هند و چین: دوست، دشمن، رقیب، سرمایه‌گذار

مبادلات بین هند و چین هنوز از بسیاری جهات رشد نکرده‌اند. آمارتیا سن، اقتصاددان و برنده جایزه نوبل اقتصادی، با تاسف می‌گوید که مدت‌ها پیش روابط فرهنگی محکمی بین هند و چین وجود داشت که از مطالعات کسوف خورشید تا ترانه‌های بودایی را در برداشت اما امروزه به ندرت کسی آن دوران را به خاطر می‌آورد. پس از دوران دوستی در دهه 1950، چین در یک مناقشه مرزی در 1962 هند را شکست داد و از آن پس دو کشور در مورد خط مرزی در منطقه مرزی مرتفع خود اختلاف دارند. هندوها به چین به خاطر رشد اقتصادی‌شان حسودی می‌کنند اما به خود چنین آرامش می‌دهند که در چین دموکراسی وجود ندارد. سوای از تظاهر به برادری و اظهار محبت اخیر در اجلاس گروه 20 در 18 و19 ژوئن در مکزیک‌، به نظر می‌رسد چین چندان اهمیتی برای هند قائل نیست. جریان سرمایه‌گذاری‌ها اندک است و هنوز پرواز مستقیم بین پکن و یا شانگهای و بمبئی که قطب بازرگانی هند است برقرار نیست. اما تغییری عظیم در آرایش تجارت هند به وجود آمده است. هنگامی که در 1991 هند آزادسازی اقتصاد را آغاز کرد غرب هنوز بر اقتصاد جهان مسلط بود و لذا هند تجارت خود را با غرب گسترش داد. اکنون رشد چین همه چیز را برای هند هم تغییر داده است. چین هم‌اکنون سومین و با احتساب هنگ‌کنگ بزرگ‌ترین شرکت تجاری هند در زمینه کالاست. برای همسایگان شرقی چین در آسیا، تسلط این کشور در تجارت امری پذیرفته‌شده و بدیهی است اما هند هنوز تلاش می‌کند تا خود به پیشرفت برسد.

افزایش تجارت با چین به نفع هند بوده است. هند عمدتاً از چین کالاهای سرمایه‌ای وارد می‌کند و شرکت‌های هندی از روابط سالم و ارزان منفعت می‌برند. گروه شرکتی بزرگ ریلاینس که لوازم نیروگاهی و شبکه‌های مخابرات را خریداری می‌کند توانسته است بخشی از سرمایه خود را از طریق وام‌های رقابتی ارائه شده توسط چین تامین کند. شرکت‌های چینی اغلب در تلاش هستند تا در رقابت‌ها برنده شوند. شرکت پن‌سانگ متعلق به شانگهای الکتریک که تجهیزات نیروگاهی را برای ریلاینس می‌سازد هنوز سال‌های فعالیت سخت در هند را به خاطر دارد. ارتباط  چین برای هند توازن زیادی ندارد. به ازای هر دلار صادرات به چین، هند سه دلار واردات دارد که به معنای 40 میلیارد دلار کسری تراز تجاری در مارس 2012 و معادل دو درصد تولید ناخالص داخلی بوده است. پنج درصد از کسری تراز تجاری هند با جهان در تجارت این کشور با چین است (اگر خرید نفت را حذف کنیم این رقم به 50 درصد می‌رسد). با توجه به تعهدات هند در ترازهای پرداختی ارزش روپیه در سال گذشته تا یک‌پنجم کاهش داشته است و حتی بازرگانان چینی هم نگران شده‌اند و عقیده دارند اختلاف زیاد در تراز تجارت دوجانبه می‌تواند مشکل‌ساز باشد.  این شکاف ممکن است بزرگ‌تر شود. در ابتدا شرکت‌های تولیدی هند اهداف بالایی داشتند. روی آوردن شرکت‌های چینی به اشکال پیچیده‌تر تولید، کار را برای شرکت‌های هندی دشوارتر ساخته است. سیف قریشی از شرکت کریف که هسته‌های فلزی ترانسفورماتورهای مورد استفاده در شبکه برق را تولید می‌کند، می‌گوید چین یک‌سوم بازار ترانسفورماتورهای هند را در اختیار گرفته و تولیدکنندگان بومی را در شرایط سخت قرار داده است. همزمان، تولیدات هند به اندازه مورد نیاز چین نیست. در زمان‌های گذشته حاکمان این مستعمره انگلیسی تریاک هندی را به وفور به چین صادر می‌کردند. صادرات هند به چین امروزه عمدتاً شامل صادرات نامتوازن مواد خام معدنی و پنبه می‌شود. اما تضمینی برای تداوم همین صادرات هم وجود ندارد. در دو سال گذشته رودهایی که به سمت ساحل جنوبی هند و بندر گوا جریان داشتند شاهد بارکش‌هایی بودند که تیرآهن‌ها را به مقصد چین حمل می‌کردند. اما جلوگیری از کار