صندوق عشوه‌گر

 

وقتی پادشاه وقت عربستان، فیصل عبدالعزیز آل‌سعود در سال 1971 صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی را تاسیس کرد شاید اصلاً به این فکر نبود که باشگاه نیوکاسل انگلیس را بخرد یا کریستیانو رونالدو را به کشورش بیاورد اما بعد از 50 سال این صندوق چنان در جهان معروف شده که حالا بسیاری از صنایع مختلف جهان به دنبال جذب سرمایه‌های آن هستند. صندوقی که با حکم سلطنتی و به منظور تامین حمایت مالی پروژه‌های استراتژیک تقویت‌کننده اقتصاد ملی ایجاد شد.

صندوق ثروت عربستان (PIF) در بیش از نیم‌قرن فعالیت خود اغلب یک نهاد منفعل بود که بر سهام دولتی عربستان در بورس نظارت داشت. اما زمانی که دولت‌های نفتی همسایه عربستان شروع به استفاده از صندوق‌های ثروت ملی خود برای تاثیرگذاری بر اقتصاد کردند، عربستان هم از آنها تقلید کرد و طی تنها سه سال تعداد کارکنان صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان 10 برابر شد و از 50 نفر در سال 2015 به حدود 500 نفر در سال 2018 رسید. اما در پشت پرده این حرکت جاه‌طلبانه یک نفر بود، محمد بن‌سلمانِ ولیعهد.

در سال ۲۰۱۶ وقتی محمد بن‌سلمان عبا به تن و صندل در پا از طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ رونمایی می‌کرد، تنها یک هدف داشت، آن هم رهایی پادشاهی عربستان از اعتیاد به نفت. حاکم بالفعل عربستان سعودی از فروش سهام بزرگ‌ترین شرکت نفت جهان برای تامین بودجه صندوق ثروت ملی سخن می‌گفت. صندوقی که روی صنایع غیرنفتی سرمایه‌گذاری کند و ارزشش به دو هزار میلیارد دلار برسد، حتی بیشتر از بزرگ‌ترین صندوق ثروت ملی فعلی جهان یعنی صندوق ملی نروژ. بن‌سلمان رئیس و مغز متفکر این صندوق است و بلندپروازی‌های زیادی برای آن دارد. نیوکاسل، کریستیانو رونالدو، سادیو مانه، نیمار، تور جهانی گلف، اوبر و... احتمالاً تمام آمال او نخواهد بود.

امروز صندوق ثروت عربستان یا همان صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) به جالوتی تبدیل شده که شاهزاده محمد بن‌سلمان رویایش را می‌دید. ارزش دارایی‌های این صندوق در حال حاضر بالغ بر 700 میلیارد دلار است. بیش از 1400 کارمند دارد و در سطح جهان روزبه‌روز شناخته‌تر می‌شود، حالا هزاران کشته‌ومرده دارد و شرکت‌های بزرگ از سراسر جهان به دنبال لمس جادویی آن هستند. برای بن‌سلمان و صندوق جادویی‌اش هم فرقی نمی‌کند پول‌هایش را کجا خرج کند، چه خرید باشگاه‌های فوتبال اروپایی باشد، چه متحول‌سازی مسابقات گلف، چه سرمایه‌گذاری در شرکت بازی‌های کامپیوتری، چه یک تیم فرمول یک یا شرکت هواپیمایی.

امضای PIF هر روز روی کاغذ قرارداد یک شرکت خارجی در حال نقش بستن است. عربستان و صندوق دولتی‌اش به طرز وحشتناکی وارد صحنه شده‌اند و رویکرد سرمایه‌گذاری آنها «همه‌چیز، همه‌جا، به یکباره» است.

