دور از تنش

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به پایان رسید و در این اثنی سایه ریسک سیستماتیک از حوالی بورس برچیده شد و بورس هفته به‌‌رغم شروع طوفانی در ابتدای هفته، ادامه روزهای هفته را با معاملات متعادل‌تری پیگیری کرد. برآیند هفتگی معاملات دلار در بازار آزاد کاهشی بود و شاخص ارزی از کانال 66 هزار تومان به کانال 64 هزار تومان رسید. کاهش قیمت اونس طلا در بازار جهانی به همراه کاهش نرخ ارز نیز سبب شد تقاضای سفته‌بازانه از بازار طلا و سکه گریزان شود و این کلاس‌های دارایی نیز با افت قیمت همراه شدند. نفت نیز از توجه کامل به تنش‌های خاورمیانه فاصله گرفته است و عوامل سمت تقاضا این روزها در بازار قدرت‌نمایی می‌کنند.

بازار سهام

هرچه به پایان هفته نزدیک‌تر شدیم، از شدت تقاضا در بورس تهران کاسته شد و در مجموع هفته گذشته، هفته قابل‌قبولی برای بازار سهام بود، چون بازار از رخوت سنگینی که بر اثر ریسک سیستماتیک گرفتار آن شده بود، رهایی یافت و در اولین روز معاملاتی هفته که نخستین روز بازگشت دامنه نوسان به روال سابق بود، تقاضای قابل ‌توجهی به سمت‌وسوی بازار سهام روانه شد. در جریان دادوستدهای روز شنبه بورس تهران، شاخص کل این بازار رشد 77 هزارواحدی را ثبت کرد و به سطح دو میلیون و 285 هزارواحدی رسید. رشد روزانه شاخص در روز شنبه معادل 52 /3 درصد بود که بیشترین مقدار در یک سال اخیر محسوب می‌شد. آخرین‌باری که نماگر اصلی بازار سهام توانسته بود مقادیر بالای سطح دو میلیون و 300 هزار واحد را تجربه کند، به خرداد سال گذشته بازمی‌گشت. در اولین روز هفته، حقیقی‌ها 763‌میلیارد تومان وارد گردونه معاملات سهام و حق تقدم کردند که ورود این مقدار از پول به صحنه معاملات سهام و حق تقدم از تیر سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

به‌رغم اینکه بورس در ماه‌های اخیر هنوز به‌طور جدی به افزایش نرخ ارز در بازار آزاد واکنش نشان نداده است و به نوعی دچار نوعی جاماندگی در بورس نسبت به سایر بازارها و نرخ ارز هستیم، باید به این موضوع توجه داشت که بورس همچنان با ابهامات زیادی مواجه است که تا زمان زدوده شدن سایه این ابهامات از بازار، نمی‌توان به شکل‌گیری روند جدی در بازار خوش‌بین بود. اختلاف نرخ دلار نیما با بازار آزاد در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائلی است که اهالی بازار اعتراض جدی به حبس آن دارند و به نظر بانک مرکزی در هفته‌های آتی، اجازه دهد تا نرخ نیمایی از محدوده‌های کنونی افزایش را تجربه کند که مطمئناً اثرات مثبت این موضوع در جریان معاملات پدیدار خواهد شد. نرخ دلار سامانه نیما یا همان دلار حواله که برای شرکت‌های بورسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در روز چهارشنبه وارد کانال 41 هزار تومان شد که این موضوع خبر امیدوارکننده‌ای برای بورس تلقی می‌شود. شکاف 60درصدی بین دلار بازار آزاد و دلار نیمایی، اجازه تعدیل قیمت‌ها را به بورس نمی‌دهد. اگر سیاست‌گذار در راستای از میان بردن این شکاف با افزایش نرخ نیمایی گام بردارد، اثرات مثبت این موضوع، شرکت‌های کامودیتی‌محور و صادراتی بورس را با اقبال سرمایه‌گذاران همراه خواهد کرد. وقتی موتور سهم‌های دلاری بازار روشن شود، با یک تاخیر زمانی؛ سهام کوچک بازار نیز رشد می‌کند. در کل می‌توان به روزهای آتی بازار دید امیدوارانه‌تری داشت و اگر سایه ریسک سیستماتیک دیگری در حوالی بازار پدیدار نشود، بازار سهام می‌تواند رونق و جان تازه‌ای به خود بگیرد. گاهی اوقات در بازارهای مالی، حتی اگر خبر مثبتی به بازار نرسد، عدم مخابره اخبار منفی در حوزه ریسک‌ها نیز خود خبر مثبتی محسوب می‌شود و باید دید بورس تهران در سالی که جهش تولید با مشارکت مردم نامگذاری شده است، تا چه اندازه در تحقق شعار سال، موردتوجه سیاست‌گذار پولی و مالی و تصمیم‌گیران اقتصادی خواهد بود.

