دو نکته درباره وزیر جدید پیشنهادی علوم

مطبوعات ایران در هفته گذشته زیر سایه مذاکرات مسقط بود. مذاکراتی که در روزهای نخست هفته به همت سلطان‌نشین عمان و با حضور وزرای خارجه ایران، ایالات متحده و کاترین اشتون برگزار شد. در نیمه هفته نیز سایر اعضای گروه 1+5 عازم مسقط شدند تا از توافقات احتمالی ایران و ایالات متحده آگاه شوند. در این هفته خبر ارسال نامه باراک اوباما به مقام معظم رهبری نیز در رسانه‌های داخلی پژواک گسترده‌ای یافت.

در این هفته مجلس باز شاهد حضور گسترده اعضای کابینه بود، وزرای اقتصاد و نیرو از جمله وزرایی بودند که در هفته گذشته برای پاسخ به سوال دو نماینده مجلس به بهارستان رفتند. علی طیب‌نیا برای پاسخگویی به سوال نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه مبنی بر اینکه چرا بانک‌ها در امر سرمایه‌گذاری مشارکت جدی ندارند، به خانه ملت رفته بود و حمید چیت‌چیان برای پاسخ به سوالی درباره علت اجرا نشدن قانون تعیین تکلیف چاه‌های کشاورزی قدیمی فاقد پروانه بهره‌برداری از سوی وزارت نیرو که سیدناصر موسوی‌لارگانی، نماینده فلاورجان آن را مطرح کرده بود. مجلس پس از شنیدن پاسخ‌های وزرا قانع شد و دست‌کم این دو وزیر برای یک هفته نفس راحتی کشیدند. در هفته گذشته همچنین حمید رسایی، نماینده تهران از طرح سوال خود از علی‌اصغر فانی وزیر آموزش‌ و پرورش درباره علت صادر نشدن مجوز مجتمع‌های غیرانتفاعی انصراف داد.

در هفته گذشته شایعه‌ای درباره بازداشت چند وهابی به اتهام توهین به پیشوای سوم شیعیان در برخی شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و این خبر با واکنش علی یونسی دستیار ویژه روحانی در امور اقوام و اقلیت‌های مذهبی همراه شد. او به خبرآنلاین گفت: اینها بازی سیاسی است. من این مساله را اصلاً تایید نمی‌کنم. نه فقط در اینجا بلکه در هیچ جای ایران، کسانی پیدا نمی‌شوند ضد امام حسین (ع) باشند. حتی من یک نفر را هم سراغ ندارم. حتی یک نفر ایرانی هم پیدا نمی‌شود چه مسلمان و چه غیرمسلمان که با امام حسین (ع) مخالف باشد. اینها چه هستند، نمی‌دانم. اینها تولید خبر است یا نمایشی که بر‌پا کرده‌اند، نمی‌دانم از کجاست. ولی با اطلاع عمیقی که از فرهنگ ایرانیان دارم، می‌گویم یک نفر هم در ایران پیدا نمی‌شود مخالف امام حسین (ع) باشد. او در بخش دیگری از این گفت‌وگو تاکید کرد: هیچ عضوگیری گروه‌های تروریستی در ایران نداریم. ممکن است تک و توک برخی ایرانی‌ها باشند و انگشت‌شماری به گروه‌های تروریستی پیوسته باشند منتها اهل سنت ایران و علمای آنها نیز به شدت مخالف وهابیون، داعش، طالبان، القاعده و تروریست‌ها هستند.

بحث شناسایی عاملان اسیدپاشی نیز در هفته گذشته مورد توجه رسانه‌ها و مردم بود. هرچند که هنوز عاملان این جنایت شناخته نشده‌اند، اما سخنگوی قوه قضائیه و سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس تاکید کرده‌اند اسیدپاشی ناشی از انگیزه شخصی بوده و به هیچ‌وجه سازمان یافته نبوده است.

انتقاد محقق‌داماد از طرح حمایت از آمران ‌به ‌معروف و ناهیان ‌از منکر

در حالی‌ که بررسی طرح 24 ماده‌ای حمایت از آمران ‌به ‌معروف و ناهیان ‌از منکر در بهارستان به روزهای آخر خود نزدیک می‌شود، گروهی از طراحان این طرح، پیش‌نویس یک طرح دیگر را نیز آماده کرده‌اند تا بلافاصله در دستور کار مجلس قرار دهند؛ طرحی که این بار عنوانش «صیانت از حجاب و عفاف» است و به نظر می‌رسد حلقه مکمل طرح نخست برای اجرای برخی رویه‌های مورد نظر طراحان باشد. دولت نیز همچنان بر ایرادات متعدد قانونی طرح حمایت از آمران ‌به ‌معروف و ناهیان ‌از منکر پافشاری می‌کند و حالا محمدرضا خباز، معاون امور تقنینی معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور از تعامل با شورای نگهبان برای مورد توجه ‌قرار دادن نظرات دولت خبر می‌دهد و می‌گوید طرح جدید مجلس برای حجاب و عفاف هم ایراداتی دارد که گزارش آن تهیه شده است.

