رشد اقتصادی نیز در سال جاری مثبت گزارش شده است. تنها متغیر اقتصادی که بر بازار ارز، اثر قابل توجهی داشته فشار نقدینگی در این بازار است. 2 اگرچه برخی کارشناسان نیز ریشه افزایش نرخ ارز را اصرار دولت بر ادامه سیاست‌های انبساطی می‌دانند و تا مادامی که دولت تغییری در سیاست‌های اقتصادی ایجاد نکند نمی‌توان انتظار داشت ثبات به بازار ارز بازگردد. به هر ترتیب افزایش هیجانات در بازار ارز سبب شد تا علاوه بر سفته‌بازان و دلالان، مردم عادی و شرکت‌هایی که در آینده نیاز به دلار داشتند به بازار ارز هجوم بیاورند و به نگرانی‌ها نسبت به بروز بحران ارزی همانند سال‌های 90 و 91 دامن زده شود. در این میان سکوت دولت و برخورد تعزیراتی نیز مزید بر علت شد و تا حدودی جو بازار ارز را به هم‌ریخت چراکه این پیام به بازار مخابره شده بود که بانک مرکزی ذخایر کافی برای عرضه ارز را در اختیار ندارد به همین علت از عرضه ارز خودداری می‌کند. اما در ادامه هفته سرعت شتابان رشد دلار به یکباره متوقف شد. برداشتن محدودیت شرط یک‌بار فروش دلار به هر صرافی و جوسازی روانی مبنی بر احتمال افزایش بیشتر عرضه ارز پیش از صحبت‌های رئیس‌جمهوری باعث شد نوسانات تا حدودی کنترل شود. در این میان اگرچه همچنان تردیدها نسبت به آینده بازار ارز وجود دارد اما سخنان رئیس‌جمهور پیرامون وضعیت بازار ارز و افزایش عرضه ارز از سوی بانک مرکزی باعث شد تا حدودی تب هیجانات در بازار ارز فروکش کند. با این حال کارشناسان معتقدند در این شرایط همچنان سایه بروز بحران ارزی به علت چالش‌های عمیق اقتصادی و تشدید ریسک‌های سیاسی در اقتصاد ایران و سیاست سرکوب نرخ ارز حاکم است و در حال حاضر عرضه ارز را به تنهایی چاره‌ساز نمی‌دانند و نسخه مدیریت انتظارات، مجوز افزایش مقطعی سود سپرده‌های بانکی در کنار راهکارهایی چون فعالیت بیشتر در بازار بین‌بانکی و حضور فعال بانک مرکزی در بازار بدهی را برای بازگشت ثبات به بازار ارز می‌پیچند.