گزارش یک جشن
تقدیر از معلم آزادی در جشن بیست‌ویک‌سالگی دنیای اقتصاد
روزنامه دنیای اقتصاد در مراسمی که روز یکشنبه سوم دی‌ماه 1402 برگزار کرد، جشن 21سالگی خود را با حضور چهره‌های مطرح سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برگزار کرد و وارد بیست‌و‌دومین سال حیات و فعالیت خود شد. نخستین شماره این روزنامه روز 23 آذر 1381 منتشر شده و از آن زمان تاکنون بیش از دو دهه به صورت مستمر با همه فراز و نشیب‌های سیاسی و دوره‌های رونق و رکود اقتصادی، منتشر شده و به قول علیرضا بختیاری، مدیرمسوول روزنامه، در همه فصول بر اصول خود پایبند مانده و امروز در موقعیتی پارادوکسیکال قرار گرفته است؛ هم احساسی امیدبخش دارد که به پختگی و تجربه‌ای قابل اعتماد رسیده است و هم درک و دریافتی دغدغه‌آفرین دارد که در آخرین سال‌های جوانی چگونه می‌تواند از عوارض کهنگی و کهنسالی مصون بماند. البته بختیاری تاکید کرد که دنیای اقتصاد تحت هر شرایطی از اصول خود تخطی نخواهد کرد.
در جامعه‌ای که رسانه‌های مستقل بخش خصوصی عمری کوتاه دارند یا اگر به میانسالی می‌رسند، کمرشان از حوادث و وقایع متعددی چون مشکلات اقتصادی و افزایش مداوم هزینه‌ها، کمبود کاغذ و مشکلات چاپ باکیفیت، تیغ تیز سانسور و خودسانسوری، اخطارهای مداوم و توقیف‌های موقت و دائم خم شده است، سالم و سرپا ماندن و به دویدن ادامه دادن برای دنیای اقتصاد جای مسرت است.
تردیدی نیست که نقطه قوت دنیای اقتصاد طی این سال‌ها ارتباط مداوم با طیف گسترده‌ای از اقتصاددانان و کارشناسان و تحلیلگرانی بوده است که علاوه بر تولید محتوای باکیفیت، همواره قطار دنیای اقتصاد را در ریل درست نگه داشته و هدایت کرده‌اند. اقتصاددانان مطرحی که سرآمد آنان «موسی غنی‌نژاد» و به قولی «پدر معنوی» مجموعه دنیای اقتصاد است. به همین دلیل بود که بزرگ‌ترین جشن این سال‌های این مجموعه علاوه بر گرامیداشت سالروز انتشار روزنامه و تقدیر از همه دست‌اندرکاران، ادای دینی ویژه به معلم و شارح آزادی، موسی غنی‌نژاد بود که از ابتدای گذاشتن سنگ‌بنای روزنامه دنیای اقتصاد و در ادامه سایر رسانه‌های این مجموعه، در شکل‌دهی تفکر و سیاستگذاری مجموعه حرف اول را زده و راه را به همه روزنامه‌نگاران و فعالان مجموعه نشان داده است.
از این‌رو جشن بیست‌ویکمین سالگرد روزنامه دنیای اقتصاد، طعم خاص تقدیر از آموزگار آزادی را داشت و در حضور مهم‌ترین چهره‌های سیاسی و اقتصادی، تحلیلگران و همکاران از تلاش‌های فکری و عملی موسی غنی‌نژاد تقدیر شد. اما این تمام ماجرا نبود و دنیای اقتصاد در بدعتی تازه از اقتصاددانان و تحلیلگران جوانی که طی سال‌های گذشته همراه و همکار دنیای اقتصاد بوده‌اند و مستمر در پیمودن این مسیر عصای دست دنیای اقتصاد شده‌اند نیز تقدیر کرد؛ چهره‌هایی که بدون تردید آینده اقتصاد ایران از آنها بیشتر و بیشتر خواهد شنید.