در واکنش به این طرح در نیمه هفته پیش در دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی همایشی برگزار شد. به گزارش فرهیختگان در این نشست سیدمصطفی محقق‌داماد تاکید اصلی حرف‌هایش را بر این موضوع استوار کرد که معروف، در علم فقه، تعریف جامعی دارد. مثالش هم تعریف محقق‌حلی در کتاب شرایع‌الاسلام بود که در آن قیود و ویژگی‌های متعددی را برای «معروف» عنوان کرده و به اعتقاد محقق‌داماد شارحان بسیاری از آن زمان تا‌کنون با وجود تلاش فراوان نتوانستند، شرح درستی بر آن بنویسند. او بر اساس تعریف شارحان شرایع، ویژگی‌های متعددی را برای فردی که می‌تواند امر به معروف و نهی از منکر کند، برشمرد. اینکه او باید یک عالم به تمام معنا باشد که بداند عملی حرام است؛ باید یقین داشته باشد که اندرزی که ارائه می‌کند به سرعت کارساز افتد؛ او باید یقین داشته باشد که فردی که مرتکب منکری شده، در صورت نصیحت آمر، دیگر آن منکر را تکرار نمی‌کند و در نهایت او باید بداند که دخالتش هیچ مفسده‌ای را به دنبال نمی‌آورد؛ چه مالی و چه معنوی. محقق‌داماد در ادامه حرف‌هایش اولین مخاطب امر به معروف و نهی از منکر را حکومت دانست و با تاکید بر اینکه در جامعه مومنین، نقاد، مردم هستند و اولین نهاد مورد نقد، حاکمیت، گفت: «جامعه‌ای که در آن، مردم، آنچه بر سرش می‌آید را نقد نکنند و حاکمیت را مورد نهی قرار ندهند، جامعه مردگان است.» پس از آن این جمله را گفت که «با کمال تاسف صدای من را در زمانی می‌شنوید که خیلی از شما از شریعت اسلامی گله دارید چرا که احساس می‌کنید این شریعت، خشن است. اما من به عنوان یک مظلوم از این شریعت دفاع می‌کنم و می‌گویم که شما حق دارید اگر گله کنید اما بدانید که این چهره از اسلام را نادان‌ها و جاهلان به وجود آورده‌اند». رئیس پیشین سازمان بازرسی کل کشور، در ادامه طرح حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر را مورد توجه قرار داد و بار دیگر با گریز به کتاب محقق‌حلی گفت: «خیلی از شارحان هنوز در تعریف معروف درمانده‌اند. چطور می‌شود که نمایندگان مجلس به همین راحتی عرف مشروعه را در این طرح تعریف کرده‌اند؟ این تعریف در کدام کتاب فقهی آمده؟ مگر این افراد فقیه هستند که به همین راحتی معروف را در چند جمله تعریف کردند؟ من شک ندارم که بسیاری از این آقایان که زیر این طرح را امضا کرده‌اند حتی یک کتاب فقهی نخوانده‌اند. کار آنها بازی با نهادهای مقدس دینی است وگرنه امر به معروف و نهی از منکر یکی از زیباترین و باارزش‌ترین نهادهای دینی است که می‌تواند از وقوع جرم پیشگیری کند.»