PIF  همانند همه صندوق‌های ثروت ملی با یک حکم سلطنتی متحول شد. هدفش تغییر مسیر دادن به ثروت نفت کشور به دارایی‌های جهانی برای رشد بلندمدت بود. صندوقی که قرار است در صورت کاهش تقاضا برای نفت، بتواند اقتصاد متحول‌شده و کمتر وابسته به نفت را پرورش دهد. این صندوق یک طرح توسعه شگرف و بلندپروازانه دارد. قرار است تا سال 2025 دارایی‌های تحت مدیریتش را به یک هزار میلیارد برساند و تا سال 2030 با ثروتی معادل دو هزار میلیارد دلار بزرگ‌ترین صندوق ثروت ملی زمین شود. بعید است چنین رشدی از بازدهی سرمایه‌گذاری حاصل شود چرا که بیش از دوسوم از دارایی‌های این شرکت در عربستان سعودی است. در عوض به پرداخت‌های عمومی بیشتری نیاز دارد، مانند چهار درصد از سهام آرامکو به ارزش تقریباً 80 میلیارد دلار که در آوریل دریافت کرد. اینکه چقدر پول در دسترس است، به قیمت نفت بستگی دارد که البته در حال حاضر بسیار کمتر از بالاترین قیمت سال گذشته است.

اما این صندوق تنها به دلارهای نفتی وابسته نیست. ارزش دارایی‌های PIF می‌تواند افزایش یابد اگر بتواند پای سرمایه‌گذاران مشترک را به پروژه‌های عربستان بکشاند. این همان ‌جایی است که استراتژی داخلی آن با استراتژی خارجی‌اش مطابقت دارد. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان 75درصد از سهام چهار تیم فوتبال این کشور را در اختیار دارد که در صورت خصوصی‌سازی ممکن است سرمایه‌گذاری بیشتری را جذب کنند که ارزش آنها را بالا ببرد. در حقیقت با گذشت زمان سرمایه‌گذاری مشترک می‌تواند ثروت ابرپروژه‌های گردشگری و صنعتی این صندوق را نیز افزایش دهد؛ پروژه‌هایی نظیر آرمانشهر صحرایی نئوم. این پروژه‌ها نیاز به بازدیدکننده دارد تا چشم‌انداز بن‌سلمان به واقعیت تبدیل شود و وظیفه قرار دادن عربستان روی نقشه جهان، بر عهده PIF است.

قصه از کجا شروع شد؟

بیش از 40 سال از تاسیس PIF گذشته بود که شورای وزیران به این صندوق اجازه داد تامین مالی شرکت‌های جدیدی را در داخل و خارج از پادشاهی عربستان بر عهده بگیرد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانست هم به صورت مجزا و هم با همکاری بخش خصوصی باشد و دیگر به اجازه جداگانه شورا نیازی نداشت. درس سال 2015 نظارت بر PIF از وزارت اقتصاد به شورای امور اقتصادی و توسعه منتقل شد. به عنوان بخشی از این فرایند یک صندوق سرمایه‌گذاری عمومی جدید ایجاد شد و ریاست آن به محمد بن‌سلمان، ولیعهد فعلی عربستان واگذار شد. در واقع این اقدام در راستای طرح چشم‌انداز 2030 و تنوع‌بخشی به اقتصاد انجام شد. به منظور تقویت منابع PIF و کمک به تامین مالی سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های خارجی نظیر اوبر و تسلا، این صندوق پول نقد، اوراق بدهی و مزایای متعددی را از بانک مرکزی عربستان دریافت کرد.

 در سال 2022، مالکیت چهار درصد از سهام شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) به PIF منتقل شد، اتفاقی که در سال 2023 هم تکرار شد. اقدامی که به عنوان بخشی از طرح افزایش دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق به یک هزار میلیارد دلار تا سال 2025 انجام گرفت. ارزش چهار درصد دوم سهام آرامکو در سال 2023 حدود 78 میلیارد دلار بود که یکی از بزرگ‌ترین انتقال سهام تاریخ به حساب می‌آمد. هدف از این اقدام، بهره‌برداری از قیمت‌های بالای نفت به منظور تامین بودجه توسعه PIF و تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری‌ها بود.