جنگ با پوپولیسم
همکاری مستمر اقتصاددانان با رسانه‌ها برای تحلیل و تشریح مفاهیم و رخدادهای اقتصادی البته تاریخ چندان درازی ندارد و اقتصاددانان به عادت مألوف مطالعات و تحقیقاتشان را به زبان سنگین علمی در نشریات یا ژورنال‌های معتبر علمی منتشر می‌کردند؛ جایی که این نوشته‌ها توسط اقتصاددانان داوری می‌شود و انتشارش نیز بیشتر در حوزه دانشگاهی و مجامع علمی به کار می‌آید نه در فضای عمومی و برای مردم. با این حال اقتصاددانانی بودند که قدم در این راه گذاشتند تا مسائل اقتصادی را به زبان ساده و برای عموم مردم بازگو کنند. از جمله میلتون فریدمن که برنامه‌ای تلویزیونی راه انداخت تا مردم را بیشتر با اقتصاد آشنا کند.
آغازگر یادداشت‌نویسی یا به عبارتی ستون‌نویسی اقتصاددانان نیز پل کروگمن، اقتصاددان آمریکایی، بود که در روزنامه نیویورک‌تایمز ستون ثابتی گرفت و شروع به نوشتن از اقتصاد کرد. علی سرزعیم اقتصاددان ایرانی و از سرمقاله‌نویسان دنیای اقتصاد، می‌نویسد: کروگمن در زمانی مبادرت به این کار ورزید که نوشتن در رسانه‌های عمومی مثل روزنامه برای استادان اقتصاد کار مبتذلی به‌شمار می‌رفت و نه‌تنها تشویق به دنبال نداشت، بلکه سرزنش‌هایی را متوجه وی می‌کرد که جایگاه دانش اقتصاد را تنزل داده است. خبرنگاری از ایشان می‌پرسد که چرا با وجود اقتصاددان بودن حاضر شده است در روزنامه به‌طور مرتب ستون داشته باشد. پاسخ جالب وی از این قرار است: «اگر کسانی که پیچیدگی‌های مسائل اقتصادی را می‌فهمند حاضر نشوند این پیچیدگی‌ها را به زبان ساده و همه‌فهم با مردم در میان بگذارند، کسانی که این پیچیدگی‌ها را نمی‌فهمند به زبان خود تحلیل خود را به خورد مردم می‌دهند.»
به گفته سرزعیم جامعه تشنه فهم چرایی مسائل مختلف است و اگر اقتصاددانانی برای توضیح پا پیش نگذارند پوپولیست‌ها این جای خالی را پر خواهند کرد و جامعه را با پاسخ‌های سهل‌الوصول قانع خواهند کرد و سیاست‌های کشور را به سمت‌و‌سوی تحلیل‌های سطحی خود خواهند کشاند و نتیجه ملالی عمیق و فراگیر خواهد بود که به واسطه حل نشدن مسائل و تکرار موضوعات در دولت‌های مختلف رخ می‌دهد.
به همین دلیل است که مسائل امروز اقتصاد ایران با مسائل دو دهه قبل که روزنامه دنیای اقتصاد پا به عرصه گذاشت، تفاوت چندانی نکرده است. همان استدلال‌های غلط که اجرای سیاست‌های نادرست را پشتیبانی می‌کرد هنوز در سیاستگذاران امروز رایج است کمااینکه در میان سیاستگذاران دو دهه قبل مطرح بود. وقتی مسائل اقتصادی تقریباً هیچ‌کدام حل نمی‌شوند و پیوسته تکرار می‌شوند، ناامیدی سر برمی‌آورد. با این حال عقل می‌گوید که با استمرار و ثبات قدم باید آنقدر گفت و سُفت که سنگ خارا هم سوراخ شود.