معادن غیر‌قانونی در اواخر سال 2011 حجم صادرات را تا یک‌پنجم کاهش داد. در ماه مارس نیز به خاطر ترس از کمبود، هند صادرات پنبه را برای مدت کوتاهی ممنوع ساخت. هند مستعد سیاست‌های حمایتی است. توافق دوجانبه‌ای درباره تجارت آزاد با چین وجود ندارد و هند اغلب تعرفه‌های واردات از چین به‌ویژه در مورد تجهیزات صنعت برق را تغییر می‌دهد. فروش شرکت مخابراتی هوواوی به هند پس از تعرفه‌های مقابله با دامپینگ و افزایش ریسک مبادلاتی به نصف کاهش یافت و شرکت‌های چینی هنوز از مشکلات صدور روادید با هند شکایت می‌کنند. هند امیدوار است صادرات خود به چین را افزایش دهد. در اجلاس گروه 20 هند توانست معامله‌ای برای فروش برنج را به امضا برساند. هند همچنین علاقه‌مند است تا شرکت‌های پیشرو در زمینه داروسازی، خودروسازی و فناوری اطلاعات بتوانند دسترسی بهتری به بازارهای چین داشته باشند. اکثر این شرکت‌ها از قبل در چین حضور داشته‌اند اما این حضور بیشتر برای خرید بوده است. با وجود این، آنچه برای شرکت‌های چند‌ملیتی هند مفید است ممکن است باعث ایجاد شغل و یا تبادل ارزی نشود چرا که به عنوان مثال شرکت تاتاسان که حوزه کاری وسیعی در چین دارد اتومبیل‌های رنجرور ساخت بریتانیا را می‌فروشد و شرکت‌های فناوری اطلاعات هم اغلب شهروندان چینی را استخدام می‌کنند. ظاهراً کسری تراز تجاری قرار است باقی بماند. اما چین می‌تواند برای بهبود آن کار کند. بانک‌های چین می‌توانند وام‌های بیشتری به هند بدهند. تا‌کنون  تنها یک بانک چین در هند شعبه داشته است. سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم بیشتر نیز می‌تواند مفید باشد. درسال 2011 نارندا مودی وزیر ارشد ایالت گجرات سفری به چین داشت تا بتواند سرمایه‌گذاری بیشتری را جذب کند. هند تا‌کنون سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم را به عنوان هدیه‌ای قلمداد می‌کرد که تنها از جانب شرکت‌های چندملیتی غربی قابل ارائه بود. این وضعیت تغییر می‌کند. در ایالت ماهاراشترا یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های چینی قرار دارد که تحت مدیریت شرکت سانی به تولید ‌آلات حفاری و دستگاه‌های ساخت‌وساز مشغول است. رئیس این شرکت، ریچارد دنگ می‌گوید: شرکت 70 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده و 460 نفر از افراد بومی را استخدام کرده است. اگر همه چیز مطابق برنامه پیش برود شرکت در زمانی کوتاه اندازه خود را دو برابر خواهد کرد. به‌ گفته رانگانتان، مدیر بانک اکسیم هند، 10شرکت چینی در حال ساختن کارخانه‌هایی در هند هستند و 100شرکت چینی در هند دفترکار دارند. برخلاف دیدگاه منفی خارجی‌ها نسبت به هند (امور اداری و کاغذ‌بازی پیچیده و شکاف‌های فرهنگی)،مدیران چینی اعتقاد دارند تولید بومی بیشتری در راه است. شرکت ترین‌سولار که تولیدکننده تجهیزات انرژی‌ خورشیدی است تلاش دارد تا تولید خود را بومی کند و یک شرکت مخابراتی سعی می‌کند فقط افراد بومی را استخدام کرده و تولید خود در هند را افزایش دهد. با وجود مشکلات در هند، شرکت هوواوی در حال ساختن یک مرکز تحقیقاتی جدید در بنگلور است و کنسول چین در بمبئی می‌گوید که به‌رغم برخی دلخوری‌ها شرکت‌های چینی به شدت علاقه‌مندند تا در زیر‌ساختارها سرمایه‌گذاری کنند. آیا این شروع موج جدیدی از سرمایه‌گذاری چینی است؟ هند به سرمایه خارجی و دانش در تولید و زیرساختارها نیاز دارد و چین باید مازاد درآمد خود را در خارج سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری نباید فقط در اوراق قرضه آمریکا و یا کشورهای در خطر ورشکستگی در اروپا باشد. اکنون زمان سرمایه‌گذاری چین در هند فرا رسیده است. فقط لازم است تا دو طرف بر عدم اعتماد متقابل غلبه کنند.