استراتژی‌های سرمایه‌گذاری PIF

فاز بعدی چشم‌انداز 2030 عربستان در سخنرانی ژانویه 2021 محمد بن‌سلمان درباره ابتکارات سرمایه‌گذاری آینده عربستان رونمایی و در آن نقشه راه پنج‌ساله صندوق سرمایه‌گذاری عمومی در جهت تنوع‌بخشی به اقتصاد مشخص شد. طرح جدید PIF که برنامه دوم تحقق‌سازی چشم‌انداز (VRP2) نام دارد به کمک رشد بخش‌های جدید اقتصاد عربستان آمده و پیشرفت‌های برنامه اول را که در سال 2017 آغاز شد ادامه خواهد داد. این طرح در نظر دارد PIF را به بزرگ‌ترین صندوق ثروت جهان و همچنین عامل محرک کلیدی رشد اقتصادی عربستان سعودی تبدیل کند. تعهدات PIF تحت برنامه دوم چشم‌انداز شامل 40میلیارددلار سرمایه‌گذاری جدید سالانه تا انتهای سال 2025 است، رقمی معادل پنج درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی. در همین پنجره زمانی، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان علاوه بر داشتن سهمی 320 میلیارددلاری در GDP غیرنفتی که از مسیر شرکت‌هایی محقق می‌شود که در پورتفوی سرمایه‌گذاری‌اش حضور دارند، قرار است موجب اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم 8 /1 میلیون نفر در عربستان شود.

تحت برنامه VRP2 صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان به پیشرفت خود در جهت اهداف 2025 و رسیدن به 07 /1 هزار میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت ادامه خواهد داد و بناست که این دارایی‌ها را تا افق 2030 به دو هزار میلیارد دلار برساند و از نظر اندازه صندوق‌های ثروت ملی چین و نروژ را پشت‌سر بگذارد. در چهار سال پس از شروع آخرین VRP، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی دارایی‌های تحت مدیریت خود را سه برابر کرده و به نزدیک به 400 میلیارد دلار رسانده است، 10 بخش مولد جدید به اقتصاد عربستان اضافه کرده و 331 هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم از طریق سرمایه‌گذاری‌های خود ایجاد کرده است. PIF دارای مجموعه‌ای بیش از 200 سرمایه‌گذاری است که شامل حدود 20 شرکت فهرست‌شده در تداول، بورس اوراق بهادار عربستان سعودی است.

PIF بودجه خود را از طریق چهار منبع عمده دریافت می‌کند: تزریق سرمایه از دولت، دارایی‌های منتقل‌شده از دولت، وام‌ها و ابزارهای بدهی، و بازده سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌های خود. سایر منابع بالقوه تامین مالی شامل فروش شرکت‌های موجود در پورتفوی آن به بخش خصوصی و عرضه اولیه شرکت‌های زیرمجموعه در بورس است.

یاسر الرمایان، رئیس این صندوق، اخیراً نشان داده که PIF می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی خود را تا 20 تا 30 درصد واگذار کند تا بیشتر بر پروژه‌های عربستان تمرکز کند، اگرچه با ادامه رشد دارایی‌های PIF، مقدار مطلق آن کمتر کاهش می‌یابد. تحلیلگران انتظار دارند عربستان در عرضه‌های اولیه کشور پیشگام منطقه باشد، به‌طوری که مقامات دولتی بیش از 15 شرکت را در فهرست بالقوه عرضه اولیه به بورس قرار داده‌اند. بعد از عرضه اولیه 29 میلیارددلاری آرامکو در دسامبر 2020 که بزرگ‌ترین عرضه اولیه جهان بود، الرمایان پیشنهاد داد که می‌توان سرمایه‌های بیشتری را از طریق فروش سهام تحت مالکیت PIF آرامکو یا واگذاری مشاغل در گروه انرژی آرامکو جمع‌آوری کرد.

الرمایان، با تمجید از برنامه جدید VRP2 صندوق، توضیح داد که «PIF به دنبال تمرکز بر تامین مالی آینده انسان‌های جدید از طریق بهبود کیفیت زندگی در داخل و خارج از کشور است. ایجاد پایداری زیست‌محیطی و اقتصادی؛ توسعه بخش‌های تازه؛ و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید».

ورزشی‌شویی

بزرگ‌ترین قمار عربستان در دستیابی به برندسازی روی ورزش بوده. لیگ گلف LIV صرف نظر از اینکه ادغام بزرگ گلف قرن را به ارمغان بیاورد یا نه، اکنون نامی است که باید روی آن حساب کرد. خرید نیوکاسل یونایتد، یک باشگاه لیگ برتر انگلیس، پیش‌پرداختی برای یک جاه‌طلبی بزرگ‌تر بود تا عربستان را به یک قدرت فوتبال تبدیل کند. جذب بازیکنانی مانند کریستیانو رونالدو که برای بازی در النصر عربستان دستمزد 200 میلیون‌دلاری دریافت کرده است، یا ستاره‌های دیگری چون نیمار، مانه، بنزما، بونو، میلینکویچ ساویچ، کانته و فابینیو بخشی از این استراتژی است. جای شگفتی نخواهد بود که همه اینها زمینه‌سازی برای میزبانی جام جهانی فوتبال در سال‌های آینده باشد.