حضور بزرگانی چون موسی غنی‌نژاد، مسعود نیلی، محمد طبیبیان، مهدی بهکیش و... در گروه اقتصاددانان همراه و اثرگذار در دنیای اقتصاد، شرایطی پیش آورد که تعداد زیادی از اقتصاددانان جوان نیز پای در این راه بگذارند و به گزارش‌نویسی و ستون‌نویسی در دنیای اقتصاد بپردازند. کمااینکه در حال حاضر اغلب اقتصاددانانی که در داخل و خارج از کشور به چهره‌هایی اثرگذار تبدیل شده و در ساحت علمی اقتصادی نام و آوازه‌ای دارند، از گذشته تا به امروز کم‌وبیش با دنیای اقتصاد همکاری داشته و تلاش کرده‌اند فضای عمومی را با درس‌ها و آموزه‌های این علم آگاه کنند.
روزنامه دنیای اقتصاد طی دو دهه گذشته تلاش کرده خلأ بستر کارشناسی و تحلیلی را پرکند، همان‌طور که محمد طبیبیان، اقتصاددان که در جشن بیست‌ویک‌سالگی دنیای اقتصاد از طریق ارسال یک پیام ویدئویی حضور داشت، بررسی دقیق و موشکافانه شکست‌ها و مشکلات پیشین را ضروری خواند. او با تاکید بر بررسی شکست‌ها در دوره‌های تاریخی متفاوت از صفویه گرفته تا قاجار و پهلوی، ملت ایران را مانند فردی با کوله‌باری از تجربه خواند که از این تجربیات استفاده نمی‌کند. طبیبیان نیز با تاکید بر آزادی اقتصادی گفت: «اگر از من بپرسید مشکل کجاست باید بگویم که در سال‌های بعد از انقلاب ارزش پول ما به یک‌هفت‌هزارم تنزل پیدا کرده است و خیلی از سیاست‌های اشتباه انجام شده است. در این‌باره می‌گویند که تقصیر لیبرال‌هاست؛ اما من می‌گویم که این مسائل تقصیر نبود لیبرال‌هاست. همین مساله کاهش ارزش پول به‌دلیل تورم است. این در حالی است که در دنیای کنونی مساله تورم برطرف شده است و در این بین فردی پیدا می‌شود که علت تورم را کمبود نقدینگی می‌داند. این حرف ۱۸۰ درجه مخالف خرد روزگار است. پس ما در مسائل بنیادین مشکل داریم و این امری است که باید آن را تصحیح کنیم. اگر در اوایل انقلاب شخصی وجود داشت که تمام ویژگی‌های برتر رهبران تاریخی جهان را داشت و در مقابل او فردی مخالف با ایده‌های علمی، مسلح به شعارهای رادیکال و معتقد به ارائه خدمات رایگان به ملت قرار می‌گرفت، مردم ایران به چه کسی رای می‌دادند؟ من معتقدم رای مردم ما فرد دوم است. داستایوفسکی، رمان‌نویس مشهور روس در مطلبی می‌گوید ممکن است در جامعه‌ای شخصی یافت شود که مردم را به پرهیز از خردورزی و حسابگری دعوت کند و مردم نیز از او تبعیت کنند، اما عواقب این رفتار مصیبت‌بار است. راه‌حل امروز ما نیز این است که به اشتباهات خود بازگردیم و راه‌حلی مخالف با عقل را برای آنها انتخاب نکنیم.» طبیبیان رسالت اصلی فرهیختگان را مقاومت در برابر رفتارهای غیرعلمی دانست.
