مسیر سبز

صنعت پتروشیمی در سه سال گذشته با اختلال و نوسان زیادی همراه بوده است. در سال 2020، شیوع کووید 19 به افزایش تقاضا برای کالاهای خانگی و محصولات مصرفی منجر شد و پتروشیمی‌ها به طرز قابل توجهی انعطاف‌پذیر بودند. در سال 2021، افزایش قیمت کالاها و اختلال در زنجیره تامین به عملکرد در حوزه بازیافت منجر شد که نشان از تعهد و مشارکت قابل توجه شرکت‌ها در پایداری زیست‌محیطی داشت. و در سال گذشته، ارزش‌آفرینی پتروشیمی‌ها تحت تاثیر جنگ اوکراین، تورم جهانی و خطر رکود قرار گرفت و همه اینها در حالی رخ داد که جهان در حال بهبود از بدترین وضعیت همه‌گیری است. پیش‌بینی می‌شود اندازه بازار جهانی محصولات پتروشیمی با رشد متوسط سالانه 4 /5درصدی از 523 میلیارد دلار در سال 2022 به حدود 800 میلیارد دلار در سال 2030 برسد. افزایش سازگاری پتروشیمی‌ها در تولید ترموپلاستیک رشد صنعت را در آینده نزدیک تقویت خواهد کرد. برآوردها حاکی از آن است که ظهور کاربردهای جدید محصولات پتروشیمی فرصت‌های بالقوه جدیدی را برای بازیگران حیاتی فعال در بازار جهانی فراهم می‌کند. بر اساس آمار منتشرشده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2018، تولید مواد ترموپلاستیکی تا سال 2050 بیش از دو برابر خواهد شد تا تقاضای روبه‌رشد جهانی را برطرف کند. علاوه بر این،‌ اکثر شرکت‌های بازار جهانی پتروشیمی در حال افزایش ظرفیت خود برای بهبود جایگاهشان هستند. بر اساس آمار IEA تقریباً در تمامی مناطق تولید مواد شیمیایی در تمامی نقاط جهان تا سال 2050 افزایش خواهد یافت و تنها اروپا از این روند تبعیت نخواهد کرد. در یک سال گذشته چهار موضوع در صنعت پتروشیمی برجسته شد: کاهش محدودیت‌های زنجیره تامین، نابرابری‌های منطقه‌ای، نوسانات مواد شیمیایی مرتبط با گاز طبیعی و شتاب پایداری که در ادامه به تفصیل به آنها خواهیم پرداخت.

کاهش محدودیت‌های زنجیره تامین

شرکت‌های پتروشیمی در سال 2021 از نظر سودآوری و درآمد رکورد زدند و این عملکرد خوب در نیمه نخست سال 2022 هم ادامه داشت. این موضوع ناشی از تقاضای قوی اقتصادهای جهانی در دوران بازیابی از کرونا، کاهش محدودیت‌های زنجیره تامین و حمل‌ونقل کانتینری و بهبود فشردگی بازارهای مرتبط با اختلالات تولید ناشی از طوفان بزرگ زمستانی در سال 2021 بود که همگی موجب افزایش قیمت‌ها و حاشیه سود بالا شد. در آسیا به دلیل چالش‌های لجستیک در حمل‌ونقل کانتیتری، قیمت بسیاری از مواد شیمیایی روندی مجزا از غرب گرفت. در نیمه دوم سال 2022، بازدهی‌ها به سطوح قبل از کووید 19 بازگشت. دلیل اصلی این بازگشت به وضعیت «نرمال» این بود که در آغاز سه‌ماه سوم سال 2022، از محدودیت‌های زنجیره تامین کاسته شد چرا که ظرفیت ناوگان‌ها افزایش یافته و تقاضای جهانی برای کالاهای مصرفی کمرنگ شد. در نتیجه ازدحام در سراسر زنجیره ارزش لجستیک نیز شروع به کاهش کرد، که به تفاوت قیمت برای برخی از مواد پتروشیمی، مانند پلی‌اتیلن (PE) و پلی‌پروپیلن (PP) منجر شد، اتفاقی که خبر از بازگشت بازار به رفتاری مشابه با قبل می‌داد. در آمریکای شمالی، کراکرها با مواد اولیه مبتنی بر گاز، مانند اتان، حاشیه سودهای تاریخی بالایی را در سال 2021 ایجاد کردند. این حاشیه سودها در سال 2022 کاهش یافت زیرا قیمت پلیمرها دوباره به برابری با آسیا نزدیک شد و محدودیت‌های تجاری برطرف شد. تفاوت قیمت پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE) بین چین و آمریکای شمالی که در نیمه دوم سال 2021 به بیش از 700 دلار به ازای هر تن رسیده بود در نیمه نخست سال 2023 تقریباً به صفر رسید. در دومین ماه سال 2023 نیز اختلاف قیمت پلی‌پروپیلن از 700 دلار به ازای هر تن به کمتر از 200 دلار رسیده است. در اروپا هم سود شرکت‌های پلیمری که در سال 2021 به سقف تاریخی خود رسیده بود حالا به سطوح تاریخی بازگشته است.