چنین سرمایه‌گذاری‌هایی موجب شده منتقدان بن‌سلمان را به «ورزشی‌شویی» متهم کنند. استفاده از سفرای برند برجسته برای سرپوش گذاشتن بر اقدامات ضد حقوق بشری. البته این اقدام منطق اقتصادی هم دارد. قطر با برگزاری جام جهانی در سال 2022 نشان داد که عنصر پرستیژ میزبانی یک رویداد بزرگ جهانی صرف نظر از منافع مالی آن تا چه اندازه می‌تواند به اقتصاد یک کشور کمک کند. هزینه‌های ورزشی PIF به نسبت کوچک بوده اما سروصدای آن به حدی بوده که توانسته توجه بازار جهانی را به خود جلب کند. گواه آن هم حق‌ پخش هنگفت لیگ پادشاهی عربستان است.

اما ورزش تمام رویای PIF نیست. این صندوق سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک دیگری دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته اما منافع داخلی زیادی دارد. دو مورد از آنها صنعت بازی و انرژی پاک است. در فوریه امسال PIF به بزرگ‌ترین سهامدار خارجی نینتندو (شرکت بازی ژاپنی) تبدیل شد تا این شرکت را به پورتفوی گیمینگ خودش که تا قبل از این به نام‌های اکتیویژن بلزارد و الکترونیک آرتز مزین بود، اضافه کند. عربستان امیدوار است که نئوم را به قطب توسعه صنعت بازی تبدیل کند. از سوی دیگر به عنوان بخشی از فرآیند کربن‌زدایی، PIF یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری‌های خارجی خود را در لوسید انجام داده؛ یک شرکت خودروساز الکتریکی مستقر در کالیفرنیا که در 26 ژوئن قرارداد تامین موتور الکتریکی و سیستم‌های باتری را با شرکت خودروساز بریتانیایی استون مارتین امضا کرد. به این ترتیب PIF به یکی از سهامداران بزرگ لوسید تبدیل شد و لوسید هم اولین کارخانه خارجی خود را در عربستان سعودی تاسیس کرد.

پنج پروژه گیگا

پروژه‌های گیگای PIF که برای ایجاد اکوسیستم‌های جدید و بازگشایی بخش‌های جدید طراحی شده‌اند، بر پایه ترویج فناوری و دانش در عربستان سعودی بنا نهاده شده‌اند. پروژه‌های گیگا برای تحریک اقتصاد طراحی شده‌اند و انتظار می‌رود که مزایای آنها به‌طور قابل ‌توجهی فراتر از بخش‌های املاک و زیرساخت‌ها گسترش یابد و با توجه به مقیاس بزرگشان به تنوع بخشیدن به اقتصاد غیرنفتی کمک کند. این پروژه‌ها در حقیقت بخشی از تلاش‌های پادشاهی عربستان در طرح تحول اقتصادی است و ضمن ترویج سرمایه‌گذاری‌ها در چندین بخش به دنبال دستیابی به بازدهی بالا در میان‌مدت و بلندمدت است. در حال حاضر پنج گیگاپروژه در پادشاهی وجود دارد:

پروژه نئوم

تحت رهبری ولیعهد، PIF عربستان سعودی به نقش حیاتی فناوری در شکل دادن به آینده پی برده و به شدت در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان پنج درصد از دارایی‌های خود را برای ابرپروژه‌هایی مانند پروژه جاه‌طلبانه 500 میلیارددلاری نئوم اختصاص داد. این شهر هوشمند خطی با طول ۱۱۰ مایل، چشم‌اندازی پیشرفته و آینده‌نگر از برنامه‌ریزی شهری را ترسیم می‌کند. نئوم 26500 کیلومترمربع را پوشش می‌دهد و 100 درصد انرژی مورد نیاز خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌کند.

پروژه دریای سرخ

دریای سرخ جهانی یک مقصد گردشگری لوکس بازسازی‌شده در امتداد ساحل غربی عربستان سعودی است. دریای سرخ بیش از 28 هزار کیلومترمربع را با مجمع‌الجزایری متشکل از بیش از 90 جزیره بکر و جاذبه‌های تاریخی و باستانی پوشش می‌دهد.

پروژه قدیه

قدیه که در صحنه جهانی به عنوان خانه نوآورانه‌ترین و همه‌جانبه‌ترین تجربیات شناخته می‌شود، طیف گسترده‌ای از پیشنهادها را در نظر دارد که مبتنی بر پنج اصل خواهد بود: ورزش و تندرستی؛ طبیعت و محیط زیست؛ پارک‌ها و جاذبه‌ها؛ حرکت و تحرک؛ و هنر و فرهنگ.

روشن

روشن که به توسعه جوامع مدرن و آرزومند برای مردم عربستان سعودی اختصاص دارد، از تلاش‌های دولت برای افزایش نرخ مالکیت مسکن به 70 درصد تا سال 2030 حمایت می‌کند. روشن در حال ساخت بیش از 200 میلیون مترمربع محله‌های یکپارچه است.

شرکت درعیه

درعیه، مقصدی منحصربه‌فرد با نشانه‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری متمایز، تاریخ 300ساله عربستان سعودی را به جهانیان نشان می‌دهد. مقصد مهم جهانی شامل سایت میراث جهانی یونسکو، منطقه طریف است.

سرمایه‌گذاری‌های بزرگ دیگر PIF

صندوق سرمایه‌گذاری دولتی عربستان از بدو تاسیسش در سال 1971 به عنوان یک حساب پس‌انداز دولتی طراحی شده بود که عمدتاً از طریق درآمد نفتی تامین مالی می‌شد و وجوه را به سمت سرمایه‌گذاری‌های متنوع هدایت می‌کرد. این صندوق دارایی‌های تحت مدیریت خود را هم در پروژه‌های داخلی و هم خارجی توزیع می‌کند. در حال حاضر 23 درصد از دارایی‌های PIF به سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و 68 درصد هم به پروژه‌های داخلی تخصیص داده شده است. در همین حال، بخش باقی‌مانده به سمت خزانه‌داری هدایت می‌شود. همچنین بخش قابل توجهی از این دارایی‌ها یعنی 83 درصد به صورت داخلی مدیریت می‌شود و نهادهای خارجی 17 درصد باقی‌مانده را اداره می‌کنند.

PIF عربستان سعودی یک موتور محرک اساسی در استراتژی تنوع‌بخشی به اقتصاد این پادشاهی بوده است. این کشور سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را در بخش‌هایی مانند فناوری، سرگرمی، گردشگری و انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده است که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

شرکت آرامکو سعودی

PIF عربستان سعودی با تاکید بر تسلط خود در بخش‌های سنتی، هشت درصد از سهام غول نفتی عربستان سعودی یعنی شرکت 2 /2 هزار میلیارددلاری آرامکو را در اختیار دارد. PIF کنترل این سهام -به ارزش تقریبی 180 میلیارد دلار- را در سال 2022 و اوایل سال 2023 به دست گرفت.

بانک ملی عربستان

در حوزه بانکداری، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سرمایه‌گذاری قابل توجهی در بانک ملی عربستان انجام داده است. سرمایه‌گذاری 53 میلیارددلاری PIF در این بانک منعکس‌کننده رویکرد متنوع‌سازی این صندوق است.

شرکت مخابرات سعودی

در حوزه مخابرات هم PIF سهامدار عمده شرکت مخابرات عربستان سعودی به حساب می‌آید. این شرکت از نظر سهم بازار و سایر معیارهای اساسی به عنوان بزرگ‌ترین نهاد مخابراتی پادشاهی شناخته می‌شود. PIF با سرمایه‌گذاری 51 میلیارددلاری، سهم قابل توجهی در این شرکت دارد.

