بیداری غول خفته

  هادی چاوشی: 4 /9 درصد، 7 /13 درصد یا 7 /65 درصد؟ کدام رقم برای نرخ تورم خرداد 97 باورپذیرتر است؟ همه این ارقام البته مبتنی بر آمار رسمی بانک مرکزی است، اما اولی نرخ «تورم میانگین سالانه» است، دومی نرخ «تورم نقطه‌به‌نقطه سالانه» و سومی نرخ «سالانه‌شده تورم ماهانه»1.

در ظاهر، دو رقم نخست نگران‌کننده به نظر نمی‌رسند، اما همان‌ها را هم اگر با دقت بیشتر بررسی کنیم، نشانه‌های خطر دیده می‌شود. مثلاً اگر دقت کنیم که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در فروردین 97 تنها 9 /7 درصد بوده و طی دو ماه 8 /5 درصد رشد کرده؛ یا زمانی که بدانیم نرخ تورم ماهانه در نخستین ماه سال فقط 8 /0 درصد بوده و در خرداد به 3 /4 درصد رسیده، تغییر روند به چشم می‌آید. تورم ماهانه 3 /4درصدی برای دولت حسن روحانی یک رکورد حساب می‌شود. پیش از خرداد 97، آخرین‌باری که اقتصاد ایران چنین تورمی را تجربه کرد، هنوز محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور بود. سال 91، اقتصاد ایران در سه ماه از شش‌ماهه دوم سال تورم ماهانه بالای چهار درصد را تجربه کرد که یکی از آنها از پنج درصد هم فراتر رفت.

کسانی ممکن است با ساده‌سازی موضوع، از شباهت‌های نیمه دوم سال 91 با بهار 97 سخن بگویند: تجربه تحریم‌های بین‌المللی و جهش نرخ ارز. با این حال، همزمانی لزوماً به معنای وجود رابطه علیت نیست؛ شاید جهش ارز ماشه جهش تورم را چکانده باشد، ولی انبار باروت جای دیگری بوده است.

مسعود نیلی، دستیار اقتصادی رئیس‌جمهور زمانی از تعیین خط قرمز تورمی 8 /0 درصد ماهانه توسط دولت خبر داده بود؛ رقمی که برای حفظ دستاورد تورم تک‌رقمی لازم می‌نمود. با این حال مرور آمارهای تورم از مهر 96 تا خرداد 97 نشان می‌دهد در شش ماه از این 9 ماه، نرخ تورم ماهانه بالاتر از 8 /0 درصد ایستاده است. کارشناسان مستقل حتی پیش از شنیدن این زنگ خطر نسبت به عواقب تورمی رشد شدید نقدینگی در اقتصاد ایران هشدار داده بودند. آخرین آمارهای بانک مرکزی از رسیدن حجم نقدینگی به رقم 1490 هزار میلیارد تومان (در بهمن 96) حکایت دارد؛ آن هم در حالی که کل تولید ناخالص داخلی اقتصاد ایران (به قیمت‌های جاری) در سال گذشته 1481 هزار میلیارد تومان بوده است. عبور حجم نقدینگی از حجم اقتصاد ایران به ویژه از آن جهت نگران‌کننده است که پیش از آغاز دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی نسبت نقدینگی به GDP حدود 55 درصد بود و این نسبت تنها ظرف پنج سال دو برابر شده است.

بسیاری از ناظران معتقدند اقتصاد ایران به ‌زودی درگیر تورم فراتر از 20 درصد خواهد شد. ضمن اینکه عواملی وجود دارد که می‌تواند سرعت و شدت تورم را از اینکه هست هم بیشتر کند. آیا وقت سلام دوباره به تورم‌های غیرعادی فرارسیده است؟