مازاد ظرفیت منطقه‌ای، رشد نسبتاً کم در آسیا

تفاوت در شرایط منطقه‌ای از سال 2021 تا پایان سال 2022 ادامه داشت. اگرچه از سود بالا در آمریکای شمالی و اروپای غربی دیگر خبری نیست و صنعت به روند عادی خود بازگشته ولی صنعت پتروشیمی در آسیا همچنان یک چالش باقی مانده است. افزایش قیمت نفت و گاز، و همچنین کاهش تقاضا در چین، به حاشیه سودهای کم تاریخی و کاهش نرخ‌های عملیاتی در آسیا منجر شد. رشد اقتصادی نسبتاً آهسته در آسیا بر روند سودآوری شرکت‌های پتروشیمی اثرگذار بود. اقدامات ضدکووید در چین عاملی بود که موجب کاهش شدید فعالیت‌های تولیدی در چین شد و همین موضوع تقاضا برای محصولات پتروشیمی را به کمتر از حد انتظار رساند. همچنین کاهش رشد تقاضا یک فشار نزولی بر قیمت محصولات پتروشیمی حیاتی وارد کرد. در طرف عرضه، چندین پروژه شیمیایی در مقیاس بزرگ در سال 2022 وارد خط تولید شد که در نتیجه آن برخی از بازیگران آسیایی نرخ‌های عملیاتی خود را کاهش دادند.

تاثیر عرضه برق و گاز و قیمت آنها در اروپا

جنگ اوکراین در فوریه 2022 اثر قابل توجهی روی زندگی میلیون‌ها نفر گذاشت و به افزایش ترس از رکود اقتصادی و کمبود غذا و موارد دیگر منجر شد. در عوض، اثر آن روی صنعت پتروشیمی بسیار چشمگیر بود. این امر به ویژه در مورد مواد شیمیایی مبتنی بر گاز طبیعی در اروپا که افزایش شدیدی در هزینه تولید تجربه کرده‌اند و بر رقابت‌پذیری منطقه‌ای و در نتیجه تامین محصول تاثیر می‌گذارند، صادق است. رقابت‌پذیری مواد شیمیایی مبتنی بر گاز. در اواسط سال 2022، قیمت گاز در اروپا از میانگین کمتر از 20 دلار در هر میلیون واحد حرارتی بریتانیا (MMBTU) به بیش از 70 دلار در هر MMBTU افزایش یافت که به تورم قابل توجهی در هزینه برای پتروشیمی‌ها منجر شد، به ویژه آنهایی که از گاز طبیعی به عنوان خوراک استفاده می‌کنند. در اروپا در این مدت، قیمت آمونیاک و اوره در مقایسه با آغاز سال 2022 بین 130 تا 140 درصد افزایش یافت. تامین مواد شیمیایی مرتبط با گاز. کاهش عرضه گاز در اروپا موجب تعطیلی یا کاهش تولید برخی کارخانه‌های تولیدکننده مواد شیمیایی بر پایه گاز نظیر آمونیاک و متانول شد. نرخ عملیاتی آمونیاک منطقه در سال 2022 در مقایسه با سال 2020 حدود 35 درصد کاهش داشت. به‌طور مشابه نرخ عملیاتی متانول نیز افتی 20درصدی را تجربه کرد. از سوی دیگر دردسترس بودن مواد شیمیایی مرتبط با گاز، به ویژه آنهایی که در کودهایی مانند آمونیاک و اوره استفاده می‌شوند، با کاهش صادرات از روسیه به چالش کشیده شد.