گروه سافت بانک

به همین ترتیب، PIF عربستان وارد تامین مالی فناوری شد و ورود خود را به عنوان سرمایه‌گذار اصلی در بزرگ‌ترین صندوق فناوری جهان، SoftBank Vision Fund نشان داد. با پیگیری این مسیر سرمایه‌گذاری استراتژیک، PIF در نظر دارد در پنج سال آینده 45 میلیارد دلار به صندوق کمک کند.

سبد سرمایه‌گذاری متنوع

سرمایه‌گذاری‌های اخیر PIF روی تامین مالی و راه‌اندازی شرکت‌های سعودی در 13 بخش متنوع متمرکز شده است: ساخت‌وساز و توسعه، خدمات مالی /سرمایه‌گذاری، سرگرمی، آسایش، ورزشی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، خدمات بهداشتی، کالاهای مصرفی و خرده‌فروشی (شامل تجارت الکترونیک)، هوافضا و دفاع، فلزات و معدن، انرژی‌های تجدیدپذیر، غذا و کشاورزی، خودرو، حمل‌ونقل و لجستیک و املاک.

در چهار سال اخیر، PIF بیش از 30 شرکت جدید ایجاد کرده تا این بخش‌های اقتصاد عربستان را تقویت کند. مهم‌ترین این پروژه‌ها نئوم و قدیه بودند که از نظر مقیاس و اندازه در سرخط اخبار بین‌المللی قرار گرفتند. نئوم یک ابرشهر 500 میلیارددلاری است که قرار است در شمال غرب عربستان و نزدیک مرزهای مصر و اردن ساخته شود و قدیه یک «شهر سرگرمی» است که شامل پارک تفریحی، پیست مسابقات فرمول یک، تجهیزات ورزشی و موارد دیگر است که در نزدیکی شهر ریاض احداث خواهد شد. در کنار نئوم و قدیه در بخش‌های گردشگری و سرگرمی، پروژه دریای سرخ و ابرپروژه گردشگری آمالا در ساحل دریای سرخ، نیز وجود دارد. به‌محض تکمیل طرح‌های توسعه دریای سرخ، انتظار می‌رود سهم این پروژه‌ها در GDP عربستان سعودی به سالانه 86 /5 میلیارد دلار برسد.

در ژانویه 2021، PIF یک شرکت کروز سعودی مستقر در جده را راه‌اندازی کرد و در کنار آن برنامه‌هایی برای توسعه بنادر کروز و فعالیت‌های گشت و گذار در ساحل در چندین شهر ساحلی عربستان را توسعه داد تا به توسعه آینده گردشگری عربستان کمک کند. شرکت توسعه سوده جدیدترین شرکت ایجادشده PIF در زمینه گردشگری است- این نهاد با هدف جذب سالانه دو میلیون بازدیدکننده و ایجاد هشت هزار شغل دائمی تا سال 2030 با توسعه یک اقامتگاه زیست‌محیطی لوکس در منطقه کوهستانی اسیر ایجاد شده است. همانند بیشتر تلاش‌های توسعه و تنوع‌بخشی عربستان سعودی، این سرمایه‌گذاری PIF نیز در حوزه گردشگری برنامه‌ریزی شده است تا به پایداری زیست‌محیطی و حفظ میراث فرهنگی کمک کند.

سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش‌های مختلف

در حوزه‌های دیگر -صنعت مالی، انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌ها، بهداشت و درمان و تولید پیشرفته- و همچنین بقیه بخش‌های دولتی و خصوصی عربستان، درک دقیقی از اهمیت پذیرش نوآوری‌های جدید نشان داده‌اند. به عنوان مثال در سال 2020، بخش استارت‌آپ با رشد 35درصدی تعداد قراردادهای سرمایه‌گذاری رکورد زد و ارزش پولی قراردادهای جدید با 55 درصد افزایش به 152 میلیون دلار رسید.