مرجعیت رسانه
در این مراسم همچنین محسن جلال‌پور، فعال بخش خصوصی و رئیس اسبق اتاق بازرگانی ایران، با اشاره به مصائب روزنامه‌نگاری و تلاش بیست‌و‌یک‌ساله دنیای اقتصاد در این مسیر و همچنین مشکلات بنگاه‌داری در بخش خصوصی، پذیرفتن این مشقت را به دست‌اندرکاران دنیای اقتصاد تبریک گفت. او افزود: تبریک می‌گویم به دنیای اقتصاد که موفق شد سه اصل را در دستور کار خود قرار دهد. اول آنکه مرجعیت خود را به‌عنوان رسانه اقتصادی حفظ کرده است. دوم آنکه به اقتصاد نگاه تخصصی دارد و سوم آنکه در دنیای اقتصاد تحلیل‌هایی وجود دارد که در فضای مجازی نمی‌توان پیدا کرد.
محمد قوچانی، روزنامه‌نگار و سردبیر نشریه آگاهی نو نیز در این مراسم ابراز امیدواری کرد که دنیای اقتصاد بتواند با فراهم شدن زمینه قانونی، یک شبکه تلویزیونی خصوصی راه‌اندازی کند چرا که کشور نیازمند روزنامه‌نگاری تلویزیونی است و می‌توان با استفاده از توان رسانه‌ای بخش خصوصی، مرجعیت رسانه را که به خارج از کشور رفته، به داخل بازگرداند.
تقدیر از استاد
در ادامه این مراسم مسعود نیلی با مقایسه روزهای آغاز به کار روزنامه دنیای اقتصاد در دو دهه قبل و جایگاه کنونی این روزنامه، این رشد و پیشرفت را نشانه موفقیت این رسانه دانست. استاد اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، تداوم فعالیت توام با رشد دنیای اقتصاد در شرایط فعلی رسانه‌ها در کشور و پشت سرگذاشتن تلاطم‌های مختلف را نشانه هنر مدیران این مجموعه دانست و با اشاره به جایگاه دنیای اقتصاد به‌عنوان یک مرجع، بر این نکته صحه گذاشت که امروزه عمده افراد جامعه برای تحلیل‌های اقتصادی خود به دنیای اقتصاد رجوع می‌کنند.
مسعود نیلی رمز موفقیت دنیای اقتصاد، طی دو دهه فعالیت خود را توجه به اصالت حرفه‌ای دانست و تاکید کرد که دنیای اقتصاد باید در آینده بیشتر از آنکه تصمیم‌گیرندگان را مخاطب خود قرار دهد، ارتباط با مردم و افراد عادی را تقویت کند؛ چراکه افزایش آگاهی جامعه می‌تواند اثربخشی بیشتری داشته باشد. او توضیح داد که نظرسنجی از مردم و توجه به اینکه مردم چگونه درباره مسائل اقتصادی فکر می‌کنند، می‌تواند نقطه شروع مناسبی برای این کار باشد.
نیلی در بخش دوم سخنانش اعلام کرد که ماموریت دارد تا از یکی از اقتصاددانان تاثیرگذار ایرانی تقدیر به‌عمل آورد. این استاد دانشگاه در ادامه سخنانش از موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان برجسته و شناخته‌شده ایرانی، به پاس سال‌ها کوشش در عرصه توسعه علم اقتصاد و دفاع از مبانی آن، تقدیر و تشکر به عمل آورد.
اما مسعود نیلی، به عنوان یکی از اقتصاددانان مطرح حاضر در این مراسم، ماموریتی دیگر نیز بر عهده داشت. او که در مراسم انتشار پانصدمین شماره تجارت فردا مسوولیت اعلام نام محمد طبیبیان و تقدیر از او را بر عهده گرفته بود، در این مراسم نیز اعلام آغاز مراسم تقدیر از موسی غنی‌نژاد را به پاس سال‌ها تلاش و کوشش در عرصه توسعه علم اقتصاد و دفاع از مبانی آن بر عهده گرفت. مسعود نیلی که خود در کنار موسی غنی‌نژاد دو دهه است به ترویج مبانی علمی و مفاهیم بنیادین اقتصاد در جامعه کمک کرده و بارها سیاست‌های اقتصادی کشور را نقد کرده و برای سیاستگذار توصیه‌های اثرگذاری داشته، از موسی غنی‌نژاد تقدیر کرد.