موج جدید سرمایه‌گذاری

در سال گذشته شاهد افزایش سرعت تلاش‌ها در جهت کربن‌زدایی بودیم به‌طوری که بیش از 90 درصد از 25 شرکت پتروشیمی بزرگ دنیا اعلام کردند که اهداف کربن خالص صفر را در دستور کار خود قرار دادند که این نسبت در سال 2021 تنها 50 درصد بود. علاوه بر این، پروژه‌ها نشان از پیشرفت طرف عرضه در تولید محصولات چرخه‌ای دارند. افزایش گزینه‌ها و تعهدات مصرف‌کننده. قوانین جدید در مورد بسته‌بندی، مانند قوانین اخیر اتحادیه اروپا در مورد بسته‌بندی و ضایعات آن، اهدافی را در زمینه بازیافت بسته‌بندی‌های پلاستیکی ایجاد کرده است. پیشرفت شرکت‌های تولیدکننده کالاهای بسته‌بندی‌شده مصرفی (CPGs) در دستیابی به اهداف محتوای بازیافتی بالا در یک سال گذشته قابل توجه بوده و به‌طور متوسط محتوای بازیافتی از هفت درصد در سال 2020 به بیش از 10 درصد در پایان سال 2022 رسیده، این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود این نسبت تا سال 2025 به 25 درصد برسد. تاکید بر توسعه در مقیاس تجاری. بسیاری از بازیگران پلی‌اولفین در حال سرمایه‌گذاری در حوزه بازیافت خوراک از طریف پیرولیز در مقیاس بزرگ هستند. علاوه بر این،‌ اولین اطلاعیه‌ها در حوزه بازیافت پیشرفته در مقیاس جهان حول بازیافت مونومر پلی‌اتیلن تری فتالات (PET) منتشر شده است. همکاری در سراسر زنجیره تامین. ارتباطات جدیدی میان تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی،‌ بازیافت‌کنندگان و حاملان ضایعات در دو حوزه بازیافت مکانیکی و پیشرفته در حال شکل‌گیری است. همچنین این موضوع به رسمیت شناخته شده که همکاری در میان بازیگران زنجیره ارزش می‌تواند به گسترش مواد اولیه موجود، به ویژه برای پلاستیک‌های سخت‌بازیافت کمک شایان توجهی کند.

پتروشیمی و آینده سبز

در حالی که جهان در حال انتقال به سمت آینده‌ای سبزتر و پایدارتر است، نقش صنعت پتروشیمی در اقتصاد زیر ذره‌بین قرار گرفته است. مواد پتروشیمی که از نفت و گاز طبیعی مشتق می‌شوند، محدوده وسیعی از محصولات را دربر می‌گیرند که شامل پلاستیک،‌ لاستیک و دیگر مواد شیمیایی می‌شود. با وجود این محصولات این صنعت و استفاده از آنها به‌طور گسترده‌ای اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی مخربی به همراه دارد که شامل آلودگی هوا،‌ انتشارات گازهای گلخانه‌ای و ضایعات پلاستیکی می‌شود.