تحرکات عربستان سعودی در بخش فناوری مالی با راه‌اندازی بورس اوراق بهادار عربستان (تداول) در سال 2007، که تماماً متعلق به PIF بوده و در حال حاضر نهمین بازار سهام بزرگ جهان با ارزش بازاری بالغ بر 2 /2 تریلیون دلار است، افزایش یافت. از آن زمان، PIF توانایی‌های سرمایه‌گذاری خود را با خرید بانک بین‌المللی خلیج‌فارس (به عنوان سهامدار عمده) و راه‌اندازی شرکت سرمایه‌گذاری سانابیل (یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر) افزایش داده است. سایر نهادهای تحت مالکیت PIF بر سرمایه‌گذاری در بخش‌های خاص تمرکز می‌کنند: مانند شرکت بازپرداخت املاک و مستغلات عربستان (SRC، که بر بهبود دسترسی به منابع مالی مسکن برای افزایش نرخ مالکیت خانه در عربستان متمرکز است)، شرکت کنترل جامع فناوری و امنیت عربستان (تحکم، که روی شرکت‌های تابعه در زمینه فناوری، هوانوردی و امنیت صنعتی سرمایه‌گذاری می‌کند) و شرکت توسعه فناوری و سرمایه‌گذاری عربستان (تقنیه، که در تحقیق و توسعه در صنایع دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری می‌کند).

در بخش‌های انرژی و تاسیسات، PIF شرکت‌ ترشید (شرکت خدمات ملی انرژی)، شرکت ملی آب، و طرح انرژی خورشیدی جدید 2030 را با تفاهم‌نامه با سافت‌بانک برای حمایت از بومی‌سازی، تحقیق و توسعه، ساخت داخلی و... راه‌اندازی کرده است. بر اساس محاسبات انجام‌شده پروژه‌های جدید تولید انرژی خورشیدی و سیستم‌های ذخیره انرژی موجب ایجاد 100 هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم در پادشاهی شده و تا سال 2030 در مجموع 40 میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی کمک می‌کند. علاوه بر این، PIF سهام خود را در شرکت انرژی‌های تجدیدپذیر مستقر در ریاض (ACWA Power) از 35 /33 درصد به 50 درصد افزایش داده است. تا سال 2030، عربستان سعودی انتظار دارد به هدف خود یعنی 7 /58 گیگاوات «انرژی پاک» جدید دست یابد که 70 درصد آن به‌وسیله PIF و تامین‌کنندگان انرژی آن توسعه خواهد یافت.

دیجیتالی شدن بر نوآوری در مواد غذایی، خرده‌فروشی، تدارکات و سایر بخش‌ها تاثیر گذاشته است. بر اساس گزارش جدید شرکت تحقیقاتی ریپورت‌لینکر، پیش‌بینی می‌شود بازار سفارش آنلاین و تحویل غذا در عربستان سعودی (به عنوان بخش کلیدی مورد هدف PIF) در پنج سال آینده سالانه بیش از 10 درصد رشد کند، و تا سال 2026 به 823 میلیون دلار برسد. «نون» به عنوان یک پلت‌فرم تجارت الکترونیک و سفارش /تحویل غذا، در سال 2017 راه‌اندازی شد که صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان 50 درصد سهام آن را به مبلغ 500 میلیون دلار خریداری کرد.

شرکت معدنی صنعتی عربستان سعودی (معادن)، که PIF سهامدار عمده آن است، در راستای اهداف چشم‌انداز 2030، گام‌های مهمی برای نوسازی عملیات و بهبود بهره‌وری برداشته است. به عنوان مثال، در سال 2018، جنرال الکتریک (GE) و معادن تفاهم‌نامه استراتژیکی امضا کردند که به جنرال الکتریک برای کمک به این شرکت در پیاده‌سازی راه‌حل‌های دیجیتال جدید، کاهش هزینه‌های سوخت و انرژی و بهبود قابلیت اطمینان و کارایی تجهیزات در عملیات معدنی و صنعتی کمک کنند. همچنین به منظور کاهش ردپای کربن و آلایندگی زیست‌محیطی بخش‌های صنعتی عربستان سعودی، PIF شرکت بازیافت سرمایه‌گذاری عربستان (SIRC) را در سال 2017 تاسیس کرد و هدف آن را بازیافت 85 درصد از زباله‌های صنعتی و خطرناک عنوان کرد که یک چرخش بزرگ نسبت به نرخ فعلی دفن زباله 90درصدی است. SIRC برای کمک به دستیابی به اهداف بازیافت خود و کمک 10 میلیارددلاری به تولید ناخالص داخلی، جذب 6 /1 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی و اشتغال‌زایی برای 23 هزار نفر را در دستور کار خود قرار داد.