تقدیر از اقتصاددانان جوان
مراسم تقدیر از همراهان دنیای اقتصاد اما به اینجا ختم نشد و در بدعتی تازه از اقتصاددانانی که با نوشته‌های تحلیلی یا توصیه‌های علمی به طور مستمر همراه دنیای اقتصاد هستند نیز تقدیر شد. نخستین اقتصاددانی که مورد تجلیل قرار گرفت «امینه محمودزاده» عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه شریف بود که بیش از یک دهه در کنار دنیای اقتصاد بوده و علاوه بر تلاش مجدانه در تدریس و ترویج علم اقتصاد، جسارت کنار زدن کلیشه‌های رایج را داشته و نخستین زنی است که از دانشکده اقتصاد شریف مدرک دکترای اقتصاد دریافت می‌کند.
«محمد اکبرپور» دومین اقتصاددانی بود که مورد تجلیل و تقدیر دنیای اقتصاد قرار گرفت. او به تازگی به رتبه استاد تمام در دانشگاه استنفورد رسیده که افتخار بزرگی برای او و علم اقتصاد در ایران است. او در گذشته با دنیای اقتصاد همکاری داشت و زمینه‌ساز حضور پل میلگرام، یکی از بزرگ‌ترین اقتصاددانان روز دنیا، در ایران و گفت‌وگو با مجموعه رسانه‌ای دنیای اقتصاد شد.
«علی چشمی» استاد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز به پاس تلاش‌هایش در حوزه تدریس و تحقیق در علم اقتصاد و همراهی بیش از یک‌دهه‌ای با روزنامه دنیای اقتصاد مورد تقدیر قرار گرفت که به علت عدم حضورش، جایزه‌اش را جعفر خیرخواهان، دیگر استاد اقتصاد و همراه روزنامه دنیای اقتصاد به نیابت از او دریافت کرد.
علی سرزعیم، اقتصاددانی که همیشه با دیدی متفاوت و نگاهی انتقادی به روایت‌های متعارف از رویدادهای اقتصادی یادداشت تحلیلی می‌نویسد، یکی دیگر از اقتصاددانانی بود که مورد تقدیر دنیای اقتصاد قرار گرفت. سرزعیم از اقتصاددانان دست به قلم است که علاوه بر سرمقاله‌نویسی برای دنیای اقتصاد، کتاب‌های متعددی در حوزه علم اقتصاد با هدف جذب مخاطبان عام نوشته و منتشر کرده است.
تقدیر از گردانندگان یک رسانه صوتی در حوزه اقتصاد اقدام دیگر دنیای اقتصاد در جشن بیست‌و‌یک‌سالگی‌اش بود. فرهاد نیلی، اقتصاددان، علاوه بر سال‌ها تدریس علم اقتصاد و همکاری با مجموعه رسانه‌ای دنیای اقتصاد، مدتی است پادکستی با نام فارکست را راه‌اندازی کرده است که با همکاری چهره‌های شناخته‌شده دیگری مانند سیدفرشاد فاطمی آن را تولید و منتشر می‌کند. با توجه به عدم حضور فرهاد نیلی در این مراسم، تقدیرنامه دنیای اقتصاد به سیدفرشاد فاطمی، اقتصاددان و استاد دانشگاه شریف و همکار فارکست اهدا شد.
در نهایت گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد از ویدئوکست چراز نیز تقدیر کرد، گروهی که تلاش دارد به زبان ساده و حتی عامیانه، مفاهیم و رخدادهای اقتصادی را برای عموم مردم بازگو کند و به آنها اطلاعات و برداشت درستی از وقایع اقتصادی کشور بدهد، ویدئوکستی که در فضای مجازی هم با اقبال مخاطبان مواجه شده است.