دو نکته جالب درباره وزیر جدید پیشنهادی علوم

معرفی فخرالدین احمدی‌دانش‌آشتیانی به عنوان وزیر پیشنهادی علوم، تحقیقات و فناوری در روزهای اخیر با واکنش‌های زیادی همراه بود. عصر ایران در یادداشتی به این مساله پرداخته و در این باره تاکید می‌کند که این انتخاب را می‌توان یک اقدام هوشمندانه از جانب رئیس‌جمهوری دانست. این پایگاه خبری در ادامه می‌نویسد: «...فارغ از اینها اما دو اشاره تاریخی که شاید بسیاری از یاد برده باشند یا نخواهند یا نتوانند به خاطر بیاورند هم مناسبت دارد:... اول اینکه دانش‌آشتیانی در وزارت علوم در دوران دکتر محمد فرهادی (دولت دوم میرحسین موسوی در سال‌های 64 تا 68) به مخالفت‌های ضمنی و گاه علنی با گسترش دانشگاه آزاد اسلامی شناخته می‌شد و به همین خاطر در دولت اول سازندگی از شمار گزینه‌های هاشمی‌رفسنجانی برای وزارت علوم کنار رفت و در سال 68 دکتر مصطفی معین را معرفی کرد... نکته جالب دوم این است که این استاد دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر‌الدین طوسی در سال 1378 گزینه اول شورای شهر اول برای شهرداری تهران بود اما عبدالله نوری رئیس شورا و عضو پرنفوذ آن مخالفت کرد و حتی روزنامه سلام خبر از قهر نوری داد تا اینکه معرفی دانش منتفی شد.» کیهان هم در این‌باره در خبر ویژه خود مدعی شد: «دو عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس می‌گویند معرفی دانش‌آشتیانی برای تصدی وزارت علوم ادامه همان روند غلط درباره میلی‌منفرد و فرجی‌داناست و نمایندگان احتمالاً به آشتیانی رای نخواهند داد. از سوی دیگر در مصاحبه دانش‌آشتیانی در کتاب خاطرات معین (تاریخ شفاهی آموزش عالی) که متضمن مخالفت با بسیج است، از قول آشتیانی آمده است: وقتی امام بیانیه ورود بسیج به دانشگاه‌ها را دادند با دوستان گفت‌وگو می‌کردیم که بحث حضرت امام این نیست که نهاد بسیج در دانشگاه تشکیل شود، بلکه می‌خواهند آن روحیه و توانمندی بسیجی وارد جنبه‌های علمی شود. در آن جلسات روی این نکته تاکید می‌کردیم، ولی آن آقایان می‌گفتند که شروع فرمان امام این است که باید نهاد بسیج در دانشگاه تشکیل شود. ما هم مخالفت می‌کردیم و می‌گفتیم قبل از انقلاب هم شبیه همین مساله پیش آمد که عده‌ای از نیروهای سرباز شاه می‌خواستند وارد دانشگاه شوند، اما دانشجوها مخالفت می‌کردند و این مساله همین تلقی را دوباره زنده می‌کند.» طبق قرار اعلام‌شده دانش‌آشتیانی سه‌شنبه هفته جاری برای رای اعتماد به مجلس خواهد رفت. باید منتظر ماند و دید مجلس با نامزد جدید حسن روحانی چه برخوردی خواهد کرد؟

پاسخ زیباکلام و مطهری به حائری

در هفته گذشته علی مطهری و صادق زیباکلام در نامه‌های جداگانه‌ای به محی‌الدین حائری‌شیرازی به نامه چند روز پیش او به علی مطهری پاسخ دادند. حائری در نامه خود در پی مقایسه پیامدهای اعتراض‌های مردمی در خاورمیانه و کشورهای اروپایی بود و نتیجه‌گیری کرده بود که چون سابقه آزادی در ایران 35 سال است و در کشورهای اروپایی مردم قرن‌هاست از این آزادی برخوردارند، دفاع مطهری از اعتراضات مردمی خیابانی در سال 88 با عقل اجتماعی سازگار نیست. در مقابل علی مطهری نماینده اصولگرای مجلس خطاب به حائری تاکید کرد: «...‌مردم ایران پس از انقلاب اسلامی رشد قابل توجه اجتماعی و سیاسی پیدا کرده‌اند و دعوت مردم به راهپیمایی آرام نه‌تنها در پاریس و لندن؛ در تهران و سایر شهرهای ایران نیز با عقل اجتماعی سازگار است، به شرط آنکه ما هر اعتراض مدنی را براندازی نظام معرفی نکنیم و بلافاصله منتسب به آمریکا و انگلیس و اسرائیل ندانیم.»

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران نیز نوشت: «حسب تعریف جنابعالی از «عقل اجتماعی»، اگر یک کنش سیاسی مثلاً یک راهپیمایی یا یک گردهمایی سیاسی به خیر و خوشی برگزار شود مطابق «عقل اجتماعی» می‌بوده اما اگر گرفتاری‌ها و اتفاقات ناخوشایندی در جریان تحقق آن اتفاق بیفتد در آن صورت مطابق «عقل اجتماعی» نمی‌شود... بسیاری از کنش‌های سیاسی تاریخی با این ضابطه زیر سوال می‌روند.» او در بخش دیگری از نامه خود با اشاره به استدلال‌های حائری‌شیرازی این مساله را مطرح کرد که: «اعتراضات 14 و 15 خرداد سال 42، قیام 30 تیر سال 31 به نفع مرحوم دکتر مصدق و... جملگی در عبور از چارچوب ضابطه «عقل اجتماعی» جنابعالی معلوم نیست چه سرنوشتی پیدا می‌کردند.»

نفس این قبیل نامه‌نگاری‌های دلسوزان کشور برای تلطیف فضای سیاسی ایران مناسب و مبارک است. قاعدتاً در آینده شاهد نتایج میمون این قبیل روش‌ها خواهیم بود.