بازار نفت

نفت خام WTI در جریان معاملات روز چهارشنبه با حدود یک دلار افزایش نسبت به روز پیش در کانال ۸۳ دلار و نفت برنت در کانال ۸۸ دلار در حال معامله است. به نظر می‌رسد بازار نفت به‌طور کلی از فرازونشیب‌های ژئوپولیتیک رویگردان شده، چرا که پیشران‌های بنیادی‌تری در فرازوفرود قیمت نقش بازی می‌کند. به عنوان مثال پس از آنکه داده‌های اخیر کاهش غیرمنتظره ذخایر نفت خام آمریکا را نشان داد، نشانه مثبتی برای تقاضا ثبت شد و قیمت نفت امروز اندکی افزایش یافت. برخی تحلیلگران به سناریوهای مثبتی در روزهای پیش‌رو برای بازار نفت اشاره کرده‌اند، در این سناریوها وضعیت اقتصاد جهان در نیمه دوم سال جاری میلادی بهتر می‌شود، محدودیت عرضه اوپک‌پلاس ادامه می‌یابد و تنش‌ها در خاورمیانه تداوم پیدا می‌کند، در نتیجه قیمت نفت بالاتر از حالا نوسان خواهد کرد. همچنین اگر نرخ‌های بهره در آمریکا در سال جاری چند بار کاهش یابد، شاهد وضعیت بهتر بازار مواد خام به‌ویژه نفت خواهیم بود. بلومبرگ در گزارشی نوشت: بازار نفت در زمان حاضر شدیداً به هرگونه کاهش عرضه حساس است و دولت آمریکا از ترس افزایش قیمت نفت، تحریم‌های جدید کنگره علیه نفت ایران را اجرا نخواهد کرد. لایحه‌ای که جو بایدن را مجبور کرده تحریم‌ها علیه نفت خام ایران را افزایش دهد، در این هفته به قانون تبدیل می‌شود، اما انتظار نمی‌رود رئیس‌جمهور آمریکا به این زودی‌ها از قدرت‌های جدید خود استفاده کند. مجلس نمایندگان آمریکا بر روی کاغذ متعهد شده دامنه تحریم‌های صادرات نفت خام ایران را با گسترش آن به بنادر، نفتکش‌ها و پالایشگاه‌های خارجی دخیل در تجارت نفت این کشور، بیشتر کند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز گفت: وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه به‌طور اصولی با گسترش تحریم‌ها علیه ایران پس از حمله موشکی و پهپادی تهران به اسرائیل موافقت کردند. تحلیلگران ANZ گفتند: پس‌زمینه ژئوپولیتیکی هنوز هم در حال حاضر با خطرات زیادی همراه است، بنابراین واضح است که تا زمانی که وضوح بیشتری در اطراف آن وجود داشته باشد، شاهد نوسانات زیادی خواهیم بود.

بازار ارز

در جریان معاملات هفته گذشته در بازار ارز، دلار دو کانال قیمتی را از دست داد و از محدوده 66 هزار تومان به کانال 64 هزار تومان رسید. دلار که در ماه‌های اخیر همواره تمایلات صعودی از خود ابراز داشته، بعد از تعدیل انتظارات منفی که در خصوص تشدید تنش‌ها و منازعه‌ها در خاورمیانه شکل گرفته بود، به کانال‌های پایین‌تر بازگشت. رصد نوسانات ارزی در روزهای اخیر نشان می‌دهد که دامنه افت قیمت‌ها در بازار به حدی نیست که دلار را به سمت مقادیر پایین‌تر از 60 هزار تومان سوق دهد. داده‌های آماری و واقعیات اقتصادی همچون میزان نقدینگی موجود در اقتصاد نیز در حکم گواهی بر این مدعا هستند و می‌توان گفت از این به بعد محدوده 60 هزار تومان را باید یک کف قیمتی برای نرخ ارز در نظر گرفت. نرخ ارز آینه تمام‌نمای اقتصاد کشور است و هر زمان که بازار با ریسک‌های ژئوپولیتیکی و سیاسی و سیستماتیک مواجه می‌شود که اثری منفی بر اقتصاد دارند، نرخ ارز در بازار آزاد در مسیر صعودی گام برمی‌دارد و افسار قیمت‌ها در بازارهای دارایی را نیز به دست گرفته و با خود همراه می‌سازد. نمونه‌های تاریخی بسیاری را می‌توان برشمرد که دلار تحت تاثیر این مدل ریسک‌ها، در بازار آزاد با افزایش همراه شده و افسار قیمت‌ها در بازارهای دارایی را نیز به دست گرفته و با خود همراه کرده است. در اردیبهشت 1397 که ترامپ از برجام خارج شد، دلار در مسیر افزایشی قرار گرفت و در اوایل پاییز آن سال، پیک قیمتی دلار در آن زمان به ثبت رسید. در سال 1398 تلاطم خاصی در بازار ارز به چشم نخورد و دلار در مجموع سال آرامی را پشت سر گذاشت. اما مجدداً در سال 1399، موتور رشد قیمت‌ها آغاز شد و دلار در آخرین روزهای مهر آن سال قله قیمتی جدیدی را در سطح 32 هزار تومان به ثبت رساند. بعد از انتخاب بایدن به عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده دوباره سطح انتظارات تعدیل شد و دلار تا حوالی 20 هزار تومان کاهش پیدا کرد. بعد از ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی که در سال 1401 به وقوع پیوست، دلار مجدداً در مسیر افزایشی قرار گرفت و در اسفندماه آن سال نیز شاخص ارزی قله قیمتی جدیدی را ثبت کرد. از نیمه دوم سال گذشته و با پررنگ‌شدن کشمکش‌های خاورمیانه نیز دلار صعودی از خود نشان داده بود که تشدید تنش‌ها در ماه‌های اخیر، به این منجر شد که دلار مجدداً سقف تاریخی خود را بشکند.