سایر شرکت‌های PIF موقعیت صندوق را در زمینه هوافضا /دفاع، مراقبت‌های بهداشتی و کشاورزی تقویت کرده‌اند. PIF در حال حاضر مالک صنایع نظامی عربستان سعودی (SAMI) است و شرکت فناوری اطلاعات عربستان (SITE، یک شرکت امنیت سایبری) و شرکت هلی‌کوپترسازی (THC، تولیدکننده هلی‌کوپتر داخلی) را به دارایی‌های دفاعی /امنیتی خود اضافه کرده است. شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی و دام عربستان (SALIC) در سال 2011 با شروع 800 میلیون‌دلاری از PIF برای مدیریت سرمایه‌گذاری در پایداری در بخش کشاورزی و بهبود کارایی در زنجیره تامین واردات مواد غذایی کشور راه‌اندازی شد. این صندوق همچنین برای بهبود کارایی زنجیره تامین در بخش مراقبت‌های بهداشتی، شرکت ملی تدارکات یکپارچه تجهیزات پزشکی (NUPCO) را در سال 2007 ایجاد کرده بود.

اهداف PIF عربستان سعودی تا سال 2025

دو برابر کردن دارایی‌های تحت مدیریت: صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی قصد دارد دارایی‌های تحت مدیریت خود را به 07 /1 هزار میلیارد دلار افزایش دهد و در واقع اندازه فعلی آن را دو برابر کند تا تاثیر قوی‌تری بر اقتصاد پادشاهی بگذارد.

اشتغال‌زایی: علاوه بر این، PIF ایجاد 8 /1 میلیون شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم را هدف‌گذاری کرده است. این فرصت‌های شغلی از طریق سرمایه‌گذاری‌های مختلف در بخش‌های متنوع ایجاد خواهد شد.

تمرکز بیشتر بر بخش‌های استراتژیک: PIF عربستان سعودی قصد دارد تلاش‌های خود را بر چندین بخش استراتژیک کلیدی متمرکز کند تا موجب تسریع رشد و تنوع اقتصادی شود.

سرمایه‌گذاری در اقتصاد محلی: صندوق ثروت ملی عربستان قصد دارد سالانه حداقل 40 میلیارد دلار در اقتصاد محلی سرمایه‌گذاری کند. در نتیجه، این سرمایه‌گذاری باعث رونق فعالیت‌های اقتصادی داخلی و تسهیل رشد می‌شود.

مشارکت در تولید ناخالص داخلی غیرنفتی: علاوه بر این، PIF عربستان هدف مشارکت 320 میلیارددلاری در تولید ناخالص داخلی غیرنفتی را تعیین کرده است.

افزایش سهم محتوای محلی: PIF همچنین قصد دارد سهم محتوای محلی را تا 60 درصد در شرکت‌های خود و مجموعه‌ای از آن افزایش دهد.

تاریک و روشن

سرمایه‌گذاری‌های PIF هم نقاط روشن داشته و هم تاریک. بسیاری از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری‌های این صندوق عملکردی کمتر از حد انتظار داشته است. به عنوان مثال سرمایه‌گذاری روی لوسید، سرمایه‌گذاری خطرپذیر با صندوق چشم‌انداز سافت‌بانک و گرفتن سهام اوبر. البته برخی از سرمایه‌گذاری‌های داخلی این صندوق هم ضررهای هنگفتی به جای گذاشتند. بانک ملی عربستان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های PIF، در ماه مارس به دلیل سرمایه‌گذاری روی بانک ناتراز کردیت‌سوئیس ثروت زیادی را از دست داد. ابرپروژه‌هایی نظیر نئوم، آنقدر بزرگ تعریف شده‌اند که از نظر بسیاری مضحک به نظر می‌رسد. با این حال صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان مزیت بسیار بزرگی هم دارد که «باز بودن» آن و جسارت حاکمش است. بن‌سلمان آنقدر بلند جاه‌طلبی‌هایش را فریاد می‌زند که تحسین بسیاری از سیاستمداران و سرمایه‌گذاران را برانگیخته، حتی منتقدانش هم معتقدند اگر این سرمایه‌گذاری‌ها، پول دور ریختن هم باشد، دست‌کم توانسته تصویری را که مدت‌ها از عربستان در جهان وجود داشت، تزیین کند.