انتظار می‌رود تقاضا برای مواد شیمیایی در دهه‌های آینده به رشد خود ادامه دهد که این موضوع ناشی از رشد جمعیت، شهری شدن و افزایش استانداردهای زندگی در کشورهای توسعه‌یافته است. بر اساس آمار آژانس بین‌المللی انرژی،‌ انتظار می‌رود تقاضا برای محصولات پتروشیمی تا سال 2030 رشدی 40درصدی داشته باشد و تا سال 2050 دو برابر شود. این رشد نشان می‌دهد که چالشی جدی برای انتقال به سمت آینده سبز وجود دارد چرا که تولید و استفاده از مواد پتروشیمی یکی از منابع اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی زیست‌محیطی است. با وجود این، راه‌حل‌های بالقوه متعددی وجود دارد که می‌تواند به کاهش اثر زیست‌محیطی محصولات پتروشیمی در آینده سبز کمک کند. یک رویکرد افزایش بازدهی محصولات پتروشیمی است که می‌تواند مقدار انرژی موردنیاز و به‌تبع آن انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط با آن را کاهش دهد. این موضوع را می‌توان از طریق استفاده از فناوری‌های پیشرفته، مانند بهینه‌سازی فرآیند، بازیابی گرمای اتلاف، و جذب و ذخیره کربن به دست آورد. راهکار دیگر توسعه خوراک‌های جدید و پایدارتر برای تولید مواد پتروشیمی است. به عنوان مثال می‌توان از خوراک‌های زیستی نظیر قندهای گیاهی یا ضایعات زیست‌توده استفاده کرد و از طریق آنها مواد شیمیایی و پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر ساخت. این کار می‌تواند اثر زیست‌محیطی محصولات پتروشیمی را با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و وابستگی به سوخت‌های فسیلی کم کند. علاوه بر بهبود فرآیند تولید و مواد اولیه، پتانسیل قابل توجهی برای کاهش اثرات زیست‌محیطی پتروشیمی‌ها با بهبود مدیریت پایان عمر محصولات نیز وجود دارد. این شامل افزایش بازیافت و استفاده مجدد از محصولات پلاستیکی و همچنین توسعه پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر و قابل کمپوست جدید است که به راحتی در محیط تجزیه می‌شوند. یکی از رویکردهای امیدوارکننده برای بهبود پایداری پتروشیمی‌ها، توسعه اقتصاد چرخه‌ای برای پلاستیک است. این رویکرد شامل نگه داشتن مواد تا بیشترین حد ممکن با بازیافت و استفاده مجدد از آنها به جای دور ریختن آنهاست. این رویکرد همچنین شامل طراحی محصولات با در نظر گرفتن پایان عمر می‌شود تا بتوان آنها را به راحتی جدا و بازیافت کرد. اقتصاد چرخه‌ای برای پلاستیک‌ها می‌تواند به کاهش اثرات زیست‌محیطی پتروشیمی‌ها با کاهش ضایعات و انتشار گازهای گلخانه‌ای و همچنین ترویج توسعه مواد اولیه جدید و پایدارتر کمک کند. این رویکرد همچنین دارای مزایای اقتصادی قابل توجهی از جمله ایجاد شغل، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش رقابت در بازار جهانی است. همچنین چندین فناوری و روند در حال ظهور وجود دارد که پتانسیل گذار صنعت پتروشیمی به آینده‌ای سبز را دارد. یکی از این موارد توسعه مواد پیشرفته مانند فیبر کربن و گرافن است که پتانسیل جایگزینی با مواد سنتی مبتنی بر پتروشیمی را در طیف وسیعی از کاربردها دارند. این مواد سبک‌تر، قوی‌تر و بادوام‌تر از مواد سنتی هستند و می‌توانند با بهبود بهره‌وری انرژی و دوام محصولات، به کاهش اثرات زیست‌محیطی محصولات کمک کنند. یکی دیگر از روندهای نوظهور توسعه، فناوری‌های دیجیتال مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیاست که می‌تواند به بهینه‌سازی فرآیند تولید و کاهش ضایعات کمک کند. این فناوری‌ها می‌توانند برای نظارت و کنترل فرآیندها در زمان واقعی، شناسایی فرصت‌های بهبود، و پیش‌بینی و جلوگیری از خرابی تجهیزات مورد استفاده قرار گیرند.