بازار طلا و سکه

با فروکش التهاب بازار ارز، بازار طلا و سکه نیز این روزها، شرایط آرام توام با کاهش قیمتی را تجربه می‌کند. دارایی‌های خانواده سکه و طلا به عنوان دارایی امن شناخته می‌شوند و در مواقعی که ریسک‌های سیستماتیک در سطح جهان و کشور بروز و ظهور پیدا می‌کند، این کلاس‌های دارایی با افزایش تقاضا همراه می‌شوند. در ماه‌های اخیر قیمت اونس طلا در بازار جهانی، تحت تاثیر انتظارات آتی نسبت به کاهش نرخ بهره فدرال‌رزرو و همچنین تنش خاورمیانه در مدار صعودی قرار گرفت و همان‌طور که گفته شد دلار نیز با افزایش قیمت همراه شد تا برآیند دو عامل فوق استقبال از بازار طلا و سکه را فراهم آورد. گفتنی است که علاوه بر دو عامل یادشده، در مواقعی که آتش انتظارات تورمی شعله‌ورتر می‌شود، مردم در تکاپو برای حفظ ارزش پول خود، اقدام به خرید دارایی در بازارهای مختلف می‌کنند تا ارزش پول تحت تملک آنها در نبرد با تورم حفظ شود. در ماه‌های اخیر مجدداً از این کانال، متقاضیانی وارد بازار طلا و سکه شدند و در شتاب ‌بخشیدن به رشد قیمت‌ها در این بازار اثرگذار بودند. نکته قابل توجه در مقطع فعلی این است که صندوق‌های طلای حاضر در بورس، به خوبی بین سرمایه‌گذاران شناخته شده‌اند و مجموع ارزش معاملات روزانه 13 صندوق طلای حاضر در بورس، حدود هزار میلیارد تومان است. در ماه‌های اخیر همواره این صندوق‌ها با ورود پول حقیقی همراه بوده‌اند. بعد از پذیرش شمش در معاملات بورس کالا، شماری از صندوق‌های طلا بخشی از پورتفوی خود را به شمش اختصاص داده‌اند. با رشد قیمتی که اخیراً در بازار طلا و سکه حادث شد، حباب قیمتی در انواع قطعات سکه همچنان بخش قابل‌توجهی از قیمت این دارایی‌ها را تشکیل می‌دهد و تخلیه نشدن این حباب حاکی از چشم‌انداز انتظارات تورمی است. ریسک‌های مختلف موجود در اقتصاد ایران در سنوات اخیر، همواره ارزش سرمایه مردم را در معرض تهدید قرار داده‌اند و در این اثنی با توجه به تخصصی بودن بازار سهام و همچنین عدم اعتمادی که نسبت به این بازار وجود دارد، دارایی‌های خانواده سکه و طلا با استقبال همراه شده‌اند که این موضوع نشانگر این است که می‌توان از دارایی‌های طلامحور به عنوان یکی از مهم‌ترین پناهگاه‌های جذب نقدینگی حقیقی در ماه‌های اخیر یاد کرد. در روزهای اخیر اونس در بازار جهانی با کاهش همراه شده است و روند دلار نیز نزولی است، این موضوع موجبات افت قیمت‌ها در بازار طلا و سکه را فراهم کرد. افزون بر این از حجم تقاضای سفته‌بازانه در بازار طلا و سکه نسبت به هفته‌های پیش به‌طور معناداری کاسته شده است و می‌توان از مجموعه عوامل فوق به عنوان دلایل آرامش کنونی این بازار نام برد.